Հայ կաթողիկե եկեղեցի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Հայ կաթոլիկ եկեղեցիից)

Հայ կաթողիկե եկեղեցի (հայերեն՝ Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցի; լատին․՝ Ecclesia armeno-catholica), պատկանում է Արևելյան Կաթոլիկ Եկեղեցիներին։ Ընդունում է Պապի առաջնորդությունը (պապական առաջնորդություն) և, հետևաբար, լիակատար հաղորդակցության մեջ է կաթոլիկ եկեղեցու, ներառյալ Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու և այլ արևելյան կաթոլիկ եկեղեցիների հետ։ Եկեղեցին ծագում է 1439 թվականի Ֆլորենցիայի միությունից[1] և պաշտամունքում օգտագործում է հայկական ծեսը։ Արևելյան կաթոլիկ պատրիարքություններից մեկն է։

Հայ Կաթողիկե եկեղեցու պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայ կաթողիկեները տարածված են նաև Վրաստանում, որը դարձել է թեմի առաջնակարգ կենտրոններից մեկը

1845 թվականին Ցարական կառավարությունը հաստատել է Հայ Կաթողիկների իինքնավարությունը։ Հետաքրքրական է, որ հայ կաթողիկները երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին պաշտպանական ջոկատներ են կազմել։

1991 թվականին Հայ առաքելական եկեղեցու կաթողիկոս Վազգեն Ա. Էջմիածնում ունեցած իր ելույթում առաջ քաշեց այն հարցը որ Հայ առաքելական եկեղեցու կողքին մի քանի դարեր գործել է Կաթողիկե եկեղեցին, արտաբերեց նաև որ նրանք կարող են սկսել իրենց գործունեությունը Հայաստանում, Բայց նախ պահանջեց մի բան, որ ճանաչեն հայ առաքելական եկեղեցու գերագահությունը և ընդունել բոլոր կանոնները: 1991 թվականին Հռոմի սրբազան քահանայապետ Հովհաննես Բ. Կազմեց Հայաստանի, Վրաստանի, Ռուսաստանի արևմտյան Եվրոպայի հայ կաթողիկե թեմը և առաջնորդ նշանակեց Ներսես Արքեպիսկոպոսին (1991-2005)։ Հայ կաթողիկեները պետությունից ստացան թույլտվություն և հետ վերցրեցին եկեղեցիները։

Եկեղեցական աստիճանակարգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եկեղեցու գլխավորը պատրիարք կաթողիկոսն է։ Պատրիրարքի նստավայրը հանդիսանում է Զմառի մայրավանքը որտեղ գործում է Կղերի Միաբանությունը։ Հայ կաթողիկե եկեղեցին ունի երեք ճեմարան, Հայաստանի ճեմարաններն են Քանաքեռի Սրբոց Հրեշտակապետաց Միացյալ Հոգևոր առաջնորդական Ճեմարանը,Մխիթարեան կրթահամալիրը(Մխիթարեան Միաբանութեան) Իտալիա՝ Հռոմ Լևոնյան քահանայապետական հայ վարժարանը, Բերյութի պատրիարքական աթոռանիստ ճեմարան։ Հայ կաթողիկե եկեղեցին ունի պատրիարքական թանգարան որտեղ էլ գտնվում է հին Հայկական մշակութային իրեր։ Հայ կաթողիկե եկեղեցու մի շաք վարժարաններ գործում են։ Հայ կաթողիկե եկեղեցում մեծ դեր են ծառայում Անարատ Հղության հայ քույրերի միաբանությունը, որը ունի վարժարաններ։ Հայ կաթողիկե եկեղեցու երջանկահիշատակ Ներսես Պետրոս կաթողիկոսի նախաաձեռնությամբ Հռոմի Սուրբ Պետրոսի տաճարում կատարվել է հայ ցեղասպանության պատարագը։ Նրա նախաձեռնությամբ Հռոմի պապը այցելել է Հայաստան։

Ծիսակարգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայ կաթողիկե եկեղեցու ծիսակարգը նման է հայ առաքելական եկեղեցու ծիսակարգին, պատարագը մատուցվում է գրաբար։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պաշտոնապես եկեղեցին սկիզբ է առել որպես ինքնավար հոգևորական հանրություն 1742 թվականին, երբ Հռոմի Պապ Բենեդիկտոս XIV Աբրահամ Պետրոս Ա. Արծիւեանին նշանակում է Կիլիկյան Հայաստանի պատրիարք, որն այսպիսով փաստորեն դառնում է հայ կաթողիկե եկեղեցու առաջին պատրիարքը։ Պատրիարքին հաջորդում է ավագ եպիսկոպոսը։

1845 թվականներին Անարատ Հղության հայ քույրերը տարածվեցին ամբողջ Եվրոպական և Աֆրիկական երկրներով, որտեղ սկիզբ առավ Ռուսաստանի կյանքը։ Կույսերից 13-ը զոհ գնաին Մեծ եղեռնին։ Թուրքիական գերիշխանության ներքո նրանք ստեղծեցին դպրոցներ և վարժարաններ։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայ կաթողիկե եկեղեցին ունի հայկական ԲՀԿԸ հիմնադրամը, որը օգնում է անապահով ընտանիքներին, տարեցներին։ Գործում է Անարատ Հղության քույրերի միաբանությունը, որը ունի իր ճամբարը և իր դպրոցը։ Սպիտակում կա քույրերի կենտրոնը, որը օգնում է հիվանդ երեխաներին։

Հայաստանի թեմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայաստանում տարածված կաթողիկները կենտրոնացած են Շիրակի մարզում, թիվը մոտ 33000 է։ Շիրակում կա աթոռանիստ Սրբոց Նահատակաց եկեղեցին, որը գտնվում է Գյումրիում, որին կից գործում է առաջնորդարանը։ Շիրակի կաթողիկե գյուղերն են Ազատան, Լանջիկ, Ձիթհանքով, Փանիկ, Արևիկ. Մեծ Սեփասար և այլն։ Հայաստանի թեմը կից է Բերյութի թեմին։ Շիրակի մարզի Ազատան և Փանիկ համայնքների Սուրբ Աստվածածին հայ կաթողիկե եկեղեցիները 1800-ական թվականներին են կառուցվել ու իրենց հովանու տակ են առել տեղի հայ կաթողիկներին` զերծ պահելով հոգևոր որբությունից։ Առաջնորդը պատրիարքն է, որին ընտրում է սինոդոսը, պատրիարքը կարգում է թեմի առաջնորդներ` եպիսկոպոսներ, իսկ եպիսկոպոսները ձեռնադրում են քահանաներ, վարդապետներ։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Frazee, Charles A. (2006) [1983]. Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453–1923. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 9780521027007.
  • Kornél, Nagy (2011). «The Catholicization of Transylvanian Armenians (1685-1715): Integrative or Disintegrative Model?». Integrating Minorities: Traditional Communities and Modernization. Cluj-Napoca: Editura ISPMN. էջեր 33–56. ISBN 9786069274491.
  • Stopka, Krzysztof (2016). Armenia Christiana: Armenian Religious Identity and the Churches of Constantinople and Rome (4th-15th century). Kraków: Jagiellonian University Press. ISBN 9788323395553.

Արտաքին Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]