Ճիշտ մատ

Ճիշտ մատ

շախմատային տերմին, թեմա

Ենթակատեգորիա	Մաքուր մատ, Խնայողական մատ
Մասն է	• շախմատային տերմինաբանություն  • շախմատային խնդիր

Ճիշտ մատ (պատ), շախմատային պարտիայում կամ խնդիրներում մատի (պատի տարատեսակ, որը միաժամանակ և՛ մաքուր մատ է, և՛ խնայողական, այսինքն՝ նրա ժամանակ ներգրավված են գրոհող կողմի բոլոր խաղաքարերը (բացի արքայից և զինվորներից), իսկ գրոհի ենթարկված արքայի շուրջը բոլոր դաշտերը կա՛մ մրցակցի խաղաքարերի գրոհի տակ են ուղիղ մեկ անգամ, կա՛մ զբաղված են սեփական խաղաքարերով և զինվորներով։ Որպես միակ բացառություն թույլատրվում է սեփական արքայի հարևան դաշտերից մեկում գտնվող կապակցված խաղաքարով ճիշտ մատը (պատը) (տե՛ս ներքևում): Կրկնակի շախի դեպքում թույլատրվում է արքայի դաշտի վրա կրկնակի հարձակում։

Գրոհի ենթարկվող արքայի գույնի կապակցված խաղաքարով ճիշտ մատի (պատի) դեպքում այդ խաղաքարը հնարավորություն ունի խոչընդոտելու շախին (պատին) կապի բացակայության դեպքում։ Եթե այդպիսի հնարավորություն չկա, մատը (պատը) համարվում է ոչ խնայողական։ Այն դեպքում, երբ կապված խաղաքարը գտնվում է սեփական արքայի հարևան դաշտերից մեկում, նրա զբաղեցրած դաշտը չի գրոհվում ուրիշ ոչ մի խաղաքարով, բացի կապողից։ Այլապես մատը համարվում է ոչ մաքուր։

Ճիշտ մատերը (պատերը) չափազանց հազվադեպ են գործնական շախմատում (թեև, օրինակ, միայնակ արքայի դեմ արքայով և նավակով վերջնախաղը կարող է ավարտվել միայն ճիշտ մատով), սակայն զգալի ավանդ են ներդնում շախմատային խնդիրների և էտյուդների գեղեցկության մեջ, քանի որ համարվում են գեղարվեստական։

Ճիշտ մատը հանդիպում է VIII—IX դարերի արաբական մանսուբներում, միջնադարյան տարբեր խնդիրներում և շախմատային ժողովածուներում։

Օրինակներ

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Ճիշտ մատի օրինակ

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

• - վերահսկում է սպիտակ թագուհին

× - վերահսկում է սպիտակ փիղը
ο - վերահսկում է սև արքան գրոհող ձին
d5 դաշտը խլում է սև ձին

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Կապակցված սև փղով ճիշտ մատ

Տես նաև

• Մատ (շախմատ)
• Մաքուր մատ
• Խնայողական մատ
• Կատարյալ մատ