Մարմարյա մրտիմն
| Մարմարյա մրտիմն | |
_RWD2.jpg) Մարմարյա մրտիմն | |
| Դասակարգում | |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Թռչուններ (Aves) |
| Վերնակարգ | Anserimorphae |
| Կարգ | Սագանմաններ (Anseriformes) |
| Վերնաընտանիք | Anatoidea |
| Ընտանիք | Բադեր (Anatidae) |
| Ցեղ | Մրտիմն (Marmaronetta) |
| Տեսակ | Մարմարյա մրտիմն (M. angustirostris) |
| Միջազգային անվանում | |
| Marmaronetta angustirostris | |
| Կարգավիճակ | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Վտանգման սպառնացող վիճակին մոտ գտնվող տեսակ | |
Մարմարյա մրտիմն (լատին․՝ Marmaronetta angustirostris), բադերի ընտանիքի ջրլող թռչուն։ Գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։
Արտաքին տեսք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարմնի երկարությունը՝ 39-42 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 63-67 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 0,4-0,6 կգ։ Ընդհանուր գունավորումը բաց մոխրավուն դարչնագույն է՝ դեղնավուն սպիտակ պտերով ու զոլերով, աչքի շուրջը կա մուգ գույնի բիծ։ Արուի փուփուլը կարճ է՝ անհավասար, հարսանեկան խաղերի ընթացքում՝ ցցուն բացվածքով։ Սովորաբար հանդիպում է զույգերով կամ փոքր խմբերով՝ թաքստոցներից ոչ հեռու։
Բնորոշ հատկանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լողում է մարմնի առջևի մասը ջրում ընկղմած, պոչը՝ թեթևակի վեր ցցած։ Չափազանց անվախ է. հրազենի կրակոցների մի քանի վրիպումներից հետո շրջապտույտով վայրէջք է կատարում նույն կետում։
Բնակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակվում է փոքր լճակներում, ափամերձ փարթամ բուսականությամբ ճահճուտներում։
Սննդառություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սնվում է ջրային բույսերով, անողնաշարավորներով։ Գարնանային վերադարձը (զույգեր կազմած)՝ ապրիլի վերջից մայիսի վերջ։
Բնադրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բույնը հարթակ է՝ խոտաբույսերից, աղվափետուրներից, քողարկված է։ Բնադրում է ջրափին մոտ։
Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դնում է 46 մմ տրամագծով բաց դեղնավուն 7-14 ձու (1 ձուն կազմում է մայր թռչունի միջին կենդանի զանգվածի 8,6 %-ը)։ Թխասկալում է 24 օր։ Ձագերը ձվերից դուրս են գալիս գորշամոխրագույն աղվափետուրներով։
Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնադրող-չվող է, քիչ տարածված։ Աշնանային չուն՝ օգոստոսից հոկտեմբերի առաջին կեսը։ Բացարձակապես տարածված էր Արարատյան դաշտի ճահճուտներում, ձկնաբուծական տնտեսությունների ջրավազաններում, սակայն աշխարհում սակավաթիվ լինելու հետևանքով 2002- թվականից ի վեր չի գրանցվել, ինչը կարող է իսպառ վերացման պատճառ դառնալ։ 1984-2002 թվականներին Արմաշի ձկնաբուծական տնտեսության տարածքում գրանցվել է 1-75 թռչուն։
Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անհետացող, հազվագյուտ, քիչ տարածված, բնադրող-չվող տեսակ է։ Գրանցված էր նախկին ԽՍՀՄ Կարմիր գրքում։ Ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում և գնահատվում է որպես վտանգված տեսակ։
Վերջին տարիներին Արմաշի ձկնաբուծական տնտեսության լճակներում և հարակից գերխոնավ տարածքներում հանդիպում են 5-30 բնադրող զույգ։ Նախկինում գարնանային չուի ժամանակ Սևանա լճի ավազանում հանդիպում էին առանձին առանձնյակներ։ Ներկայումս չուի շրջաններում 30-50 առանձնյակներ հանդիպում են միայն Արաքս գյուղի հովտում։
Վտանգման հիմնական գործոններ են հանդիսանում եղեգնուտների հրդեհումը, ինչպես նաև բնադրման շրջանում անհանգստացման գործոնը ու որսագողությունը։
Գրանցված է Բեռնի կոնվենցիայի Հավելված 2-ում[1]։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
_RWD1.jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարմարյա մրտիմն» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարմարյա մրտիմն» հոդվածին։ |
| ||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|