Հաշվապահական հաշիվ

Կազմակերպությունները, գործողության մեջ դնելով իրենց տրամադրության տակ գտնվող ակտիվները, ծավալում են տնտեսական գործունեություն։ Տնտեսական գործունեության ընթացքում նրանք կատարում են բազմաթիվ և բազմապիսի գործառնություններ։ Այդ գործառնությունները կազմակերպության ակտիվների, սեփական կապիտալի և պարտավորությունների կազմում առաջացնում են փոփոխություններ։ Անիմաստ կլիներ հաշվեկշռի ակտիվում և պասիվում տեղի ունեցած յուրաքանչյուր փոփոխությունից հետո նոր հաշվեկշիռ կազմելը. Դա բավականին կծանրաբեռներ հաշվապահական հաշվառման աշխատանքները և հնարավորություն չէր տա արտացոլելու հաշվեկշռի ակտիվի և պասիվի շարունակական փոփոխությունները, քանի որ հաշվեկշիռը արտացոլում է ակտիվների և դրանց գոյացման աղբյուրների կայուն դրությունը, այլ ոչ թե դրանց շարժը։ Այս խնդիրը լուծվում է հաշվապահական հաշվառման հաշիվների օգնությամբ։ Հաշվապահական հաշիվը 2 կողմից բաղկացած մի աղյուսակ է, որի ձախ մասը կոչվում է դեբետ, իսկ աջը՝ կրեդիտ։ Հաշվապահական հաշիվները դասակարգվում են 2 խմբի՝

1. Ակտիվային
2. Պասիվային հաշիվներ։

Ակտիվային են կոչվում այն հաշիվները, որոնք գտնվում են հաշվեկշռի ակտիվ կողմում։ Այդպիսի հաշիվներն են՝ հիմնական միջոցները, ոչ նյութական ակտիվները, կառույցները, ապրանքները, դեբիտորական պարտքերը և այլն։ Ակտիվային հաշիվներում սկզբնական մնացորդը, ավելացումները և վերջնական մնացորդը գրանցվում են դեբետում, իսկ նվազեցումները կրեդիտում։ Ակտիվային հաշիվները պետք է ունենան միայն դեբետային մնացորդ։

Պասիվային են կոչվում այն հաշիվները, որոնք գտնվում են հաշվեկշռի պասիվ կողմում։ Դրանք են՝ կանոնադրական կապիտալը, էմիսիոն եկամուտը, շահույթը, վարկերը, կրեդիտորական պարտքերը գնումների գծով և այլն։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 238)։