Մանգա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մանգա (այլ կիրառումներ)
«Մանգա» բառի կանջին

Մանգա (ճապոներեն՝ կանջի՝ 漫画, հիրագանա՝ まんが, կատականա՝ マンガ, ˈmɑŋgə (օգնություն • ինֆո)), կոմիքսների ճապոնական տարատեսակ[1], որ երբեմն անվանվում է կոմիկկու (コミック)[2][3]: Մանգան այն տեսքով, որ ունի արդի ժամանակներում, սկսել է զարգանալ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո[4]՝ իր վրա կրելով արևմտյան ավանդույթների զգալի ազդեցությունը։ Սակայն մանգան խոր արմատներ ունի ճապոնական վաղ շրջանի արվեստում[5][6][7]։ Մանգաները նկարվում են հատուկ ոճով, որը զարգացել է 19-րդ դարի վերջում՝ Ճապոնիայում։

Ճապոնիայում մանգա կարդում են առանց տարիքային սահմանափակման։ Այն ընդունված է և՛ որպես գեղարվեստի չափանիշ, և՛ որպես գրական երևույթ, այնպես որ կան բազմաթիվ ստեղծագործություններ տարբեր ժանրերի և տարբեր թեմաների՝ ռոմանտիկա, արկածային, սպորտ, պատմություն, հումոր, գիտաֆանտաստիկա, սարսափ, էրոտիկա, բիզնես և այլն[8]։ 1950 - ականներից մանգան դարձել է ճապոնական հրատարակչության բնագավառի խոշոր ճյուղերից մեկը[4], որի շրջանառությունը 2006 թվականին հասել է 481 միլիարդ իենի[9] կամ 500 միլիոն դոլարի, 2009-ին՝ 420 միլիարդ իենի[10]։

Ճապոնիայում մանգա տերմինը բնորոշում է թե կոմիքսները, թե համապատասխան մուլտիպլիկացիաները, իսկ Ճապոնիայի սահմաններից դուրս՝ այնտեղ հրատարակված կոմքիսները։

Մանգաներն ավանդաբար տպվում են սև-սպիտակ ֆորմատով[11], բայց դա չի խանգարում հրատարակել նաև ներկված գլուխներ ու նույնիսկ ամբողջական մանգաներ։ Մանգաների առանձին էջեր, դրվագներ կամ գլուխներ ներկելը դարձել է նաև ֆանարտի ինքնուրույն ճյուղ. հաճախ երկրպագուների գործերը մի քանի անգամ գերազանցում են պաշտոնական գունավորումները։

Ճապոնիայում մանգա կարդում են բոլորը՝ անկախ տարիքից։ 1950-ականներից սկսած մանգան դարձել է Ճապոնիայից արտահանվող գլխավոր արտադրանքը։ Ներկայումս մանգան լայն լսարան է նվաճել ամբողջ աշխարհում[12] և հատկապես Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում, որտեղ նրա վաճառքի ծավալը 2006 թվականին գտնվել է 175—200 միլիոն դոլարի միջակայքում[13]։

Ճապոնիայում մանգաները սովորաբար հրատարակվում են մեծ, մասնագիտացված մանգա-ամսագրերում. յուրաքանչյուր համարում տպվում է յուրաքանչյուր մանգայի միայն մի գլուխը, որի շարունակությունը լույս է տեսնում հաջորդ համարում։ Եթե մանգան հաջողություն է ունենում, գլուխները հավաքվում են ու լույս են տեսնում առանձին հատորներով՝ տանքոբոններով(տանքոբոնների գաղափարը, հետազոտողների կարծիքով, շրջադարձային եղավ մանգա-արդյունաբերությունում)։ Եթե մանգան շարունակում է հաջողություն ունենալ, այն կարող է անիմեի վերածվել՝ տպվելուց հետո կամ նույնիսկ հրատարակվելու ընթացքում։ Հազվադեպ պատահում է նաև հակառակ հաջորդականությունը՝ մանգաները ստեղծվում են արդեն գոյություն ունեցող մեդիայի հիման վրա[14]։

Մանգա-նկարիչը՝ մանգական, որպես կանոն, աշխատում է փոքր ստուդիայում մի քանի օգնականների ու հրատարակող կազմակերպության կողմից ուղարկված ստեղծարար խմբագրի հետ։ Մանգայի, ինչպես և ֆիլմի, ստեղծողը համարվում է այն մարդը, ով որոշում է կադրերի, մանգայի դեպքում՝ ֆրեյմերի, փոխդասաովորությունը, իսկ հենց նկարչությունը, որպես կանոն, օգնականների ձեռքի գործն է։

