Ներսածին կաննաբինոիդային համակարգ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Cb1 և Cb2 ընկալիչներ
CB1 ընկալիչ

Ներսածին կաննաբինոիդային համակարգ (էնդոկաննաբինոիդային համակարգ), օրգանիզմում առաջացող նեյրոմոդուլյատոր լիպիդների (կաննաբինոիդներ, մասնավորապես՝ էնդոկաննաբինոիդներ) և նրանց ընկալիչների համակարգ օրգանիզմում, որոնք մասնակցում են տարբեր ֆիզիոլոգիական գործընթացներին, մասնավորապես՝ ցավի զգացողությանը, ախորժակին, տրամադրությանը, հիշողությանը և այլն։ Ըստ բնույթի էյկոզանոիդներ են։ Ներսածին կաննաբինոիդային համակարգն ներառում է.

Էնդոկաննաբինոիդային համակարգը հետազոտվում է ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, գենետիկական և դեղաբանական մեթոդներով։ Հետազոտությունները վկայում են, որ սրանք գործում են որպես նեյրոմոդուլյատորներ[2][3][4] տարբեր բնույթի ֆիզիոլոգիական գործընթացների համար, մասնավորապես՝ շարժողական ակտիվություն[5], սինապսային պլաստիկություն[6], ախորժակ[7], և ցավի զգացողություն[8]։

Հիմնական տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընկալիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

,

Կաննաբինոիդները կապվում են հատուկ ընկալիչներին, որոնք տեղակայված են կենտրոնական և ծայրամասային նյարդային, ինչպես նաև իմունային համակարգերում։ Սրանք երկու տեսակ են՝ CB1 և CB2[9] Այս ընկալիչների խտությունն ու ակտիվությունը կախված է նրանց թողարկած ֆիզիոլոգիական ազդեցություններից։ Օրինակ, առնետների մոտ ընկալիչների ամենաբարձր խտությունը հիմային կորիզներում է և ուղեղիկում, կենտրոններում, որոնք առավելապես ներգրավված են կենդանու շարժողական ակտիվության մեջ[10]։ Մարդու մոտ ընկալիչները առավել քիչ խտությամբ են հանդիպում այս գոտիներում, որով էլ բացատրվում է ինչպես կարող են կաննաբինոիդային ընկալիչները մասնակցել շարժողական գործողության կարգավորմանը։

Մկների վրա կատարված վերջին հետազոտությունները CB1 ևCB2 վկայում են, որ կաննաբինոիդները կարող են ազդեցություն թողնել նույնիսկ այն ժամանակ, երբ նրանց ընկալիչները ներկայացված չեն բջիջների վրա։ Սա նշանակում է, որ ուղեղում լրացուցիչ կապող ընկալիչներ կարող են լինել[10] Ցույց է տրվել 2-արախիդոնոիգլիցերոլի (2-AG) ազդեցությունը TRPV1 ընկալիչների վրա, որոնք կարող են հանդես գալ որպես կաննաբինոիդների ընկալիչների թեկնածուներ[11]։

Էնդոկաննաբինոիդների սինթեզ և տրոհում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սինապասային հաղորդման ժամանակ նախասինապսային թաղանթը էկզոցիտոզի միջոցով արտազատում է էնդոկաննաբինոիդներին սինապսային ճեղքի մեջ, որոնք այնուհետև ազդում են հետսինապսային թաղանթի վրա գտնվող ընկալիչների վրա։ Կախված ընկալիչների տեսակից, էնդոկաննաբինոիդների ազդեցությունից կարող է առաջանալ ինչպես դրդում, այնպես էլ արգելակում, կամ էլ երկրորդային միջնորդների ակտիվացում[9]։ Օրինակ, պարզվել է, որ պոտենցիալակախյալ L-տիպի կալցիումական անցուղիների ակտիվացումը խթանում է 2-AG-ի արտադրությունը, մինչ mGluR1/5 գլյուտամատային ընկալիչների ակտիվացումը նպաստում է անանդամիդի սինթեզին[11]։

Հետսինապասյաին թաղանթում կալցիումի ներհոսքն ակտիվացնում է տրանսացիլազ ֆերմենտին, որը կատալիզում է էնդոկաննաբինոիդների կենսաինթեզի սկզբնական փուլը։ Այն թաղանթային ֆոսֆոլիպիդ ֆոսֆատիդիլէթանոլամինը վերածում է N-ացիլ-ֆոսֆատիդիլէթանոլամինի (NAPE)։ Ֆոսֆոլիպազ D-ն տրոհում է NAPE-ը մինչև անադամիդ[12][13]։ Այդ գործընթացը միջնորդվում է լեղաթթուներով[14]։ NAPE-ի տրոհումը թուլանում է կալցիումի իոնների ցածր քանակների դեպքում, սակայն ընդհանրապես չի անհետանում։ Սա վկայում է որ անանդամիդի սինթեզը կատարվում է տարբեր եղանակներով[15]։ 2-AG-ի սենթեզն առավելի քիչ է ուսումնասիրված։

