Հին Գետիկ վանք

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հին Գետիկ վանք
Եկեղեցի
ՏեղադրությունՀայաստան Հայաստան Գեղարքունիքի մարզ, Գետիկ
ԱշխարհԳուգարք
Պատմական երկիրՀայաստան
ԿրոնադավանանքՀայ Առաքելական եկեղեցի Հայ Առաքելական եկեղեցի
Պատմություն
Հիմնադիր(ներ)Հովասափ
Ճարտարապետություն
Կարգավիճակպահպանվել են ավերակները
Ակտիվ էՈչ
Ճարտարապ. ոճՀայկական
Կառուցման սկիզբ9-րդ դար
Հին Գետիկ վանք (Հայաստան)##
Հին Գետիկ վանք (Հայաստան)
Հին Գետիկ վանք (Գեղարքունիքի մարզ)##
Հին Գետիկ վանք (Գեղարքունիքի մարզ)
40°39′44″ հս․ լ. 45°16′00″ ավ. ե.HGЯO

Հին Գետիկ վանք, 9-12-րդ դարերի հուշարձանախումբ։ Գտնվում է Մարտունի գյուղում։ Հյուսիսային Հայաստանի հոգևոր մշակութային նշանավոր կենտրոն Հին Գետիկ վանքում կարևոր դեր է ունեցել Մխիթար Գոշը։ Երկրաշարժից Գետիկ վանքը կործանվելուց հետո Մխիթար Գոշը դիմել է Զաքարե և Իվանե իշխաններին՝ խնդրելով նոր տեղ վանքի կառուցման համար, քանի որ հինը վերականգնելն անհնար էր։ Զաքարյան իշխանները հատկացրել են Տանձոտի ձորը, ուր կառուցվել է Նոր Գետիկը։ Հուշարձանախումբը, որ վարդագույն քարից կառուցված լինելու համար հայտնի է եղել Կարմիր եղցի անունով, բաղկացած է եկեղեցիներից, ժամատնից, միաբանության շենքերից և այլ կառույցներից։ Համալիրում հնագույն շինությունը խաչաձև հատակագծով, չորս ավանդատներով, կոպտատաշ քարով շարված գրեթե կանգուն եկեղեցին է (9--10-րդ դդ.)։ 12-րդ դարում կառուցված գլխավոր եկեղեցին երկաստիճան գետնախարիսխի վրա հաստատված, չորս անկյուններում կրկնահատակ ավանդատներով գմբեթասրահ է ( 12 * 17 մ)` երեսպատված բազմագույն սրբատաշ քարերով։ Հյուսիսային ճակատը մշակված է հովհարաձև ավարտով պսակված եռանկյունաձև երկու խորշով, որոնց միջև բացվող մուտքը կենտրոնից քիչ արևմուտք է երիզված երկրաչափական նախշերով քանդակազարդ շրջանակով։ Արտակարգ շքեղությամբ առավել ուշագրավ է եկեղեցու արևմտյան մուտքը, որի միակտուր քարից կողերի և դրանց հաջորդող դեկորատիվ զույգ որմնասյուների միջև որմի մակերեսը մշակված է շեղանկյուն քարե սալիկներով։ Եկեղեցուն արևմուտքից կից է կոպտատաշ քարից մի շինություն, հավանաբար` ժամատուն։ Հայտնաբերվել են եկեղեցու արտաքին և ներքին հարդարանքի բազմաթիվ բեկորներ, շինարարական և նվիրատվական արձանագրությունների մասեր, 9--13-րդ դարերի գեղաքանդակ խաչքարեր։ Եկեղեցու մի քանի քարերի վրա փորագրված է քարագործ վարպետի անվան Խ սկզբնատառը։ Հին գետիկի ճարտարապետն է Հովասափը։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 410