Հայերը Մյանմայում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Հայերը Բիրմայումից)

Հայերը Մյանմայում, Մյանմայի (Բիրմա) առևտրաշահ քաղաքներում հայեր եղել են դեռևս XVI դարի 1-ին կեսին։ XVIII դարի 2-րդ կեսին համայնքն աշխուժացել է Հնդկաստանից ու Նոր Ջուղայից եկած հայերի հաշվին։ Զբաղվել են տիկ ծառի տախտակի արտահանությամբ, որն օգտագործվում էր նավաշինության մեջ։ Հայերը մենաշնորհ են ունեցել նաև սուտակի վաճառքի ոլորտում, ունեցել են լեղակի արտադրության գործարաններ։ Հայտնի էին Խոջա Փանոս Քալանթարը, թագավորի վեզիր Խոջա Գրիգոր Այվազյանը, նավապետ Խոջա Սիմոնը, արքունի գանձապետ Նիկողայոս Աղազարյանցը, նախարար Իշխան Գրիգոր Մանուկյանը, Ծաղիկ Մանուկյան-Գևորգյանը, նավթարդյունաբերող Առաքել Մարտիկյանը, Պենգու նահանգի կառավարիչ Մկրտիչ Հովսեփ Մինասյանը և ուրիշներ։

Կոնբաունի դինաստիայի օրոք Մելունի կառավարիչ Մակերտիչ Ջ. Մայնսը, ով ծնունդով հայ էր

1875 թ-ին նորահաստատ մայրաքաղաք Մանդալայում հայերին ձրի հողատարածք է հատկացվել՝ եկեղեցի և բնակարաններ կառուցելու համար։ 1916 թ-ին մեծ համբավ է ունեցել արծաթ, կապար և ցինկ արտահանող հայկական մի ընկերություն։ Հայկական «Մարտին և Նահապետյան ընկերություն» միությունը կառուցել է Մյանմայի անկախության հուշարձանը Ռանգունում, օդանավակայանը, բազմաթիվ կամուրջներ, շենքեր և այլն։ Դեռևս 1907 թ-ին երկրի բարձրագույն դատարանի կողմից հաստատվել է հայ համայնքի կանոնադրությունը, որով համայնքն առաջնորդվել է մինչև 1940 թ.։ 1920-ական թվականներին հայերի թիվն ավելացել է Իրանից և Հնդկաստանից եկած հայերի հաշվին, որի հետևանքով Մյանմայում հայերի թիվը հասել է 500-ի։ XIX դարի սկզբին կառուցվել է Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին (այրվել է 1850 թ-ին բռնկած հրդեհից, վերակառուցվել 1862 թ-ին), որը գործում է ցայսօր։

1917 թ-ին Ռանգունում հիմնադրվել է հայկական ակումբ, 1918 թ-ին՝ Հայ տիկնանց միությունը, այնուհետև՝ ՀԲԸՄ-ի Մյանմայի մասնաճյուղը, իսկ 1935 թ-ին ստեղծվել է «Բիրմայի հայ բարեգործական ընկերությունը», ապա՝ կրթական, մարզական և այլ կազմակերպություններ, հրատարակվել է անգլերեն «Յառաջ» թերթը։

Մյանմայի հայությունը Մեծ Եղեռնի օրերին փրկագնել է 130 հայի։

Հայերն իրենց մասնակցությունն են բերել նաև տարբեր ժամանակներում անգլիական և ճապոնական գաղութարարների դեմ Մյանմայի ժողովրդի մղած պայքարին։ Անկախացումից հետո երկրում վարվող պետական քաղաքականությունը դժվարացրել է հայերի կյանքը Մյանմայում, և նրանք հիմնականում արտագաղթել են։

Ներկայում Մյանմայում բնակվում շուրջ 150 հայ։ Բնակվում են Ռանգունում՝ հայոց եկեղեցու շրջակայքում։ Դիվանագիտական հարաբերություններ Հայաստանի և Մյանմայի միջև հաստատվել են 2013 թ. հունվարի 31-ին։