Չորապտեր

Չորապտեր
Cheilanthes covillei
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Տիպ Պտերանմաններ Ընտանիք Բազմոտիկազգիներ Ցեղ Չորապտեր
Լատիներեն անվանում
Cheilanthes Sw. (1806), nom. cons.
Հոմանիշներ
Pomatophytum M.E.Jones Sinopteris C.Chr. & Ching
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Cheilanthes micropteris Sw.
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS 17432 NCBI 37456 EOL 60856

Չորապտեր (լատին․՝ Cheilanthes), բազմոտիկազգիների ընտանիքի բազմամյա կոճղարմատավոր խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 13 (այլ տվյալներով՝ 80) տեսակ։

Կենսաբանական նկարագրում

Բուսաբանական նկարազարդում

Բարձրությունը 10-15 սմ։ Տերևները (վայաներ) փետրաձև են կամ բարդփետրաձև, ստորին մակերեսը՝ մազիկներով կամ թաղանթով պատված։ Կլորավուն սորումները (սպորանգիումերի խմբեր) եզրային են՝ դասավորված ջիղերի ծայրերին և ծածկված տերևի դեպի ստորին մակերեսը ոլորված ծայրով (դա նսպաստում է երկարատև երաշտի պայմաններին դիմանալու)։

Հայաստանում

Հայաստանում՝ 3 տեսակ՝

• չորապտեր մարանտային (լատին․՝ Ch. Marantae),
• չորապտեր պարսկական (լատին․՝ Ch. persica)
• չորապտեր արծվապտերային (լատին․՝ Ch. pteridioides)։

Տարածում

Հանդիպում է Տավուշի, Սյունիքի մարզերում, Երևանի շրջակայքում։ Աճում է ժայռաճեղքերում, չոր լանջերին, թփուտներում, նոսրանտառներում։

Արծվապտերային չորապտերի հազվագյուտ տեսակ է, հանդիպում է միայն Սյունիքի մարզում (Մեղրի), աճում է ժայռերի տակ, գրանոդիորիտային ապարների ճեղքերում (ստորին և միջին լեռնային գոտիներում, կիսաանապատներում), գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։ Անհրաժեշտ է հսկողություն սահմանել այս բույսի պոպուլյացիաների նկատմամբ և ներառնել Երևանի բուսաբանական այգու հայկական ֆլորայի պտերների բաժնի բլրի վրա։