Արտադրումից հետո արտաբջջային միջավայրից էնդոկաննաբինոիդները փոխադրիչներով անցնում են նեյրոգլիայի բջիջներ, որտեղ և ապաակտիվացվում են։ Այստեղ նրաք տրոհվում են ճարպաթթու ամիդ հիդրոլազով (FAAH), որը տրոհում է անանդամիդը մինչև արախիդոնաթթու և էթանոլամին կամ մոնոացիլգլիցերոլ լիպազ (MAGL), իսկ 2-AG-ն՝ մինչև արախիդոնաթթու և գլիցերոլ[16]։ Արախիդոնաթթուն ելանյութ է լեյկոտրիենների և պրոստագլանդինների սինթեզի համար[17][18]։ FAAH-ի ինհիբիտորը (URB597) շատացնում է անանդամիդի քանակը առնետների և պրիմատների ուղեղում։ Սա կարող է հիմք հանդիսանալ նոր ցավազրկողների և այլ դեղամիջոցների ստացման համար[19]։

Վերջին հետազոտությունները վկայում են, որ կաննաբինոիդները կարող են ազդել այլ ընկալիչների վրա ևս, կամ ներգրավվել այլ ֆիզիոլոգիական գործընթացներում[10]։

Ներբջջային ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաննաբինոիդային ընկալիչները նախասինապսային թաղանթի հատվածում տեղակայված G-սպիտակուցով զուգակցված ընկալիչներ են։ Հիմնականում ենթադրվում է, որ CB1-ի ակտիվացումը կաննաբինոիդներով նվազեցնում է ցիկլիկ ադենոզին միաֆոսֆատի (ցԱՄՖ) քանակը բջջի ներսում, ադենիլատցիլկազի ապաատիվացման և միտոգեն-ակտիվացված պրոտեինկինազի (MAP կինազ) ավելացման մեխանիզմով[1][10]։ Տարբեր կաննաբինոիդներ տարբեր ուժով են ապաակտիվացնում ադենիլատցիլկազին, որով էլ բացատրվում է նրանց տարբեր ազդեցությունները վարքային ռեակցիաների վրա։ CB1-ի ակտիվացումը մեծացնում է տրանսկրիպցիայի որոշ գործոների ակտիվությունը, օրինակ՝ c-Fos-ի, Krox-24-ի։

Նեյրոնների դրդունակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

CB1-ով առաջանում են թաղանթային պոտենցիալի փոփոխություններ։ CB1-ի ագոնիստները թուլացնում են կալցիումի ներհոսքը N-տիպի կալցիումական անցուղիների, P-տիպի կալցիումական անցուղիների, Q-տիպի կալցիումական անցուղիների և L-տիպի կալցիումական անցուղիների ապաակտիվացման միջոցով[20][21]։ Կալցիումական անցուղիների վրա թողած ազդեցությունը և G-սպիտակուցակախյալ ընկալիչների ակտիվացումը ակտիվացնում են կալիումական անցուղիները։ CB1 ընկալիչների գործունեությունից ակտիվանում են G-սպիտակուցակախյալ կալիումական անցուղիները[21][22][23]։

Կենտրոնական նյարդային համակարգում CB1 ընկալիչներն ազդում են նեյրոնների դրդունակության վրա, թուլացնելով սինապսաներով ազդակների մուտքը[24]։ Սա նախասինապսային արգելակում է[25]։ Այս գործընթացում հիմնականում ներգրավված են իոնային անցուղիները, սակայն հետազոտությունները վկայում են, որ նեյրոտրանսմիթերների արտադրումը կարող է արգելակվել նաև առանց անցուղիների մասնակցության, օրինակ՝ G-սպիտակուցով հարուցված ադենիլատցիկլազի կամ պրոտեինկինազ A-ի ապաակտիվացման միջոցով[26][27]։

Պալլացոյի և գործակիցների կողմից վարքագծային ռեակցիաների հետազոտություններում պարզվել է, որ գլյուտամատային իոնոտրոպ NMDA-ընկալիչները և գլյուտամատային մետաբոտրոպ (mGluRs) ընկալիչները CB1 ընկալիչների հետ համատեղ մասնակցում են ցավազգացողության թուլացմանը՝ անալգեզիային, սակայն դրա մեխանիզմը մինչև վերջ բացահայտված չէ։ Ենթադրություն կա, որ CB1 ընկալիչներն ազդում են նեյրոնային դրդունակության վրա տարբեր մեխանիզմներով։

Ֆունկցիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիշողություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տետրահիդրոկաննաբինոլի (THC) ազդեցությամբ ճնշվում է մկների հիպոկամպում երկարատև պոտենցիացիան, որը շատ հարկավոր է երկարատև հիշողության առաջացման համար[28]։ Սա ապացուցվում է այն հանգամանքով, որ կանեփ ծխողների մոտ վատանում է հիշողությունը[29]։ Մկներն առանց CB1 ընկալիչների, ցուցաբերում են ավելի բարձր հիշողություն և երկարատև պոտենցիացիա, որը վկայում է, եր էնդոկաննաբինոիդային համակարգը մասնակցում է հին հիշողության վերացմանը։ Հակառակ արդյունքներն են ստացվել այն մկների մետ, որոնք ենթարկվել են HU-210 սինթետիկ կաննաբինոիդի ազդեցությանը։ Նրանց հիպոկամպում նկատվել է նեյրոնների աճի խթանում այն գոտիներում, որոնք ներգրավված են հիշողության ձևավորմանը[30]։ Հիմնվելով այս փաստերի վրա, կարելի է ենթադրել, որ էնդոկաննաբինոիդների ազդեցությունը հիշողության վրա կախված է նրանից, թե որ տեսակի նեյրոնների (դրդող, արգելակող) և ուղեղի որ հատվածի վրա են դրանք ազդում։

