Մրիկասնկեր
| Մրիկասնկեր | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 Ustilago avenae | ||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||
|
||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||
| Ustilaginales | ||||||
|
|
Մրիկասնկեր (լատին․՝ Ustilaginales), բազիդիումավոր սնկերի կարգ, բարձրակարգ բույսերի մակաբույծներ՝ մրիկ կոչվող հիվանդության հարուցիչներ։ Հատկապես մեծ վնաս են պատճառում հացազգի բույսերին։ Հայտնի է մրիկասնկերի մոտ 900 տեսակ։
Կենսաբանական նկարագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ունեն բազմաբջիջ սնկամարմին, որը անբարենպաստ պայմաններում կարող է միջնապատերով բաժանվել առանձին բջիջների, մասնիկների, որոնք մեկական կամ կնձիկներով պատվում են հարթ կամ փշավոր թաղանթով և վերածվում մրիկասպորների՝ քլամիդասպորների (պատյանավորված սպոր)։
Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ՀՀ-ում՝ 10 տեսակ՝
- ցորենի փոշեմրիկ (Ustilago tritici),
- վարսակի փոշեմրիկ (Ustilagozeae),
- ցորենի քարամրիկ (Tilletiatritici) և այլն։
Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարածված են գրեթե ամենուրեք։ Մրիկասնկերից բույսի առանձին օրգաններ կամ մասեր քայքայվում են, վերածվում մրագույն սպորային զանգվածի (այստեղից էլ սնկերի և դրանց առաջացրած հիվանդության անվանումները)։
Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բարձրակարգ, հատկապես հացահատիկային բույսերի մակաբույծներ են, առաջացնում են «մրիկ» հիվանդությունը։ Վերջիններիս ծլումից ձևավորվում են բագիդիումները՝ բազիդիոսպորներով (հապլոիդ փուլ), դրանք զուգավորվում են, և գոյացած նոր բջջից առաջանում է վարակիչ միցելիում (դիպլոիդ փուլ)։ Ըստ քլամիդասպորների ծլման եղանակի, տարբերում են մրիկասնկերի երկու ընտանիք՝
- տիլետիացեա (Tilletiaceae), ձևավորվում է միաբջիջ, կարճ բազիդիում, որի վրա գտնվում են թելանման բազիդիասպորներ,
մյուսը՝
- ուստիլագինացեա (Ustilaginaceae)՝ առաջացնում է բազմաբջիջ բազիդիում, որի յուրաքանչյուր բջջից առանձնացվող հավելվածների վրա գտնվում են բազիդիասպորները։
Քլամիդասպորներն առաջանում են ծաղիկների, տերևների, ցողունների, հազվադեպ՝ արմատների վրա։ Մրիկասնկերի յուրաքանչյուր տեսակի քլամիդասպորները կարող են լինել տեր-բույսի միայն որոշակի օրգաններում օրինակ՝ կարծրամրիկը (քարամրիկ) ծաղկի սերմնարանում, հատիկը վերածվում է մրիկապարկի (ցորեն, գարի, աշորա), ցողունային մրիկը՝ ցողունների վրա (ցորեն, աշորա), փոշեմրիկը քայքայում է բույսի բոլոր մասերը, բացառությամբ առանցքի, այն վերածվում է սև, փոշիացող զանգվածի, գաճաճային մրիկը՝ հատիկները վերածվում են մրիկապարկի (աշնանացան ցորեն), բշտիկավոր մրիկը ցողունի, տերևների, կողրերի վրա գոյացնում է սպորալեցուն բշտեր (եգիպտացորեն)։ Բույսերը վարակվում են ծլման (հատիկների մակերեսին, թեփուկների տակ կամ հողի վերին շերտում գտնվող սպորներից), ծաղկման և աճման (ամբողջ վեգետացիայի ընթացքում) փուլերում։
Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- C.J. Alexopolous, Charles W. Mims, M. Blackwell et al., Introductory Mycology, 4th ed. (John Wiley and Sons, Hoboken NJ, 2004) ISBN 0-471-52229-5
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Catalogue of Life (CoL) Արխիվացված 2013-09-21 Wayback Machine
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 67)։ 
|