Տեսակներ

Դասը ընդգրկում է 155 տեսակ։

• Cheilanthes acrostica (Balb.) Tod.
• Cheilanthes aemula Maxon
• Cheilanthes agetae (Saiki) C.M.Kuo
• Cheilanthes alabamensis (Buckley) Kunze
• Cheilanthes albofusca Baker
• Cheilanthes albomarginata C.B.Clarke
• Cheilanthes allosuroides Mett.
• Cheilanthes anceps Blanf.
• Cheilanthes andina Hook.
• Cheilanthes angustifolia Kunth
• Cheilanthes apiacea Mickel
• Cheilanthes arequipensis (Maxon) R.M.Tryon & A.F.Tryon
• Cheilanthes argentea (S.G.Gmel.) Kunze
• Cheilanthes arizonica (Maxon) Mickel
• Cheilanthes aurantiaca (Cav.) T.Moore
• Cheilanthes balansae (Baker) Domin
• Cheilanthes bergiana Schltdl.
• Cheilanthes bolborrhiza Mickel & Beitel
• Cheilanthes bonariensis (Willd.) Proctor
• Cheilanthes brachypus (Kunze) Kunze
• Cheilanthes brandegeei D.C.Eaton
• Cheilanthes brownii (Kuhn) Domin
• Cheilanthes bryopoda (Maxon) Domin
• Cheilanthes buchtienii (Rosenst.) R.M.Tryon
• Cheilanthes bullosa Kunze
• Cheilanthes bureaui (Christ) Domin
• Cheilanthes caesia Christ
• Cheilanthes cantangensis (R.M.Tryon) R.M.Tryon
• Cheilanthes catanensis (Cosent.) H.P.Fuchs
• Cheilanthes chaerophylla (M.Martens & Galeotti) Kunze
• Cheilanthes cheiloglyphis (Fée) Hemsl.
• Cheilanthes chinensis (Baker) Domin
• Cheilanthes chipinquensis Knobloch & Lellinger
• Cheilanthes chrysophylla Hook.
• Cheilanthes ciliata (M.Martens & Galeotti) Fée
• Cheilanthes clevelandii D.C.Eaton
• Cheilanthes complanata A.R.Sm.
• Cheilanthes covillei Maxon
• Cheilanthes cucullans Fée
• Cheilanthes culcita (Aiton) Desv.
• Cheilanthes cuneata Kaulf. ex Link
• Cheilanthes dalhousiae Hook.
• Cheilanthes decomposita (M.Martens & Galeotti) Fée
• Cheilanthes decora (Brack.) R.M.Tryon & A.F.Tryon
• Cheilanthes decurrens Mickel
• Cheilanthes dichotoma Sw.
• Cheilanthes dolomiticola (Schelpe) Schelpe & N.C.Anthony
• Cheilanthes doniana (S.K.Wu) Fraser-Jenk. & Khullar
• Cheilanthes dubia C.Hope
• Cheilanthes duclouxii (Christ) Ching
• Cheilanthes eatonii Baker
• Cheilanthes eckloniana Mett.
• Cheilanthes eriophora (Fée) Mett.
• Cheilanthes farinosa (Forssk.) Kaulf.
• Cheilanthes feei T.Moore
• Cheilanthes fendleri Hook.
• Cheilanthes fimbriata (A.R.Sm.) Mickel & Beitel
• Cheilanthes formosana Hayata
• Cheilanthes fractifera R.M.Tryon
• Cheilanthes fraseri Mett. ex Kuhn
• Cheilanthes geraniifolia (Weath.) R.M.Tryon & A.F.Tryon
• Cheilanthes glauca (Cav.) Mett.
• Cheilanthes goyazensis (Taub.) Domin
• Cheilanthes gracilis (Fée) Mett. ex Riehl
• Cheilanthes grevilleoides Christ
• Cheilanthes grisea Blanf.
• Cheilanthes harrisii Maxon
• Cheilanthes hastata Kunze
• Cheilanthes hieronymi Herter
• Cheilanthes hintoniorum Mendenhall & G.L.Nesom
• Cheilanthes horridula Maxon
• Cheilanthes hypoleuca (Kunze) Mett.
• Cheilanthes incarum Maxon
• Cheilanthes insignis Ching
• Cheilanthes intertexta (Maxon) Maxon
• Cheilanthes jamaicensis Maxon
• Cheilanthes kaulfussii Kunze
• Cheilanthes krameri Franch. & Sav.
• Cheilanthes kuhnii Milde
• Cheilanthes kunzei Mett.
• Cheilanthes laciniata Sodiro
• Cheilanthes lanceolata (Bonap.) J.P.Roux
• Cheilanthes lanosa (Michx.) D.C.Eaton
• Cheilanthes leachii (Schelpe) Schelpe
• Cheilanthes lendigera (Cav.) Sw.