Դերը հիպոկամպի նեյրոգենեզում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հասուն ուղեղում էնդոկաննաբինոիդները հիպոկամպում օժանդակում են նեյրոգենեզին[30][31][32]։ CB1 ընկալիչների ակտիվացումը ներսածին և արտածին կաննաբինոիդներով խթանում է նեյրոնային նախորդների ձևավորումն ու զարգացումը, որը չի նկատվում այս ընկալիչների բացակայության կամ շրջափակման դեպքում[30][31]։

Ախորժակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տետրահիդրոկաննաբինոլի ազդեցությունը հիպոթալամուսում տեղակայված CB1 ընկալիչների վրա բարձրացնում է ախորժակը[33]։ Կարծիք կա, որ հիպոթալամուսի որոշ նեյրոններ արտադրում են էնդոկաննաբինոիդներ, որոնք կարգավորում են քաղցի առաջացումը։ Սրանց արտադրությունը կապված է լեպտինի արտադրությունից[34]։ Օրինակ, լեպտինի բացակայության դեպքում մկները ոչ միայն քաշ են հավաքում, այլև նրանց հիպոթալամուսում ավելանում են էնդոկաննաբինոիդները[7]։ Similarly, when these mice were treated with an endocannabinoid inverse agonists, such as rimonabant, food intake was reduced.[7] CB1 ընկալիչի շրջափակման դեպքում մկները քաշ են կորցնում։ Տետրահիդրոկաննաբինոլը ազդում է սննդի ընդունման հետևանքով առաջացող հաճույքի ձևավորման վրա, բարձրացնում է դոֆամինի արտադրությունը և ձևավորում է հաճույքի հետ կապված վարք սախարոզի լուծույթի օգտագործման դեպքում[35]։ A related study found that endocannabinoids affect taste perception in taste cells[33][36]

Էներգափոխանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էնդոկաննաբինոիդային համակարգն ունի հոմեոոստատիկ ազդեցություն օրգանիզմի համար, քանի որ կարգավորում է նյութափոխանակային այնպիսի գործընթացներ, ինչպիսիք են էներգիայի պահեստավորումը և սննդանյութերի տեղափոխումը։ Նրանք ազդում են ճարպային հյուսվածի, լյարդի բջիջների, մարսողական համակարգի, կմախքային մկանների, ենթաստամոքսային գեղձի ներզատական բջիջների վրա։ Ենթադրում են, որ սրանք ազդում են նաև հյուսվածքների ինսուլինազգայնության վրա։ Էնդոկաննաբինոիդները մասնակցում են ճարպակալման, դիաբետի, աթերոսկլերոզի առաջացմանը[37]։

Սթրես[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գլյուկոկորտիկոիդները մասնակցում են սթրեսային ռեակցիաների ձևավորմանը, սակայն սրանց բարձր քանակները կարող են վնասել օրգանիզմին։ Էնդոկաննաբինոիդային համակարգը ներգրավված է հիպոթալամուս-հիպոֆիզ-մակերիկամներ ուղու գործունեության հարմարմանը կայուն և երկարատև սթրեսի նկատմամբ։ Երկարատև և կայուն սթրեսի դեպքում արձանագրվել են անանդամիդի և 2-AG-ի տարբեր քանակներ։ Անանդամիդի պակաս նկատվում է այն ուղում, որը մասնակցում է կորտիկոստերոնի գերարտադրմանը։ Հակառակը, 2-AG-ի ավելացում արձանագրվում է կայուն սթրեսից հետո, որը բացասաբար է կապված կորտիկոստերոնի պատասխանի մեծության հետ[38]։ Անանդամիդն ու 2-AG-ն տարբեր ուղղություններով են կարգավորում հիպոթալամուս-հիպոֆիզ-մակերիկամներ ուղու գործունեությունը սթրեսի դեպքում։

Սոցիալական և կողմնորոշման վարք, անհանգստություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաննաբինոիդների երկարատև, պարբերական ազդեցությունը հարուցում է հակասոցիալական վարքի առաջացում։ Գլյուտամատերգիական կաննաբինոիդային ընկալիչների քայքայումը նվազեցնում է օբյեկտների ճանաչումը, սոցիալական շփումը, բարձրացնում է ագրեսիվության վարքի դրսևորումը։ Դրան հակառակ, ԳԱԿԹ-երգիական կաննաբինոիդային ընկալիչների քայքայումը բարձրացնում է օբյեկտների ճանաչումը, սոցիալականացումը, շարժողական ակտիվությունը[39]։ Այս հակադիր արդյունքները բացահայտում են էնդոկաննաբինոիդային համակարգի նշանակությունը անհանգստության վարքի գործում։ ԳԱԿԹ-երգիական նեյրոնները կառավարում են անհանգստության վարքը արգելակիչ նեյրոտրանսմիթերների արտազատման սահմանափակման միջոցով։ Նեյրոնային այս երկու խմբերը կարգավորում են օրգանիզմի ամբողջ զգացողությունը նոր իրավիճակներում։

Իմունիտետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էնդոկաննաբինոիդները հանդիսանում են նեյրոմոդուլյատորներ և իմունոմոդուլյատորներ՝ իմունային համակարգում։ Կաննաբինոիդային ընկալիչների ակտիվացումը ակտիվացնում է մակրոֆագերի, նեյտրոֆիլների ԳԵՖ-ազը։ Սրանք մասնակցում են նաև B-լիմֆոցիտների ակտիվացմանը և հակամարմինների արտադրմանը[40]։

Բազմացում և հղիություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սաղմի զարգացման ժամանակ կաննաբինոիդային ընկալիչները շատ վաղ են հայտնվում, և սրանք զգայուն են արգանդում արտադրվող անանդամիդի նկատմամբ։ Ապացոցված է, որ անանդամիդը մկների մոտ նպաստում է իմպլանտանցիայի հավանականությունը արգանդի պատին։ Օրինակ, մարդկանց մոտ վիժելու հավանականությունը մեծանում է, եթե արգանդի անանդամիդի քանակը չափազանց բարձր է կամ ցածր[41]։ Սրանք վկայում են, որ արտածին կաննաբինոիդների ընդունումը (օրինակ՝ մարիխուանա) կարող է նվազեցնել անանդամիդների բարձր քանակներով կանանց հղիության հավանականությունը, և կարող է բարձրացնել հղիության հավանականությունը անանդամիդի ցածր քանակով կանանց մոտ[42][43]։

Ինքնավար (վեգետատիվ) նյարդային համակարգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծայրամասային նյարդային համակարգում էնդոկաննաբինոիդների հայտնաբերումը գիտնականներին դրդում է հետազոտել սրանց ազդեցությունը վեգետատիվ նյարդային համակարգում։ CB1 ընկալիչները ներքին օրգանները նյարդավորող էֆերենտ նեյրոնների նկատմամբ ունեն նախասինապսային տեղադրվածություն։ Կաննաբինոիդներով հարուցված արգելակումը նվազեցնում է նորադրենալինի արտադրությունը սիմպաթիկ նյարդային համակարգի կողմից։ Նմանատիպ արդյունքներ են ստացվել էնդոկաննաբինոիդներով աղիների շարժունակության կարգավորման գործընթացում, ներառյալ միզային, բազմացման համակարգերի հարթ մկանների նյարդավորումը[10]։

Ցավազրկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաննաբինոիդները ճնշում են նեյրոնների ցավի հաղորդման ընդունակությունը ողնուղեղի մեջքային նեյրոններում[10]։ Այս գործընթացը միջնորդվում է ադրեներգիական նեյրոններով։

Ցավի հարցում առավել շատ ուսումնասիրված է պալմիտոիլէթանոլամիդը։ Սա հիմնականում կապվում է յուրահատուկ PPAR-ալֆա, TRPV և GRP55 ընկալիչներին[44]։

Էնդոկաննաբինոիդները մասնակցում են ցավի նկատմամբ պլացեբոյի առաջացմանը[45]։

Ջերմակարգավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անանդամիդը և N-արախիդոնիլ դոֆամինը (NADA) ազդում են ջերմազգայուն TRPV1 ընկալիչների վրա[46]։ TRPV1 ընկալիչներն ակտիվանում են արտածին գործոն կապսաիցինով, որը չիլիական պղպեղի ակտիվ բաղադրիչն է և կառուցվածքով մոտ է էնդոկաննաբինոիդներին[47]։ Անանդամիդը նաև առաջացնում է անոթների լայնացում[10]։

Քուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էնդոկաննաբինոիդների ազդեցության մեծացումը կենտրոնական նյարդային համակարգում խթանում է քնի առաջացումը։ Անանդամիդի ներարկումը առնետների ուղեղի փորոքներ թուլացնում է արթուն վիճակը և խթանում է քնի առաջացումը[48]։ Անանդամիդի ներարկումը առնետների հիմային հին ուղեղ (basal forebrain) մեծացնում է ադենոզինի քանակը, որը խթանիչ ազդեցություն ունի քնի և արգելակիչ՝ արթնացման վրա[49]։ CB1 ընկալիչների շատացումը և ակտիվացումը կենտրոնական նյարդային համակարգում հարուցում է քնի հատկապես հակասական փուլի առաջացմանը[50]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 Pertwee RG | title = The pharmacology of cannabinoid receptors and their ligands: an overview | journal = Int J Obes (Lond) | volume = 30 | issue = Suppl 1 | pages = S13–8 | date = April 2006 | pmid = 16570099 | doi = 10.1038/sj.ijo.0803272
  2. Fortin DA, Levine ES | title = Differential effects of endocannabinoids on glutamatergic and GABAergic inputs to layer 5 pyramidal neurons | journal = Cereb. Cortex | volume = 17 | issue = 1 | pages = 163–74 | year = 2007 | pmid = 16467564 | doi = 10.1093/cercor/bhj133
  3. Good CH | title = Endocannabinoid-dependent regulation of feedforward inhibition in cerebellar Purkinje cells | journal = J. Neurosci. | volume = 27 | issue = 1 | pages = 1–3 | year = 2007 | pmid = 17205618 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.4842-06.2007
  4. Hashimotodani Y, Ohno-Shosaku T, Kano M | title = Presynaptic monoacylglycerol lipase activity determines basal endocannabinoid tone and terminates retrograde endocannabinoid signaling in the hippocampus | journal = J. Neurosci. | volume = 27 | issue = 5 | pages = 1211–9 | year = 2007 | pmid = 17267577 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.4159-06.2007
  5. Kishimoto Y, Kano M | title = Endogenous cannabinoid signaling through the CB1 receptor is essential for cerebellum-dependent discrete motor learning | journal = J. Neurosci. | volume = 26 | issue = 34 | pages = 8829–37 | year = 2006 | pmid = 16928872 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.1236-06.2006
  6. Brenowitz SD, Regehr WG | title = Associative short-term synaptic plasticity mediated by endocannabinoids | journal = Neuron | volume = 45 | issue = 3 | pages = 419–31 | year = 2005 | pmid = 15694328 | doi = 10.1016/j.neuron.2004.12.045
  7. 7,0 7,1 7,2 Di Marzo V, Goparaju SK, Wang L, Liu J, Bátkai S, Járai Z, Fezza F, Miura GI, Palmiter RD, Sugiura T, Kunos G | title = Leptin-regulated endocannabinoids are involved in maintaining food intake | journal = Nature | volume = 410 | issue = 6830 | pages = 822–5 | date = April 2001 | pmid = 11298451 | doi = 10.1038/35071088
  8. Cravatt BF, Demarest K, Patricelli MP, Bracey MH, Giang DK, Martin BR, Lichtman AH | title = Supersensitivity to anandamide and enhanced endogenous cannabinoid signaling in mice lacking fatty acid amide hydrolase | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. | volume = 98 | issue = 16 | pages = 9371–6 | date = July 2001 | pmid = 11470906 | pmc = 55427 | doi = 10.1073/pnas.161191698 | bibcode = 2001PNAS...98.9371C | displayauthors = 1 | jstor = 3056353
  9. 9,0 9,1 The diverse CB1 and CB2 receptor pharmacology of three plant cannabinoids: delta9-tetrahydrocannabinol, cannabidiol and delta9-tetrahydrocannabivarin | journal = Br. J. Pharmacol. | volume = 153 | issue = 2 | pages = 199–215 | date = January 2008 | pmid = 17828291 | pmc = 2219532 | doi = 10.1038/sj.bjp.0707442
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 Elphick MR, Egertová M | title = The neurobiology and evolution of cannabinoid signalling | journal = Philos. Trans. R. Soc. Lond., B, Biol. Sci. | volume = 356 | issue = 1407 | pages = 381–408 | date = March 2001 | pmid = 11316486 | pmc = 1088434 | doi = 10.1098/rstb.2000.0787
  11. 11,0 11,1 Puente N, Cui Y, Lassalle O, Lafourcade M, Georges F, Venance L, Grandes P, Manzoni OJ | title = Polymodal activation of the endocannabinoid system in the extended amygdala | journal = Nat. Neurosci. | volume = 14 | issue = 12 | pages = 1542–7 | date = December 2011 | pmid = 22057189 | doi = 10.1038/nn.2974
  12. Okamoto Y, Morishita J, Tsuboi K, Tonai T, Ueda N | title = Molecular characterization of a phospholipase D generating anandamide and its congeners | journal = J. Biol. Chem. | volume = 279 | issue = 7 | pages = 5298–305 | date = February 2004 | pmid = 14634025 | doi = 10.1074/jbc.M306642200
  13. Liu J, Wang L, Harvey-White J, Osei-Hyiaman D, Razdan R, Gong Q, Chan AC, Zhou Z, Huang BX, Kim HY, Kunos G | title = A biosynthetic pathway for anandamide | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. | volume = 103 | issue = 36 | pages = 13345–50 | date = September 2006 | pmid = 16938887 | pmc = 1557387 | doi = 10.1073/pnas.0601832103 | bibcode = 2006PNAS..10313345L
  14. Magotti P, Bauer I, Igarashi M, Babagoli M, Marotta R, Piomelli D, Garau G | title = Structure of Human N-Acylphosphatidylethanolamine-Hydrolyzing Phospholipase D: Regulation of Fatty Acid Ethanolamide Biosynthesis by Bile Acids | journal = Structure | volume = 24 | issue = 3 | date = 2014 | pmid = 25684574 | doi = 10.1016/j.str.2014.12.018
