Հովսեփ Թութունջյան

Հովսեփ Թութունջյան
Ծնվել է	օգոստոսի 10, 1918; Ալեքսանդրիա, Եգիպտոս
Մահացել է	նոյեմբերի 13, 1994 (76 տարեկան); Երևան, Հայաստան
Գերեզման	Շահումյան գերեզմանատուն
Բնակության վայր(եր)	Հայկական ԽՍՀ
Քաղաքացիություն	Եգիպտոսի թագավորություն և ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	հոգեբան և դասախոս
Հաստատություն(ներ)	Գալուստյան ազգային վարժարան և Երևանի պետական համալսարան
Ալմա մատեր	Գալուստյան ազգային վարժարան (1937) և Կահիրեի ամերիկյան համալսարան (1947)
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	հոգեբանական գիտությունների դոկտոր (1967)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Թութունջյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Հովսեփ Մովսեսի Թութունջյան (օգոստոսի 10, 1918(1918-08-10)^[1]^[2], Ալեքսանդրիա, Եգիպտոս^[1] - նոյեմբերի 13, 1994(1994-11-13)^[2], Երևան, Հայաստան^[2]), հայ հոգեբան, հոգեբանական գիտությունների դոկտոր (1967), պրոֆեսոր (1971), հոգեբանների ֆրանսիական միության, Սան-Պաուլու քաղաքի Հոգեսոմատիկայի ինստիտուտի գիտական խորհրդի պատվավոր անդամ^[3]^[4]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Եգիպտոսի Ալեքսանդրիա քաղաքում։ 1929-1937 թվականներին նախնական կրթությունն ստացել է Կահիրեի Գալուստյան ազգային վարժարանում, այնուհետև (1937-1940)՝ ֆրանսիական լիցեյում։ 1940-1947 թվականներին սովորել է Կահիրեի ամերիկյան համալսարանի մանկավարժական ֆակուլտետում, իսկ 1942-1947 թվականներին՝ ուսմանը զուգընթաց, ուսուցչություն է արել Գալուստյան վարժարանում։

Գրական և հրապարակախոսական գործունեությունը սկսել է 1938 թվականից՝ թղթակցելով հայերեն թերթերի («Արև», «Շարժում» և այլն) և հանդեսների։ 1947 թվականին Կահիրեում հրատարակվել է նրա բանաստեղծությունների «Սիրացոլքեր» ժողովածուն։

1947 թվականին ծնողների և կնոջ հետ հայրենադարձել է։ Դասավանդել է մի շարք բուհերում, 1971 թվականից՝ Երևանի պետական համալսարանում։ 1948 թվականին հոգեբանություն մասնագիտացմամբ ընդունվել է ասպիրանտուրա։ 1956 թվականին Մոսկվայի մանկավարժական ինստիտուտում պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն՝ ստանալով հոգեբանական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան, իսկ 1960 թվականին արժանացել է ավագ գիտաշխատողի կոչման։ 1967 թվականին Մոսկվայի համալսարանի հոգեբանության ֆակուլտետում պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն (Ալեքսեյ Լեոնտևի ղեկավարությամբ)^[5]։

1971 թվականից սկսած՝ Թութունջյանը որպես պրոֆեսոր աշխատել է Երևանի պետական համալսարանում, որտեղ նրա գործադրած ջանքերի շնորհիվ 1976 թվականին հիմնադրվել է հոգեբանության ամբիոնը (ղեկավարել է մինչև 1989 թվականը), իսկ 1978 թվականին՝ ամբիոնին կից ինժեներական հոգեբանության լաբորատորիան։ Կազմակերպել է նաև կոնֆերանսներ՝ նվիրված հոգեբանության պատմության և տեսության հարցերին (1976 և 1982)^[3]։

Պրոֆեսոր Թութունջյանը մասնակցել է բազմաթիվ միջազգային կոնգրեսների, նախագահել է սիմպոզիումներ։ Դասախոսություններով հանդես է եկել Սորբոնի, Ստրասբուրգի համալսարանում, Փարիզի Հոգեբանության պատմության կենտրոնում և հոգեբանության այլ կենտրոններում։