Մանգա կարդալու ավանդական հերթականությունը

Մանգաներն ընթերցվում են աջից ձախ ու վերևից ներքև՝ սա ճապոնական ավանդական կարդալու ձևն է։ Որոշ հրատարակիչներ հենց այդպես էլ պահում են, սակայն շատերը հայելային անդրադարձնում են էջերը՝ ոչ ճապոնացի ընթերցողին ադապտացնելու համար։ Այս երևույթը հայտնի է որպես フリッピング՝ ֆուրիպպինգու։ Շատ քննադատներ դեմ են սրան, քանի որ հաճախ նման անդրադարձումը կարող է շուռ տալ հեղինակի մտահղացումը. այսպես, շապիկի կամ ցուցանակի վրայի գրվածքները իմաստը կորցնում են՝ օրինակ, մայիսը(may) դառնում է յամ(yam); աջլիկ հերոսները՝ ձախլիկ; արգելակման պեդալը վերածվում է գազի ոտնակի ու այդպես շարունակ։ Դրանք ընթերցողները առաջին հայացքից չեն նկատում ու ոչ միշտ են վերընթերցում, ինչն ավելի շատ անհարմարություններ է ստեղծում, քան անսովոր կարդալու ձևը։

Եթե անդրադարձումը բավական լավ չի կատարվում կամ թարգմանությունը դրան չի համապատասխանեցվում, հնարավոր է նաև, որ նկարն ու տեքստը հակադրվեն միմյանց։ Այդ պատճառով շատ կազմակերպություններ իրենց այցեքարտն են դարձրել հենց այն, որ չեն փոփոխում օրիգինալ էջերը։

Մանգայից ոգեշնչված գործեր ստեղծվում են նաև Ճապոնիայի սահմաններից դուրս, մասնավորապես՝ Չինաստանում, Հոնգ Կոնգում ու Թայվանում (մանհվա); Ֆրանսիայում (լա նուվել մանգա) ու Ամերիկայում (OEL-Original English Language manga)։

2007 թվականին մանգայի ազդեցությունը համաշխարհային շուկայում վերջին երկու տասնամյակի նկատմամբ աննախադեպ աճ գրանցեց։ Ազդեցություն թե՛ վաճառքի ու շահույթի իմաստով, թե՛ գաղափարական՝ հայտնվեցին շատ այլազգի մանգա-նկարիչներ։

Այն նաև հայտնի է դարձել ամբողջ աշխարհի մնացած հատվածներում, հատկապես ԱՄՆ - ում, որտեղ 2006 թվականին առքուվաճառքի շրջանառությունը 175-200 միլիոն դոլար էր կազմում։ Գրեթե ամբողջ մանգան նկարվում է և հրատարակվում սև ու սպիտակով, չնայած կա նաև գունավորը, օրինակ «Colorful», որի անվանումը անգլերենից թարգմանվում է որպես «գունավոր»։ Հայտնի մանգաների, ավելի հաճախ երկար մանգա-սերիալների (երբեմն անավարտ), հիման վրա նկարահանում են անիմե։ Սցենարի էկրանիզացիան կարող է ենթարկվել որոշակի փոփոխությունների։ Օրինակ եթե կան մարտերի և ճակատամարտի տեսարաններ, որոնք ներկայացնում են դաժան կամ վայրի պատկերներ, ապա նման հատվածները հանվում են։ Նկարիչը, ով նկարում է մանգան, կոչվում է մանգակ, հաճախ հենց նա է հանդիսանում սցենարի հեղինակը։ Եթե սցենարը գրում է առանձին անհատ, ապա նման սցենարիստը կոչվում է գէնսակուսյա (կամ, ավելի ճիշտ, manga gensakusya)։ Պատահում է, որ մանգան ստեղծվում է արդեն գոյություն ունեցող անիմեի կամ ֆիլմի հիման վրա, ինչպես օրինակ «Աստղային պատերազմներ» - ը։ Այնուամենայնիվ, անիմեի մշակույթն ու «օտակու» հասկացությունը չէին առաջանա առանց մանգայի, քանի որ շատ քիչ պրոդյուսերներ են պատրաստ ժամանակի և գումարի ներդրում կատարել մի ծրագրի մեջ, որը չի ապացուցել իր հանրաճանաչությունը ներկայանալով ուղղակի կոմիքսի նմանությամբ։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Մանգայի զարգացման պատմություն

Ծագումնաբանությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանջին (Մանդարինում՝ դասական չինարենում, արտասանվում է մանհուա), որ ճապոներենում օգտագործվում է մանգա բառը գրելու համար, թարգմանվում է որպես «քմահաճ, խառը նկարներ» կամ «ոտքի վրա արված էսքիզներ»։ Բառը չինական ծագում ունի ու ճապոնացի հասարակության սեփականությունն է դարձել 18-րդ դարի վերջում՝ 1798 թվականին, Սանտո Քյոդենի «Shiji no yukikai» նկարաշարքի հրատարակմամբ։ Տերմինի հարմարվելուն նպաստեցին նաև Այքավա Մինվայի 1814 թվականին հրատարակված «Manga hyakujo»-ն ու հայտնի ուքիյո-է ոճի նկարիչ Կացուշիքա Հոքուսայի հանրահայտ շարքի՝ Հոքուսայ Մանգայի 1814-1834 թվականների հրատարակությամբ։ Շուտով Րաքուտեն Քիթաձավան օգտագործում է «մանգա» բառը մեզ հայտնի իմաստով։