  15. Leung D, Saghatelian A, Simon GM, Cravatt BF | title = Inactivation of N-acyl phosphatidylethanolamine phospholipase D reveals multiple mechanisms for the biosynthesis of endocannabinoids | journal = Biochemistry | volume = 45 | issue = 15 | pages = 4720–6 | date = April 2006 | pmid = 16605240 | pmc = 1538545 | doi = 10.1021/bi060163l
  16. Pazos MR, Núñez E, Benito C, Tolón RM, Romero J | title = Functional neuroanatomy of the endocannabinoid system | journal = Pharmacol. Biochem. Behav. | volume = 81 | issue = 2 | pages = 239–47 | date = June 2005 | pmid = 15936805 | doi = 10.1016/j.pbb.2005.01.030
  17. Yamaguchi T, Shoyama Y, Watanabe S, Yamamoto T | title = Behavioral suppression induced by cannabinoids is due to activation of the arachidonic acid cascade in rats | journal = Brain Res. | volume = 889 | issue = 1–2 | pages = 149–54 | date = January 2001 | pmid = 11166698 | doi = 10.1016/S0006-8993(00)03127-9
  18. Brock TG | title = Regulating leukotriene synthesis: the role of nuclear 5-lipoxygenase | journal = J. Cell. Biochem. | volume = 96 | issue = 6 | pages = 1203–11 | date = December 2005 | pmid = 16215982 | doi = 10.1002/jcb.20662
  19. Clapper JR, Mangieri RA, Piomelli D | title = The endocannabinoid system as a target for the treatment of cannabis dependence | journal = Neuropharmacology | volume = 56 | issue = Suppl 1 | pages = 235–43 | year = 2009 | pmid = 18691603 | pmc = 2647947 | doi = 10.1016/j.neuropharm.2008.07.018
  20. [Twitchell W, Brown S, Mackie K | title = Cannabinoids inhibit N- and P/Q-type calcium channels in cultured rat hippocampal neurons | journal = J. Neurophysiol. | volume = 78 | issue = 1 | pages = 43–50 | year = 1997 | pmid = 9242259 | doi =
  21. 21,0 21,1 Guo J, Ikeda SR | title = Endocannabinoids modulate N-type calcium channels and G-protein-coupled inwardly rectifying potassium channels via CB1 cannabinoid receptors heterologously expressed in mammalian neurons | journal = Mol. Pharmacol. | volume = 65 | issue = 3 | pages = 665–74 | year = 2004 | pmid = 14978245 | doi = 10.1124/mol.65.3.665]
  22. Binzen U, Greffrath W, Hennessy S, Bausen M, Saaler-Reinhardt S, Treede RD | title = Co-expression of the voltage-gated potassium channel Kv1.4 with transient receptor potential channels (TRPV1 and TRPV2) and the cannabinoid receptor CB1 in rat dorsal root ganglion neurons | journal = Neuroscience | volume = 142 | issue = 2 | pages = 527–39 | year = 2006 | pmid = 16889902 | doi = 10.1016/j.neuroscience.2006.06.020
  23. [1]
  24. Freund TF, Katona I, Piomelli D | title = Role of endogenous cannabinoids in synaptic signaling | journal = Physiol. Rev. | volume = 83 | issue = 3 | pages = 1017–66 | year = 2003 | pmid = 12843414 | doi = 10.1152/physrev.00004.2003 | doi_brokendate = 2015-01-09
  25. Endocannabinoids mediate presynaptic inhibition of glutamatergic transmission in rat ventral tegmental area dopamine neurons through activation of CB1 receptors. Melis M1, Pistis M, Perra S, Muntoni AL, Pillolla G, Gessa GL.
  26. Chevaleyre V, Heifets BD, Kaeser PS, Südhof TC, Purpura DP, Castillo PE | title = ENDOCANNABINOID-MEDIATED LONG-TERM PLASTICITY REQUIRES cAMP/PKA SIGNALING AND RIM1α | journal = Neuron | volume = 54 | issue = 5 | pages = 801–12 | year = 2007 | pmid = 17553427 | pmc = 2001295 | doi = 10.1016/j.neuron.2007.05.020
  27. Bacci A, Huguenard JR, Prince DA | title = Long-lasting self-inhibition of neocortical interneurons mediated by endocannabinoids | journal = Nature | volume = 431 | issue = 7006 | pages = 312–6 | year = 2004 | pmid = 15372034 | doi = 10.1038/nature02913 | bibcode = 2004Natur.431..312B
  28. Hampson RE, Deadwyler SA | title = Cannabinoids, hippocampal function and memory | journal = Life Sci. | volume = 65 | issue = 6–7 | pages = 715–23 | year = 1999 | pmid = 10462072 | doi = 10.1016/S0024-3205(99)00294-5
  29. Pertwee RG | title = Cannabinoid receptors and pain | journal = Prog. Neurobiol. | volume = 63 | issue = 5 | pages = 569–611 | year = 2001 | pmid = 11164622 | doi = 10.1016/S0301-0082(00)00031-9
  30. 30,0 30,1 30,2 Jiang W, Zhang Y, Xiao L, Van Cleemput J, Ji SP, Bai G, Zhang X | title = Cannabinoids promote embryonic and adult hippocampus neurogenesis and produce anxiolytic- and antidepressant-like effects | journal = J. Clin. Invest. | volume = 115 | issue = 11 | pages = 3104–16 | year = 2005 | pmid = 16224541 | pmc = 1253627 | doi = 10.1172/JCI25509
  31. 31,0 31,1 Aguado T, Monory K, Palazuelos J, Stella N, Cravatt B, Lutz B, Marsicano G, Kokaia Z, Guzmán M, Galve-Roperh I | title = The endocannabinoid system drives neural progenitor proliferation | journal = FASEB J. | volume = 19 | issue = 12 | pages = 1704–6 | year = 2005 | pmid = 16037095 | doi = 10.1096/fj.05-3995fje
  32. Christie BR, Cameron HA | title = Neurogenesis in the adult hippocampus | journal = Hippocampus | volume = 16 | issue = 3 | pages = 199–207 | year = 2006 | pmid = 16411231 | doi = 10.1002/hipo.20151
  33. 33,0 33,1 Kirkham TC, Tucci SA | title = Endocannabinoids in appetite control and the treatment of obesity | journal = CNS Neurol Disord Drug Targets | volume = 5 | issue = 3 | pages = 272–92 | year = 2006 | pmid = 16787229 | doi = 10.2174/187152706777452272
  34. Di Marzo V, Sepe N, De Petrocellis L, Berger A, Crozier G, Fride E, Mechoulam R | title = Trick or treat from food endocannabinoids? | journal = Nature | volume = 396 | issue = 6712 | pages = 636–7 | date = December 1998 | pmid = 9872309 | doi = 10.1038/25267 | bibcode = 1998Natur.396..636D
