Մուսուլման

; Իսլամ; ; ;
	Հավատի հիմքեր Միաստվածություն; Աստվածային արդարություն; Մարգարե · Ահեղ դատաստան · Իմամաթ
	Իսլամի հիմնասյուներ Վկայություն · Աղոթք · Նվիրաբերություն; Պահք · Ուխտագնացություն; Ջիհադ · Թազիե
	Պատմություն և ներկայացուցիչներ Մուհամմադ մարգարե; Մարգարեներ · Խալիֆներ; Սուննիներ · Շիաներ; Մուսուլման
	Գրքեր և օրենքներ Ղուրան · Սուննա · Հադիսներ; Շարիաթ · Ֆիկհ; Հանաֆիականություն ·Մալիքիականություն; Շաֆիականություն ·Հանբալիականություն; Ջաֆարիականություն;
	Արաբամուսուլմանական փիլիսոփայություն Իսլամական փիլիսոփայություն; Մութազիլիականություն; Աշարիականություն; Սուֆիզմ
	Մշակույթ և հանրություն Արվեստ · Տոներ; Տոմար; Մզկիթներ;
	Պորտալ:Իսլամ
	п · о · р

Մուսուլման (արաբ․՝ مسلم‎‎ [մուսլիմ], կանացի ձև مسلمة‎ [մուսլիմա(թ)]), իսլամի հետևորդ։

Մուսուլմանների սուրբ գիրքը Ղուրանն է։ Համաձայն իսլամի՝ Ղուրանը Գաբրիել հրեշտակի միջոցով Մուհամեդ մարգարեին փոխանցված Աստծո խոսքն է։ Մուսուլմանները հետևում են Ղուրանին, ինչպես նաև Մուհամեդի ուսմունքին ու գործունեությանը՝ գրված ավանդական հադիսների հավաքածուում (սուննա)^[1]։

Մուսուլմանները հավատում են, որ Աստված (Ալլահ) հավերժ է, անհասանելի և համընկերներ (թաուհիդ) չունի։ Նրանք նաև կարծում են՝ Ալլահը աննման է, ինքնաբավ, չի ծնում և չի ծնվել։ Մուսուլմանները հավատում են, որ իսլամը Աբրահամյան կրոնների վերջին փուլն է, որը փոխանցվել է այնպիսի մարգարեների միջոցով, ինչպիսիք են Նոյը, Աբրահամը, Մովսեսը, Հիսուսը^[2]։ Համաձայն իսլամի՝ բոլոր նախկին Սուրբ գրքերը և Հայտնագործությունները մասամբ փոփոխված են եղել (թահրիֆ)^[3], և Ղուրանը Աստծո վերջնական և անփոփոխ հայտնությունն է^[4]։ Մուսուլմանները Մուհամեդին ընդունում են որպես իսլամի վերջին մարգարե, որից հետո այլ մարգարեներ չեն կարող լինել («Մարգարեների կնիք»)։

Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մուսլիմ արաբական բառը նշանակում է «նա, ով ենթարկվում է (Ալլահին)» կամ «նա, ով հանձնվում է (Ալլահին)» նմանեցված իսլամ՝ «հաշտեցում», «ընդունում» բառին։

Մուսուլմանի պարտականություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդը համարվում է մուսուլման, եթե նա ընդունում է Միաստվածության բանաձևը («շահադա»). «Ես վկայում եմ, որ չկա Աստված, բացի Ալլահից, ինչպես նաև ես վկայում եմ, որ Մուհամմադը հանդիսանում է Ալլահի պատվիրակը»։ Մուսուլմանների կրոնական գործունեությունը բաղկացած է Իսլամի հինգ հիմնասյուներից։

Շահադից բացի, իսլամի հիմնասյուներ են հանդիսանում ամենօրյա հնգակի աղոթքները (նամազ), պահքը ռամադանի ժամանակ (Սաում), ողորմությունը (զաքաթ) և ուխտագնացությունը Մեքքա (հաջ)^[5]^[6]։

Բացի իսլամի հիմնասյուներից, գոյություն ունեն նաև հավատքի վեց հիմնասյուները, որոնցից գոնե մեկի չճանաչումը դարձնում է մուսուլմանի հավատը անիրական, անվավեր։ Դրանք են.

