Հարկայնություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Հարկայնություն, յարուսականություն, բուսական համակեցությունների (ֆիտոցենոզների) շերտավորումը տարբեր բարձրության բաղկացուցիչ մասերի՝ հարկերի։ Առավել պարզ արտահայտված է անտառներում, որտեղ հարկերը տարբերվում են իրենց կենսաձևերով։ Առաջին (վերին) հարկը կազմում են լուսասեր ծառերը, երկրորդը (ստորին)՝ քիչ լուսասեր, ցածր ծառերն ու թփերը։ Ավելի ներքևում աճում են պտերներն ու տարբեր խոտաբույսեր, իսկ հողի մակերևույթին՝ մամուռներն ու սնկերը։ Վերին հարկերի բույսերի ուժեղ զարգացումը ճնշում է ցածր հարկերի բույսերին, ընդհուպ մինչև անհետացումը։ Այդ պատճառով անտառների վերին հարկերի նոսրացումը խիստ խթանում է թփերի ու լուսասեր այլ բույսերի աճումը։ Գոյություն ունի նաև բույսերի ստորգետնյա հարկայնություն, որն արտահայտվում է արմատների տարբեր երկարությամբ։ Հողի վերին շերտերը զբաղեցնում են հացազգի և միաշաքիլ այլ բույսերի արմատները, խորը շերտերը՝ երկշաքիլ խոտաբույսերի, թփերի և ծառատեսակների արմատները։ Հարկայնության շնորհիվ ավելանում է հողի միավոր մակերեսին ընկնող բույսերի քանակը և ավելի նպատակահարմար են օգտագործվում միջավայրի պայմանները (լույս, խոնավություն, հանքային նյութեր)։ Հարկայնությունը ֆիտոցենոզների երկարատև էվոլյուցիայի արդյունք է։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 307