  35. De Luca MA, Solinas M, Bimpisidis Z, Goldberg SR, Di Chiara G | title = Cannabinoid facilitation of behavioral and biochemical hedonic taste responses | journal = Neuropharmacology | volume = 63 | issue = 1 | pages = 161–8 | date = July 2012 | pmid = 22063718 | pmc = 3705914 | doi = 10.1016/j.neuropharm.2011.10.018
  36. Yoshida R, Ohkuri T, Jyotaki M, Yasuo T, Horio N, Yasumatsu K, Sanematsu K, Shigemura N, Yamamoto T, Margolskee RF, Ninomiya Y | title = Endocannabinoids selectively enhance sweet taste | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. | volume = 107 | issue = 2 | pages = 935–9 | date = January 2010 | pmid = 20080779 | pmc = 2818929 | doi = 10.1073/pnas.0912048107 | bibcode = 2010PNAS..107..935Y | displayauthors = 1 | jstor = 40535875
  37. Bellocchio L, Cervino C, Pasquali R, Pagotto U | title = The endocannabinoid system and energy metabolism | journal = J. Neuroendocrinol. | volume = 20 | issue = 6 | pages = 850–7 | date = June 2008 | pmid = 18601709 | doi = 10.1111/j.1365-2826.2008.01728.x
  38. Hill MN, McLaughlin RJ, Bingham B, Shrestha L, Lee TT, Gray JM, Hillard CJ, Gorzalka BB, Viau V | title = Endogenous cannabinoid signaling is essential for stress adaptation | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. | volume = 107 | issue = 20 | pages = 9406–11 | date = May 2010 | pmid = 20439721 | pmc = 2889099 | doi = 10.1073/pnas.0914661107 | bibcode = 2010PNAS..107.9406H
  39. Häring M, Kaiser N, Monory K, Lutz B | title = Circuit specific functions of cannabinoid CB1 receptor in the balance of investigatory drive and exploration | journal = PLoS ONE | volume = 6 | issue = 11 | pages = e26617 | year = 2011 | pmid = 22069458 | pmc = 3206034 | doi = 10.1371/journal.pone.0026617 | editor1-last = Burgess | bibcode = 2011PLoSO...626617H | editor1-first = Harold A
  40. Basu S, Ray A, Dittel BN | title = Cannabinoid receptor 2 is critical for the homing and retention of marginal zone B lineage cells and for efficient T-independent immune responses | journal = J. Immunol. | volume = 187 | issue = 11 | pages = 5720–32 | date = December 2011 | pmid = 22048769 | pmc = 3226756 | doi = 10.4049/jimmunol.1102195
  41. Maccarrone M, Valensise H, Bari M, Lazzarin N, Romanini C, Finazzi-Agrò A | title = Relation between decreased anandamide hydrolase concentrations in human lymphocytes and miscarriage | journal = Lancet | volume = 355 | issue = 9212 | pages = 1326–9 | year = 2000 | pmid = 10776746 | doi = 10.1016/S0140-6736(00)02115-2
  42. Das SK, Paria BC, Chakraborty I, Dey SK | title = Cannabinoid ligand-receptor signaling in the mouse uterus | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. | volume = 92 | issue = 10 | pages = 4332–6 | year = 1995 | pmid = 7753807 | pmc = 41938 | doi = 10.1073/pnas.92.10.4332 | bibcode = 1995PNAS...92.4332D
  43. Paria BC, Das SK, Dey SK | title = The preimplantation mouse embryo is a target for cannabinoid ligand-receptor signaling | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. | volume = 92 | issue = 21 | pages = 9460–4 | year = 1995 | pmid = 7568154 | pmc = 40821 | doi = 10.1073/pnas.92.21.9460 | bibcode = 1995PNAS...92.9460P
  44. Hesselink JM | title = New Targets in Pain, Non-Neuronal Cells, and the Role of Palmitoylethanolamide | journal = The Open Pain Journal | year = 2012 | volume = 5 | issue = 1 | pages = 12–23 | doi = 10.2174/1876386301205010012
  45. Colloca|first1=Luana|title=Placebo and Pain: From Bench to Bedside|date=2013-08-28|publisher=Elsevier Science|isbn=9780123979315|pages=11–12|edition=1st
  46. Ross RA | title = Anandamide and vanilloid TRPV1 receptors | journal = Br. J. Pharmacol. | volume = 140 | issue = 5 | pages = 790–801 | date = November 2003 | pmid = 14517174 | pmc = 1574087 | doi = 10.1038/sj.bjp.0705467
  47. Huang SM, Bisogno T, Trevisani M, Al-Hayani A, De Petrocellis L, Fezza F, Tognetto M, Petros TJ, Krey JF, Chu CJ, Miller JD, Davies SN, Geppetti P, Walker JM, Di Marzo V | title = An endogenous capsaicin-like substance with high potency at recombinant and native vanilloid VR1 receptors | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. | volume = 99 | issue = 12 | pages = 8400–5 | date = June 2002 | pmid = 12060783 | pmc = 123079 | doi = 10.1073/pnas.122196999 | bibcode = 2002PNAS...99.8400H
  48. Murillo-Rodríguez E, Sánchez-Alavez M, Navarro L, Martínez-González D, Drucker-Colín R, Prospéro-García O | title = Anandamide modulates sleep and memory in rats | journal = Brain Res. | volume = 812 | issue = 1–2 | pages = 270–4 | date = November 1998 | pmid = 9813364 | doi = 10.1016/S0006-8993(98)00969-X
  49. Santucci V, Storme JJ, Soubrié P, Le Fur G | title = Arousal-enhancing properties of the CB1 cannabinoid receptor antagonist SR 141716A in rats as assessed by electroencephalographic spectral and sleep-waking cycle analysis | journal = Life Sci. | volume = 58 | issue = 6 | pages = PL103–10 | year = 1996 | pmid = 8569415 | doi = 10.1016/0024-3205(95)02319-4 }}
  50. Wang L, Yang T, Qian W, Hou X | title = The role of endocannabinoids in visceral hyposensitivity induced by rapid eye movement sleep deprivation in rats: regional differences | journal = Int. J. Mol. Med. | volume = 27 | issue = 1 | pages = 119–26 | date = January 2011 | pmid = 21057766 | doi = 10.3892/ijmm.2010.547