Հովսեփ Թութունջյանի հոգեբանական ժառանգության մաս են կազմում շուրջ 200 տպագրված հոդվածներ, մենագրություններ, ժողովածուներ հայերենով, ռուսերենով, անգլերենով և ֆրանսերենով։ Դրանք լույս են տեսել Հայաստանում, Ռուսաստանում, Հունգարիայում, Գերմանիայում, Շվեդիայում, Ֆրանսիայում, Կանադայում, ԱՄՆ-ում։

Թութունջյանի գիտական ուսումնասիրությունները նվիրված են հոգեբանության տարբեր բնագավառներին՝ հոգեբանության պատմություն և տեսություն, սպորտի, մանկական, մանկավարժական, փորձարարական, ստեղծագործական, կոգնիտիվ հոգեբանություն։ Պրոֆեսորի գիտական ժառանգության մեջ առանձնահատուկ տեղ են գրավում տարիքային ու մանկավարժական հոգեբանության վերաբերյալ ուսումնասիրությունները, որոնք ամփոփված են չորս մենագրությունում։

Երևանի ԳՍՀ «Ուրարտու» համալսարանում գործում է Հովսեփ Թութունջյանի անվան գիտական գրադարան։

Թութունջյանի գիտական-ստեղծագործական աշխատանքը նշվել է կենսագրական հակիրճ հոդվածում (Encyclopedia of Psychology vol. 3, p. 448, NY, 1984, Raymond J. Corsini editor) և Արաքսյա Կաթունյանի թեկնածուական ատենախոսությունում («Հ․ Թութունջյանի հոգեբանական հայացքները», Երևան, 2013)^[6]^[7]։

