Մասիսի շրջան
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մասիս (այլ կիրառումներ)
 | |
|---|---|
| Երկիր | Կաղապար:Դրոշավորում/ԽՍՀՄ, Հայաստան |
| Կարգավիճակ | Շրջան |
| Մտնում է | .svg){kind=small} Հայկական ԽՍՀ →  Հայաստան |
| Վարչկենտրոն | Մասիս |
| Խոշորագույն քաղաք | Մասիս |
| Հիմնական լեզու | Հայերեն |
| Բնակչություն (1987) | 64 400 |
| Խտություն | 353 |
| Ազգային կազմ | Հայեր, ադրբեջանցիներ |
| Տարածք | 182,2 (0,61 %) |
.png) | |
| Հիմնադրված է | 1937-1995 թ. |
| Պատմական շրջան(ներ) | Այրարատ |
Մասիսի շրջան, Հայկական ԽՍՀ, ապա՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային միավոր այժմյան Արարատի մարզի հյուսիսում։ Գտնվում էր ՀԽՍՀ կենտրոնական մասում՝ մայրաքաղաք Երևանին կից։ Սահմանակցում է Թուրքիային՝ արևմուտքից։ Կազմավորվել է 1937 թվականի դեկտեմբերի 1-ին։ Տարածությունը 182,2 քառ. կմ է, բնակչությունը՝ 64,4 հազար մարդ (1987), խտությունը՝ 353 մարդ։ Մինչև 1953 թվականը կոչվում էր Զանգիբասարի շրջան, 1953-1969 թվականներին մտել է Էջմիածնի ու Արտաշատի շրջանների մեջ, վերակազմավորվել է 1969 թվականին։
Բնակավայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարչական կենտրոնը Մասիս քաղաքն էր։ Ունի 2 քտա (Մասիս, Նոր Խարբերդ), 2 ավանային, 10 գյուղական խորհուրդ։ Բնակավայրերն են՝
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մասիսի շրջանի տարածքը դեռ հնադարում եղել է Հայաստանի կազմում՝ Երվանդունիների (մ.թ.ա. 570-201) և Արտաշեսյանների (մ.թ.ա. 189-1) թագավորության ժամանակ։ Ավելի ուշ Մասիսի շրջանի տարածքը կազմել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Ոստան Հայոց գավառի մեջ։ 9-րդ դարի վերջից մտել է Բագրատունյաց թագավորության, ապա՝ Զաքարյան իշխանապետության մեջ։ 14-16-րդ դարերում այն մտել է մոնղոլական, ապա՝ կարակոյունլու և ակկոյունլու թուրքմենական պետությունների մեջ։
Պարսկական տիրապետության ժամանակ Մասիսի շրջանը Երևանի կուսակալության, ապա Երևանի խանության մի մասն էր։ Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո, այն մտել է Հայկական մարզի, Երևանի նահանգի, 1920-1937 թվականներին՝ Երևանի գավառի մեջ։
Շրջանային կուսակցական կազմակերպությունը ստեղծվել է 1930 թվականին։ 1987 թվականին կար 150 սկզբնական կուսակցական, 162 կոմերիտական կազմակերպություն։ Լույս է տեսնում «Նոր ուղի» շրջանային թերթը։
Ռելիեֆ և կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մասիսի շրջանը գտնվում էր Արարատյան դաշտի արևելքում, Հրազդանի ստորին հոսանքի ավազանում։ Ունի հարթ մակերևույթ, 800 մ միջին բարձրություն։ Կան մարմարի, ավազի, կավի հանքավայրեր։ Տիրապետում է կիսաանապատային լանդշաֆտը։
Կլիման չոր ցամաքային է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ -5 °C-ից մինչև -6 °C, հուլիսինը՝ 22-26 °C, տարեկան տեղում- ները՝ 200-300 մմ, վեգետացիայի շրջա- նը՝ 210 օր։ Տարածքով հոսում է Հրազդանը, պետական սահմանով՝ Արաքսը։ Կան արհեստական լճեր։ Գործում են Նիզամիի, Արբաթի, Գետափի, Գեղանիստի ջրանցքները (62,5 կմ)։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տնտեսության առաջատար ճյուղերն են տեղական ու թեթև արդյունաբերությունը, բանջարաբուծությունը, խաղողագործությունը, կարտոֆիլագործությունն ու անասնապահությունը։ Կա 13 արդյունաբերական ձեռնարկություն, 5 կոլեկտիվ, 21 խորհրդային տնտեսություն։ Արտադրանքի ծավալով առաջատար են պահածոների գործարանը, ոչ գործվածքային կտորեղենի, ժանյակի, տարայի ֆաբրիկաները, «Շինմանրամասեր», «Հայբնագույնքարեր» ար- տադր․ միավորումները, ատաղձագործական, ձկան կոմբինատները։ Երկաթուղու երկարությունը 10 կմ է։ Ունի կապի հանգույց՝ 21 բաժանմունքով։
1986-87 ուսումնական տարում գործում էր 30 միջնակարգ, 2 ութամյա, 3 երաժշտական, 2 մարզական, 1 գեղարվեստի դպրոց, 1 սովխոզ-տեխնիկում, 1 պրոֆտեխնիկական ուսումնարան։ 1987 թվականին կար 26 գրադարան, 14 մշակույթի տուն, 16 ակումբ, 1 հիվանդանոց, 1 ծննդատուն, 1 պոլիկլինիկա։
Շրջանում են ՀԽՍՀ Մինիստրների խորհրդի նյութատեխնիկական մատակարարման գլխավոր վարչության բազաները, արտասահմանից վերադարձող հայերի ընդունման ու տեղավորման կոմիտեի Մասիսի ընդունման կայանը։ Ղուկասավանում գործում է Հայաստանի կոմերիտմիության պատմության թանգարանը, Նոր Խարբերդում՝ զառամյալների տուն-ինտերնատը։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
-
Հայրենական մեծ պատերազմի հուշարձան -
գյուղական բնակավայր
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 269)։ 
|