Ճապոնիայում, ինչպես արդեն ասվել է, «մանգա»-ն բնորոշում է թե անիմացիան, թե կոմիքսները։ Ճապոնիայի սահմաններից դուրս, այլալեզու երկրպագուները, «մանգա» ասելով, հասկանում են ճապոնական արտադրության կոմիքսներ, իսկ «անիմե»՝ համապատասխանաբար անիմացիաներ։ «Անի-մանգա»-ն վերաբերում է հատուկ անիմե դառնալու համար նկարված մանգաներին։

Մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճապոնական մանգայի արդյունաբերությունը սահմանում է լիքը մրցանակներ, որոնց մեծ մասը ֆինանսավորվում է հրատարակիչների կողմից. որևէ անվանակարգում հաղթած մանգաները հրատարակվում են հովանավոր ամսագրում։ Նման մրցանակներից են, օրինակ, սրանք.

  • Akatsuka Award - հումորային մանգայի համար
  • Dengeki Comic Grand Prix – կարճ մանգայի համար
  • Kodansha Manga Award – տարբեր ժանրային մրցանակներ
  • Seiun Award – տարվա լավագույն գիտաֆանտաստիկ մանգա
  • Shogakukan Manga Award– տարբեր ժանրային մրցանակներ
  • Tezuka Award – լավագույն նոր մանգա
  • Tezuka Osamu Cultural Prize – տարբեր ժանրային մրցանակներ

Ճապոնիայի արտաքին գործերի նախարարությունը 2007 թվականի մայիսից սահմանել է մանգայի միջազգային ամենամյա մրցանակաբաշխություն (International Manga Award)։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[անգլ.] : [арх. 14 Նոյեմբերի 2014] // The Electronic Journal of Contemporary Japanese Studies. — 2010. — Vol. 10, no. 1 (29 January).

[անգլ.] : [арх. 2 Նոյեմբերի 2014] // The Electronic Journal of Contemporary Japanese Studies. — 2014. — Vol. 14, no. 2 (30 July).

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Иванов, 2001, էջ 230
  2. ↑ Lent, John A. Illustrating Asia: Comics, Humor Magazines, and Picture Books. — Honolulu: University of Hawai'i Press, 2001. — 249 p. — ISBN 0-8248-2471-7
  3. ↑ Go Tchiei (1998). «Characteristics of Japanese Manga» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 11-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Kinsella, Sharon. Adult Manga: Culture and Power in Contemporary Japanese Society. — Honolulu: University of Hawai'i Press, 2000. — 228 p. — ISBN 978-0-82-482318-4
  5. ↑ Kern, Adam L. Manga from the Floating World: Comicbook Culture and the Kibyōshi of Edo Japan. — Cambridge: Harvard University Press, 2006. — 567 p. — ISBN 978-06-7-402266-9
  6. ↑ Ito, Kinko. A History of Manga in the Context of Japanese Culture and Society(անգլ.) // The Journal of Popular Culture : журнал. — 2005. — Т. 38. — № 3. — С. 456—475. — doi:10.1111/j.0022-3840.2005.00123.x
  7. ↑ Schodt, Frederik L. Manga! Manga! The World of Japanese Comics. — Tokyo: Kodansha International, 1986. — 260 p. — ISBN 978-0-87-011752-7
  8. ↑ Gravett, Paul. Manga: Sixty Years of Japanese Comics. — New York: Harper Design, 2004. — P. 8. — 176 p. — ISBN 1-85669-391-0
  9. ↑ «2006 Japanese Manga Market Drops Below 500 Billion Yen» (անգլերեն). ComiPress. 2007 թ․ մարտի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 11-ին.
  10. ↑ Syed, Saira. (2011 թ․ օգոստոսի 18). «Comic giants battle for readers» (անգլերեն). «BBC». Վերցված է 2015 թ․ մարտի 12-ին.
  11. ↑ Peter Katzenstein & Takashi Shiraishi. Network Power: Japan in Asia. — New York: Cornell University Press, 1997. — 399 p. — ISBN 978-0-80-148373-8
  12. ↑ Patten, Fred. Watching Anime, Reading Manga: 25 Years of Essays and Reviews. — Berkeley: Stone Bridge Press, 2004. — 383 p. — ISBN 978-1-88-065692-1
  13. ↑ Cha, Kai-Ming. (2007 թ․ ապրիլի 3). «Viz Media and Manga in the U.S.» (անգլերեն). Publishers Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 11-ին.
  14. ↑ Johnston-O'Neill, Tom. (2007 թ․ օգոստոսի 3). «Finding the International in Comic Con International» (անգլերեն). The San Diego Participant Observer. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Манга.ru — о манге на русском и активный форум русскоязычных художников, работающих в манга-стилистике.
  • Мангалекторий — русскоязычный проект исследовательницы манги Ю. А. Магеры.
  • Anime News Network Encyclopedia(անգլ.) — энциклопедия манги сайта Anime News Network.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մանգա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մանգա&oldid=9736028» էջից