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Neumeister A, Normandin MD, Pietrzak RH, Piomelli D, Zheng MQ, Gujarro-Anton A, Potenza MN, Bailey CR, Lin SF, Najafzadeh S, Ropchan J, Henry S, Corsi-Travali S, Carson RE, Huang Y | title = Elevated brain cannabinoid CB1 receptor availability in post-traumatic stress disorder։ A positron emission tomography study | journal = Molecular Psychiatry | volume = 18 | issue = 9 | pages = 1034 | year = 2013 | pmid = 23670490 | doi = 10.1038/mp.2013.61 | laysummary = http://www.sciencedaily.com/releases/2013/05/130514085016.htm | laydate = մայիսի 14, 2013 | laysource = ScienceDaily
  • Földy C, Malenka RC, Südhof TC | title = Autism-associated neuroligin-3 mutations commonly disrupt tonic endocannabinoid signaling | journal = Neuron | volume = 78 | issue = 3 | pages = 498–509 | date = May 2013 | pmid = 23583622 | pmc = 3663050 | doi = 10.1016/j.neuron.2013.02.036 | laysummary = http://www.sciencedaily.com/releases/2013/04/130411123852.htm | laydate = ապրիլի 11, 2013 | laysource = ScienceDaily
  • Puighermanal E, Marsicano G, Busquets-Garcia A, Lutz B, Maldonado R, Ozaita A | title = Cannabinoid modulation of hippocampal long-term memory is mediated by mTOR signaling | journal = Nat. Neurosci. | volume = 12 | issue = 9 | pages = 1152–8 | date = September 2009 | pmid = 19648913 | doi = 10.1038/nn.2369 | laysummary = http://www.sciencedaily.com/releases/2009/08/090803123240.htm | laydate = օգոստոսի 4, 2009 | laysource = ScienceDaily
  • Niehaus JL, Liu Y, Wallis KT, Egertová M, Bhartur SG, Mukhopadhyay S, Shi S, He H, Selley DE, Howlett AC, Elphick MR, Lewis DL | title = CB1 cannabinoid receptor activity is modulated by the cannabinoid receptor interacting protein CRIP 1a | journal = Mol. Pharmacol. | volume = 72 | issue = 6 | pages = 1557–66 | date = December 2007 | pmid = 17895407 | pmc = 2644445 | doi = 10.1124/mol.107.039263 | laysummary = http://www.sciencedaily.com/releases/2007/11/071129151109.htm | laydate = նոյեմբերի 30, 2007 | laysource = ScienceDaily

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]