Հայոց իշխան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հայոց պատմություն
Հայաստանի զինանշանը
Նախապատմություն
Մ.թ.ա. 2800 - մ.թ.ա. 590
Արատտա
Մ.թ.ա. 2800~16-րդ
Հայասա
Մ.թ.ա. 16-13-րդ
Վանի թագավորություն
Մ.թ.ա. 9-6-րդ
Հին շրջան
Մ.թ.ա. 590 - մ.թ. 428
Երվանդունիների թագավորություն
Մեծ Հայք, Փոքր Հայք, Ծոփք և Կոմմագենե
Արտաշեսյանների թագավորություն
Արշակունիների թագավորություն
Քրիստոնեության ընդունում
Ավատատիրության հաստատում
Գրերի գյուտ
Միջնադար
428 - 1375
Պարսկա-Բյուզանդական տիրապետություն
Արաբական տիրապետություն
Բագրատունիների թագավորություն
Վասպուրական
Վանանդ, Լոռի և Սյունիք
Կիլիկիայի հայկական թագավորություն
Զաքարյան իշխանապետություն
Օտար տիրապետություն
1375 - 1918
Խաչենի իշխանություն
Կարա-Կոյունլուներ և Ակ-Կոյունլուներ
Թուրք-պարսկական
տիրապետություն
Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանի կազմում
Հայոց ցեղասպանություն
Հայկական սփյուռք
Ժամանակակից պատմություն
1918 - ներկա
Հայաստանի առաջին հանրապետություն
Լեռնահայաստան
Խորհրդային Հայաստան
Արցախյան ազատամարտ
Հայաստան
Արցախի Հանրապետություն

Հայաստանի պորտալ

Հայոց իշխան, Հայաստանի կառավարիչների կոչումն ու պաշտոնը 5-9-րդ դարերում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայաստանի բյուզանդական մասի կառավարիչները 5-6-րդ դարերում կոչվում էին Հայոց իշխան, Բարձր Հայքի կառավարիչը՝ Մեծ Հայքի իշխան[1]։ 591 թվականից հետո, երբ Հայաստանի մեծ մասն անցել է Բյուզանդիային, կառավարիչները կոչվում էին Պատրիկ Հայոց։

7-րդ դարում Հայոց իշխան էր կոչվում միավորված Հայաստանի անկախ կառավարիչը, որին ընտրում էր նախարար-իշխանների ժողովը։ Արաբական տիրապետության շրջանում Հայոց իշխան (արաբ․՝ بطريق الأرمن‎‎՝ բատրիկ) էր Հայաստանի կառավարիչը, որը ենթակա էր Արմինիայի ոստիկանին։ Հսկում էր հարկերն ու անձամբ բանակցում խալիֆայի հետ։

9-րդ դարում կեսին Հայոց իշխան կոչվում էր Իշխանաց իշխան (արաբ․՝ بطريق البطاريق‎‎՝ բատրիկ ալ-բատարիկա), որին ենթակա էր ամբողջ Արմինիան (Հայաստան, Վիրք, Աղվանք

Ցանկ Հայոց իշխանների[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անուն Տոհմ Իշխել է Նշումներ
Թեոդորոս Ռշտունի 639-654 սպարապետ, Հայոց իշխան
Մուշեղ Մամիկոնյաններ Մամիկոնյաններ 654-654 Հայոց իշխան
Համազասպ Մամիկոնյաններ Մամիկոնյաններ 654-661 Մուշեղ Մամիկոնյանի ծոռ, Հայոց իշխան
Գրիգոր Մամիկոնյաններ Մամիկոնյաններ 661-685 Հայոց իշխան
Աշոտ Բագրատունիներ Բագրատունիներ 685-689 Սմբատ Բագրատունու որդի, Հայոց իշխան
Ներսեհ Կամսարականներ Կամսարականներ 689-693 Հայոց իշխան
Սմբատ Բագրատունիներ Բագրատունիներ 693-726 Հայոց իշխան
Արտավազդ Կամսարականներ Կամսարականներ 726-732 Հայոց իշխան
Աշոտ Կուրացյալ Բագրատունիներ Բագրատունիներ 732-745, 746-748 Վարազ-Տիրոց Բ Բագրատունու ծոռ, Հայոց իշխան
Գրիգոր Մամիկոնյաններ Մամիկոնյաններ 745-746, 748-748
Մուշեղ Մամիկոնյաններ Մամիկոնյաններ 748-753 Հայոց իշխան
Սահակ Բագրատունիներ Բագրատունիներ 753-770 Աշոտ Կուրացյալի հորեղբոր՝ Բագրատի որդի, Հայոց իշխան
Սմբատ Բագրատունիներ Բագրատունիներ 770-775 Աշոտ Կուրացյալի որդի, Հայոց իշխան
Տաճատ Անձևացի 781-785 Հայոց իշխան
Աշոտ Մսակեր Բագրատունիներ Բագրատունիներ 790-826 Սմբատի որդի, Հայոց իշխան
Բագրատունիներ Բագրատունիներ 804-826 Իշխանաց իշխան
Բագարատ Բագրատունիներ Բագրատունիներ 826-851 Աշոտ Մսակերի որդի, Իշխանաց իշխան
Սմբատ Խոստովանող Բագրատունիներ Բագրատունիներ 852-855 Աշոտ Մսակերի որդի, Հայոց իշխան
Աշոտ Բագրատունիներ Բագրատունիներ 855-862 Սմբատ Խոստովանողի որդի, Հայոց իշխան
Բագրատունիներ Բագրատունիներ 862-884 Սմբատ Խոստովանողի մահից հետո՝ Իշխանաց իշխան
Բագրատունիներ Բագրատունիներ 885-890 Թագավոր հայոց

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 199