Հավատք առ Ալլահ,
հավատք դեպի հրեշտակները,
հավատք դեպի Սուրբ գիրքը,
հավատք դեպի մարգարեները (նաբի) և պատվիրակները (ռասուլ),
հավատք դեպի Դատաստանի օրը,
հավատք դեպի ճակատագրի նախորոշումը (քադար), առ այն, որ ցանկացած լավ կամ վատ բան կատարվում է Ալլահի կամքով^[7]։

Մուսուլմանները Մուհամեդի մարգարեական առաքելություից առաջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ղուրանի մարգարեներն ու պատվիրակները, ինչպես նաև նրանց հետևորդները կոչվում են մուսուլմաններ։ Այդպես, Ալ Իմրանի սուրայի 52-րդ այաթում Հիսուսի մարգարեի առաքյալները նրան ասում են. «Մենք Ալլահի օգնականներն ենք։ Մենք հավատում ենք Ալլահին։ Եղի՛ր այն բանի վկան, որ մենք մուսուլման ենք^[8]։ Մինչև Ղուրանի բացահայտումը մուսուլմանները պարտավոր էին հետևել Թորային, Սաղմոսարանին և Ավետարանին՝ ուղարկված, համապատասխանաբար, Մովսես մարգարեին, Դավուդին և Հիսուսին։

Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մուսուլմանների թիվն ամբողջ աշխարհում հաշվվում է մոտ 1,7 մլրդ մարդ^[9]։ Իսլամը տարածվածությամբ երկրորդ և, ըստ որոշ ԶԼՄ-ների, ամենաարագ ծավալվող կրոնն է աշխարհում^[10]^[11]։

Բոլոր մուսուլմանների 90 %-ն իրեն համարում է սուննի^[12]։ Տարածմամբ երկրորդ իսլամական հոսանքը շիան է (10 %)^[13]։

Մուսուլմանների թվաքանակով ամենամեծ երկիրը Ինդոնեզիան է, որտեղ բնակվում է աշխարհի բոլոր մուսուլմանների 12,7 %-ը։ Դրան հաջորդում են Պակիստանը (11,0 %), Բանգլադեշը (9,2 %), Եգիպտոսը (4,9 %)^[14]։ Մուսուլմանները նաև նշանակալի փոքրամասնություն են կազմում Հնդկաստանում, Չինաստանում, Ռուսաստանում, Եթովպիայում և այլ երկրներում։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մուսուլմաններն աղոթում են Կահիրեում, նկարիչ՝ Ժան Լեոն Ժերոմ (1865)
Աֆղան մուսուլմաններն աղոթում են Բագի Բաբուրում, Քաբուլ
Աշխարհի իսլամադավան բնակչությունը տոկոսներով (ըստ Պյու հետազոտական կենտրոնի)
Մուսուլմանների բնակչության քարտեզն ըստ բացարձակ թվաքանակի (Պյու հետազոտական կենտրոն, 2009)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ The Qurʼan and Sayings of Prophet Muhammad: Selections Annotated & Explained. SkyLight Paths Publishing. 2007. էջեր 21–. ISBN 978-1-59473-222-5. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 31-ին.
↑ Е. А. Фролова История арабо-мусульманской философии. Средние века и современность. — М. 2006. С. 7.
↑
- F. Buhl; A. T. Welch. «Muhammad». Encyclopaedia of Islam Online.
- Hava Lazarus-Yafeh. «Tahrif». Encyclopaedia of Islam Online.
↑ Submission.org, Quran: The Final Testament, Authorized English Version with Arabic Text, Revised Edition IV,ISBN 0-9729209-2-7, p. x.
↑ Hooker, Richard (1999 թ․ հուլիսի 14). «arkan ad-din the five pillars of religion». United States: Washington State University. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
↑ «Religions». The World Factbook. United States: Central Intelligence Agency. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «Столпы веры (имана)». www.islam.ru. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 9-ին.
↑ Коран/Ссылка|3|52
↑ нп3|Махди, Мухсин|Muhsin S. Mahdi||Muhsin Mahdi}}, Annemarie Schimmel, нп3|Малик, Фазлур Рахман|Fazlur Rahman||Fazlur Rahman Malik Islam. // Encyclopædia Britannica
↑ «The List: The World's Fastest-Growing Religions». Foreign Policy. 2007 թ․ մայիսի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 16-ին.
↑
* «Islam Today». Islam: Empire of Faith (2000). PBS. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին. «Islam, followed by more than a billion people today, is the world's fastest growing religion and will soon be the world's largest...»
- «Understanding Islam». Susan Headden. U.S. News & World Report. 2008 թ․ ապրիլի 7. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին.
- «Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents». Adherents.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 3-ին.
↑ Islamic Beliefs, Practices, and Cultures. Marshall Cavendish. 2010. էջ 352. ISBN 0-7614-7926-0. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. «A common compromise figure ranks Sunnis at 90 percent.»
↑ «Shīʿite». Encyclopædia Britannica Online. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին. «Shīʿites have come to account for roughly one-tenth of the Muslim population worldwide.»
↑ «Number of Muslim by country». nationmaster.com. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 30-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Understanding Islam». Susan Headden. 2008 թ․ ապրիլի 7. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին.
«Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents». Adherents. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 3-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մուսուլման» հոդվածին։