• Cheilanthes leucopoda Link
• Cheilanthes lindheimeri Hook.
• Cheilanthes lonchophylla (R.M.Tryon) R.M.Tryon & A.F.Tryon
• Cheilanthes longipila Baker
• Cheilanthes lozanoi (Maxon) R.M.Tryon & A.F.Tryon
• Cheilanthes madagascariensis Baker
• Cheilanthes marginata Kunth
• Cheilanthes marlothii (Hieron.) Schelpe
• Cheilanthes marsupianthes (Fée) T.Reeves ex Mickel & A.R.Sm.
• Cheilanthes maxoniana Mickel
• Cheilanthes membranacea (Davenp.) Maxon
• Cheilanthes mexicana Davenp.
• Cheilanthes mickelii T.Reeves
• Cheilanthes microphylla (Sw.) Sw.
• Cheilanthes micropteris Sw.
• Cheilanthes mollis (Kunze) C.Presl
• Cheilanthes multifida (Sw.) Sw.
• Cheilanthes myriophylla Desv.
• Cheilanthes mysuriensis Wall. ex Hook.
• Cheilanthes namaquensis Schelpe
• Cheilanthes newberryi (D.C.Eaton) Domin
• Cheilanthes niphobola C.Chr.
• Cheilanthes notholaenoides (Desv.) Maxon ex Weath.
• Cheilanthes nudiuscula (R.Br.) T.Moore
• Cheilanthes obducta Mett. ex Kuhn
• Cheilanthes orbignyana Kuhn
• Cheilanthes parryi (D.C.Eaton) Domin
• Cheilanthes paupercula (Christ) Fraser-Jenk.
• Cheilanthes pellaeopsis Mickel
• Cheilanthes peninsularis Maxon
• Cheilanthes persica (Bory) Mett. ex Kuhn
• Cheilanthes peruviana (Desv.) T.Moore
• Cheilanthes pilosa Goldm.
• Cheilanthes poeppigiana Kuhn
• Cheilanthes pringlei Davenp.
• Cheilanthes pruinata Kaulf.
• Cheilanthes pseudofarinosa (Ching & S.K.Wu) K.Iwats.
• Cheilanthes pteridioides C.Chr.
• Cheilanthes purpusii T.Reeves
• Cheilanthes pyramidalis Fée
• Cheilanthes quadripinnata Kuhn
• Cheilanthes rawsonii Mett. ex Kuhn
• Cheilanthes recurvata Baker
• Cheilanthes robusta (Kuntze) R.M.Tryon
• Cheilanthes rosulata C.Chr.
• Cheilanthes rufa D.Don
• Cheilanthes rufopunctata Rosenst.
• Cheilanthes scariosa (Sw.) C.Presl
• Cheilanthes skinneri (Hook.) T.Moore
• Cheilanthes smithii (C.Chr.) R.M.Tryon
• Cheilanthes spiculata Mickel
• Cheilanthes squamosa Gillies & Hook. ex Grev.
• Cheilanthes standleyi (Maxon) Mickel
• Cheilanthes subargentea (Ching) C.M.Kuo
• Cheilanthes subvillosa Hook.
• Cheilanthes tamburii (Hook.) T.Moore
• Cheilanthes tomentosa Link
• Cheilanthes tricholepis (Baker) Domin
• Cheilanthes tryonii T.Reeves
• Cheilanthes tweediana Hook.
• Cheilanthes veitchii (Christ) Ching
• Cheilanthes vellea (Aiton) Domin
• Cheilanthes venusta (Brade) R.M.Tryon & A.F.Tryon
• Cheilanthes vestita (Spreng.) Brack.
• Cheilanthes villosa Davenp. ex Maxon
• Cheilanthes viscida Davenp.
• Cheilanthes wootonii Maxon
• Cheilanthes wrightii Hook.
• Cheilanthes yatskievychiana Mickel
• Cheilanthes yavapensis T.Reeves ex Windham

Գրականություն

• Фомин А. В. Род 20. Краекучник — Cheilanthes Sw. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома М. М. Ильин. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1934. — Т. I. — С. 74—77. — 302 + XVI с. — 5000 экз.

Արտաքին հղումներ

• Flora Europaea: Cheilanthes
• Flora of North America: Cheilanthes
• Cheilanthes glauca pictures from Chilebosque.
• "lip fern." Encyclopædia Britannica Online. 30 Nov 2007.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չորապտեր» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չորապտեր» հոդվածին։