Պարգևներ և շքանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր գիտական-մանկավարժական գործունեության համար պրոֆեսոր Թութունջյանն արժանացել է մի շարք շքանշանների, այդ թվում՝ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Վազգեն Ա կաթողիկոսի կողմից «Սուրբ Մեսրոպ և Սուրբ Սահակ» շքանշանի (1992)։ Արժանացել է նաև «Աշխատանքային արիության», Խաչատուր Աբովյանի անվան մեդալներով^[3]։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրտսեր դպրոցականի ուշադրության դաստիարակումը ուսուցման պրոցեսում, Թութունջյան Հովսեփ Մովսեսի, Դպրոցների գիտա-հետազոտական ինստիտուտ, Երևան, Հայպետուսմանկհրատ, 1959։
Կրտսեր դպրոցականի հոգեբանական հիմնական առանձնահատկությունները, Երևան, 1962։
Մանկավարժական հոգեբանության հարցեր։ Մազմանյան Մկրտիչ Արամի, Թութունջյան Հովսեփ Մովսես, Երևանի Խ. Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական ինստիտուտ, Երևան, «Միտք», 1965։
Психологическая концепция Анри Валлона = La Psychologie de Henri Wallon / О. М. Тутунджян, Министерство высшего и среднего специального образования АрмССР, Ереванский государственный педагогический институт им. Х. Абовяна. Ереван, Айастан, 1966:
Դպրոցականի մտավոր գործունեության մոդելավորումը և միջառարկայական կապերը։ Ոսկանյան Կառլեն Վաղարշակի, Թութունջյան Հովսեփ Մովսեսի, Մաթևոսյան Լ. Ա., ՀՍՍՀ Մանկավարժական ընկերություն, Երևան, «Լույս», 1975։
Պլանավորման կարողության փոխանցումն ուսումնական գործունեության մեջ։ Հովհաննիսյան Դորա Հովհաննեսի, Թութունջյան Հովսեփ Մովսեսի, Մանկավարժական գիտությունների գիտահետազոտական ինստիտուտ, ՀԽՍՀ Մանկավարժական ընկերություն, Երևան, «Լույս», 1978։
Психологические идеи Давида Анахта (Непобедимого), О. М. Тутунджян, Академия наук Армянской ССР | Научная конференция, посвященная 1500-летию со дня рождения Давида Анахта ( 1980, Ереван ). Ереван, Изд-во АН АрмССР , 1980.
Երեխայի հոգեբանության հարցեր, Երևան, 1980^[8]։
Всесоюзная конференция "Актуальные проблемы истории психологии": Текcты докладов: Тутунджян. Министерство высшего и среднего cпециального образования АрмССР Ереванский государственный университет. Ереван, Изд-во Ерев. ун-та, 1982.
Ընդհանրացված մտավոր կարողությունների փոխադարձ կապը և ուսումնական գործունեության կարգավորումը։ Հովհաննիսյան Դորա Հովհաննեսի, Թութունջյան Հովսեփ Մովսեսի, Մանկավարժական գիտությունների գիտահետազոտական ինստիտուտ, Երևան, «Լույս», 1983։
Կարեկցանքի հոգեբանական ակունքները։ (Ուսումնաօժանդակ ձեռնարկ բուհերի ուսանողների համար), Ջռնազյան Լևոն Նուբարի, Թութունջյան Հովսեփ Մովսեսի, Երևան, Ա. հ., 1987:
Պրոֆեսիայի ընտրության դրդապատճառները։ Հովհաննիսյան Դորա Հովհաննեսի, Թութունջյան Հովսեփ Մովսեսի, Մանկավարժական գիտությունների գիտահետազոտական ինստիտուտ, Երևան, «Լույս» , 1987։
Սովետահայ հոգեբանություն։ Ընտիր էջեր, Թութունջյան Հովսեփ Մովսեսի, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1988։
Հոգեբանական էտյուդներ, Երևան, 1991^[9]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 «ՀՈՎՍԵՓ ՄՈՎՍԵՍԻ ԹՈւԹՈւՆՋՅԱՆ». ysu.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.
↑ studio, 5165m. «Anunner.com - ՀՈՎՍԵՓ ԹՈՒԹՈՒՆՋՅԱՆ ՄՈՎՍԵՍԻ». www.anunner.com (ամհարերեն). Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
↑ «հովսեփ թութունջյան :։ Մարդիկ Հայրենադարձության թանգարան». www.hayrenadardz.org. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.
↑ Կաթունյան, Արաքսյա Սերյոժայի (2013 թ․ դեկտեմբերի 20). «Հովսեփ Թութունջյանի հոգեբանական հայացքները». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
↑ «Հովսեփ Թութունջյանի հոգեբանական հայացքները | ԲՈԿ - Supreme Certifying Committee». www.bok.am. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.
↑ «Երեխայի հոգեբանության հարցեր». Հայկական գանձարան. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.
↑ Թութունջյան, Հովսեփ Մովսեսի (1991). Հոգեբանական էտյուդներ. Երևանի պետական համալսարան. Երևան: Եր. համալս. հրատ.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոգեբանություն (դեմքեր, փաստեր)։ Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ - Եր. ԵՊՀ հրատ. 2010

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հովսեփ Թութունջյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 230)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_4b24f3978d663211-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.

[:0-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 «ՀՈՎՍԵՓ ՄՈՎՍԵՍԻ ԹՈւԹՈւՆՋՅԱՆ». ysu.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.

[4] studio, 5165m. «Anunner.com - ՀՈՎՍԵՓ ԹՈՒԹՈՒՆՋՅԱՆ ՄՈՎՍԵՍԻ». www.anunner.com (ամհարերեն). Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)

[5] «հովսեփ թութունջյան :։ Մարդիկ Հայրենադարձության թանգարան». www.hayrenadardz.org. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.

[6] Կաթունյան, Արաքսյա Սերյոժայի (2013 թ․ դեկտեմբերի 20). «Հովսեփ Թութունջյանի հոգեբանական հայացքները». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)

[7] «Հովսեփ Թութունջյանի հոգեբանական հայացքները | ԲՈԿ - Supreme Certifying Committee». www.bok.am. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.

[8] «Երեխայի հոգեբանության հարցեր». Հայկական գանձարան. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 23-ին.

[9] Թութունջյան, Հովսեփ Մովսեսի (1991). Հոգեբանական էտյուդներ. Երևանի պետական համալսարան. Երևան: Եր. համալս. հրատ.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]