[1] The Qurʼan and Sayings of Prophet Muhammad: Selections Annotated & Explained. SkyLight Paths Publishing. 2007. էջեր 21–. ISBN 978-1-59473-222-5. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 31-ին.

[2] Е. А. Фролова История арабо-мусульманской философии. Средние века и современность. — М. 2006. С. 7.

[Distorted-3] 
F. Buhl; A. T. Welch. «Muhammad». Encyclopaedia of Islam Online.

Hava Lazarus-Yafeh. «Tahrif». Encyclopaedia of Islam Online.

[4] F. Buhl; A. T. Welch. «Muhammad». Encyclopaedia of Islam Online.

[5] Hava Lazarus-Yafeh. «Tahrif». Encyclopaedia of Islam Online.

[4] Submission.org, Quran: The Final Testament, Authorized English Version with Arabic Text, Revised Edition IV,ISBN 0-9729209-2-7, p. x.

[WSU-5] Hooker, Richard (1999 թ․ հուլիսի 14). «arkan ad-din the five pillars of religion». United States: Washington State University. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 17-ին.

[CIA-6] «Religions». The World Factbook. United States: Central Intelligence Agency. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[7] «Столпы веры (имана)». www.islam.ru. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 9-ին.

[8] Коран/Ссылка|3|52

[9] нп3|Махди, Мухсин|Muhsin S. Mahdi||Muhsin Mahdi}}, Annemarie Schimmel, нп3|Малик, Фазлур Рахман|Fazlur Rahman||Fazlur Rahman Malik Islam. // Encyclopædia Britannica

[FP-10] «The List: The World's Fastest-Growing Religions». Foreign Policy. 2007 թ․ մայիսի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 16-ին.

[Islam-Today-11] * «Islam Today». Islam: Empire of Faith (2000). PBS. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին. «Islam, followed by more than a billion people today, is the world's fastest growing religion and will soon be the world's largest...»
«Understanding Islam». Susan Headden. U.S. News & World Report. 2008 թ․ ապրիլի 7. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին.

«Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents». Adherents.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 3-ին.

[14] «Understanding Islam». Susan Headden. U.S. News & World Report. 2008 թ․ ապրիլի 7. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[15] «Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents». Adherents.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 3-ին.

[Sunni-12] Islamic Beliefs, Practices, and Cultures. Marshall Cavendish. 2010. էջ 352. ISBN 0-7614-7926-0. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. «A common compromise figure ranks Sunnis at 90 percent.»

[13] «Shīʿite». Encyclopædia Britannica Online. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին. «Shīʿites have come to account for roughly one-tenth of the Muslim population worldwide.»

[Islam_by_country-14] «Number of Muslim by country». nationmaster.com. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 30-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]