Մինաս Չերազ

Մինաս Չերազ;
Ծնվել է	հուլիսի 25, 1852
Ծննդավայր	Hasköy, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	մարտի 28, 1929 (76 տարեկան)
Մահվան վայր	Մարսել
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն
Երկեր	Nouvelles orientales?
Մասնագիտություն	գրող, քաղաքական գործիչ, ուսուցիչ և դիվանագետ
Աշխատավայր	Արմենի, Կեդրոնական վարժարան, L'Arménie և Վերածնունդ
Զբաղեցրած պաշտոններ	գլխավոր խմբագիր, պառլամենտի անդամ, տնօրեն և գլխավոր խմբագիր
Անդամություն	Հայ ազգային պատվիրակություն և Armenian delegation at the Congress of Berlin?
	Ստորագրություն;
	Minas Cheraz Վիքիպահեստում

Մինաս Չերազ (հուլիսի 25, 1852(1852-07-25), Hasköy, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն^[1] - մարտի 28, 1929(1929-03-28)^[2], Մարսել^[1]), հայ գրող, խմբագիր, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ և հայրենասեր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հինգ գրքերի հեղինակ Մինաս Չերազը ծնվել է Պոլսում, 1852 թվականին։ 37 տարեկանում օսմանյան իշխանությունների հետապնդումներից խուսափելու համար մեկնում է Լոնդոն, հիմնադրում է անգլերեն և ֆրանսերեն «Արմենի» թերթը։ Հետագայում հաստատվում է Ֆրանսիայում։

Մինաս Չերազը ամենից շատ հայտնի է որպես 1878 թվականին Խրիմյան Հայրիկի (1893 թվականից՝ կաթողիկոս) գլխավորությամբ Բեռլինի վեհաժողով մեկնած հայկական պատվիրակության թարգմանիչ և քարտուղար։ Վեհաժողովում Հայկական հարցը 16-րդ կետից վերածվեց 61-րդի ու դարձավ երկրորդական։

Չերազը Խրիմյանի հետ այցելել էր եվրոպական մի շարք երկրներ, դիվանագիտական ճանապարհով Հայկական հարցը լուծելու նպատակով։ 1880 թվականին Արփիար Արփիարյանի հետ ղեկավարել է Կ. Պոլսի «Միացյալ ընկերությունք հայոց» բարեգործական կազմակերպությունը։ 1889 թ., խուսափելով թուրքական հետապնդումներից, Չերազը հաստատվում է Լոնդոնում։ Այստեղ էլ հրատարակում է «Լ'Արմենի» գրական քաղաքական թերթը, հայ մշակույթը օտար ազգերին ներկայացնելու և հայոց դատի պաշտպանության համար Եվրոպայում բարենպաստ հասարակական կարծիք ստեղծելու նպատակով։ 1890 թվականին Լոնդոնի Քինգս քոլեջում հիմնել ու ղեկավարել է հայերենի ամբիոնը։ Նույն թվականին էլ տեղափոխվել է Փարիզ, շարունակելով «Լ'Արմենի» թերթի հրատարակությունը։ Այստեղ էլ շարունակում է իր ազգանպաստ գործունեությունը։ Ուշագրավ է նրա հրատարակած «Թե ինչ շահեցանք Պերլինի վեհաժողովին» աշխատությունը, որը թարգմանվում է նաև ֆրանսերեն։ Այն լույս է ընծայվում անգլիական կառավարության կողմից, «Կապույտ գրքում»։ Չերազը ֆրանսերեն է թարգմանել Պ. Դուրյանի, Ռ. Պատկանյանի, Խ. Գալֆայանի ու այլ բանաստեղծների ընտիր երկերը «Հայ բանաստեղծները» խորագրով։ Անգնահատելի են հայ և ընդհանրապես նաև այլ ժողովուրդների ազատագրական պայքարին նրա մատուցած ծառայությունները, որի համար Վենեսուելայի կառավարության կողմից պարգևատրվել է «Ազատարար Բոլիվիարի խաչով»։ Պարգևատրվել է նաև պարսկական «Առյուծի և Արևի սպայության աստիճան» շքանշանով^[3]։

1926 թվականին սփյուռքում մեծ շուքով նշվում է Մինաս Չերազի գործունեության 60-ամյակը, և նա Մարսելում արտասանած իր ճառում ասում է.«Տեղահանությունն ու ջարդը անապատի ու գերեզմանատան փոխեցին Տաճկահայաստանը, սակայն հայության մոխիրներեն մեջեն Ռուսահայաստանը ծնավ իբր փյունիկ։ Այժմ ալ հոն է մեր մխիթարության աղբյուրը, մեր հույսերուն խարիսխը։ Օգնենք այդ երկրին, ինչ վարչաձևի տակ ալ ըլլա։ Վարչաձևը առօրյա է, հայրենիքը՝ հավիտյան»։ Եվ իր հոբելյանի առիթով հավաքված 200 հազար ֆրանկը հանձնում է Հայկական բարեգործական ընդհանուր միությանը՝ պայմանով, որ գումարի տոկոսը ստանա մինչև իր կյանքի վերջը, իսկ մահից հետո ամբողջ գումարը նվիրաբերվի Հայաստանին՝ Չերազյան անունով վարժարան կառուցելու համար։

Չերազը 1928 թ. մահացել է Փարիզում և թաղվել այն գերեզմանատանը, ուր և 1935 թվականին, նրա շիրմաթմբի հարևանությամբ, թաղվում է նաև Կոմիտասը։ 1936 թվականին Կոմիտասի աճյունի հետ Փարիզից Երևան են բերում նաև Մինաս Չերազի աճյունը։ Չերազի թաղումը մեծ շուքով եղել է Նուբարաշենի՝ նրա փողերով կառուցված դպրոցի բակում։ Մեկ թե երկու տարի անց Չերազի աճյունը դպրոցի բակից հանում են։ Ըստ իր եղբոր աղջկա վկայության, «ինչ-որ կուսակցական պաշտոնյա ասել էր, թե էս դաշնակի գերեզմանն ի՞նչ գործ ունի էստեղ»^[4]։ Հիմա նրա աճյունի վայրը հայտնի չէ։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Մինաս Չերազի վաթսնամեայ հանրային գործունէութեան յոբելեան(1865-1925)»// տպարան Մասիս, Փարիզ (1928)
Արշակ Ալպօյաճեան. «Մինաս Չերազ, իր կեանքը և գործը»//տպարան Հաբեթ-Պաղտասար, Գահիրե (1927)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #1023318415 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acte_de_d%C3%A9c%C3%A8s_-_Tch%C3%A9raz_Minas.jpg (ֆր.)
↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 18-ին.
↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 18-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մինաս Չերազ» հոդվածին։

[_eb56247edb8c923f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #1023318415 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_144acc40caff6544-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acte_de_d%C3%A9c%C3%A8s_-_Tch%C3%A9raz_Minas.jpg (ֆր.)

[3] «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 18-ին.

[4] «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 18-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]