Համահայկական խաղեր

Համահայկական խաղերը սպորտային իրադարձություն է, որն անց է կացվում չորս տարին մեկ անգամ (մինչև Համահայկական Երրորդ խաղերն այն անցկացվում էր երկու տարին մեկ անգամ)։ Համահայկական Առաջին խաղերն անց են կացվել 1999 թվականին։ Մրցումներն անցկացվում են ինչպես անհատական, այնպես էլ թիմային մարզաձևերում։

Մասնակցության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համահայկական խաղերը բաց է բոլոր նրանց համար, ովքեր ունեն հայկական անձնագիր (անկախ ազգությունից) և այլ երկրների այն քաղաքացիների համար, ովքեր ունեն հայկական ծագում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համահայկական խաղեր անցկացնելու գաղափարն առաջին անգամ ծագել է երիտասարդ խորհրդային դիվանագետ Աշոտ Մելիք-Շահնազարյանի մտքում։ Բոլոր հայերի համար համընդհանուր խաղեր կազմակերպելու գաղափարը նրա մոտ առաջացավ, երբ 1965 թվականին Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետության մայրաքաղաք Բրազավիլում պատրաստվում էր ընդունել Համաաֆրիկյան խաղերի մասնակիցներին։ Բայց քանի որ Հայաստանը խորհրդային հանրապետություն էր, և որ նման գաղափարը Մոսկվան համարում էր ազգայնական, Աշոտ Մելիք-Շահնազարյանը ստիպված էր սպասել Հայաստանի անկախությանը, որպեսզի փորձեր առաջ քաշել իր միտքը։

1995 թվականին Մելիք-Շահնազարյանն առաջին անգամ հրապարակավ հայտարարեց Համահայկական խաղերի ստեղծման իր մտադրության մասին, երբ նա Փարիզում էր՝ որպես ՀԲԸՄ Համաշխարհային խաղերի հյուր։ Նա շատ արագ ձեռք բերեց հայկական սփյուռքի աջակցությունը, որի հետ խորհրդային տարիներին ոչ մի կապ չի ունեցել։ Համայն հայության համար մարզական միջոցառումներ կազմակերպելու գաղափարը և ապագա Համաշխարհային կոմիտեի «Միասնություն սպորտի միջոցով» կարգախոսը մեծ աջակցություն ստացան ՀՄԸՄ-ի, ՀԲԸՄ-ի և ՀՄՄ-ի ներկայացուցիչների կողմից սփյուռքի քաղաքներում, ինչպիսիք են Լոս Անջելեսը, Տորոնտոն, Մոնրեալը, Բուենոս Այրեսը, Բեյրութը, Փարիզ, Լոնդոն և շատ ուրիշներ։

1997 թվականի ապրիլի 30-ին Երևանում կայացած հիմնադիր ժողովի ժամանակ ստեղծվեց Համահայկական խաղերի համաշխարհային կոմիտեն (ՀԽՀԿ)՝ Սփյուռքի հայկական ավանդական միությունների և իրանահայ մշակութային-մարզական «Արարատ» կազմակերպության օգնությամբ։ Անդամ են դարձել Հայաստանի, Արցախի պետական և հասարակական կազմակերպությունների, ինչպես նաև հայկական համայնքների ներկայացուցիչներ Իրանից, Արգենտինայից, Թուրքիայից, Ավստրալիայից, Գերմանիայից, Կանադայից, Կիպրոսից, Ֆրանսիայից և այլ երկրներից։ ՀԽՀԿ առաջին նախագահ ընտրվեց Աշոտ Մելիք-Շահնազարյանը։ Նա նաև դարձավ զինանշանի, գավաթի, մեդալների, կազմակերպության գրեթե բոլոր խորհրդանիշների, ինչպես նաև խաղերի պաշտոնական օրհներգի և հրաժեշտի երգի ստեղծողը։

Այսօր ՀԽՀԿ-ն ոչ կառավարական, միջազգային կազմակերպություն է, որը համագործակցում է Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի (ՄՕԿ), ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի, Եվրոպայի խորհուրդի և այլ միջազգային սպորտային միավորների հետ և նպաստում է Հայաստանում սպորտի զարգացմանը։

Խաղերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համահայկական խաղերը անհատական և թիմային սպորտաձևերի համալիր մրցումներ են Հայաստանի և այլ երկրների հայազգի մարզիկների միջև։ Աշխարհի տարբեր ծայրերից ժամանած մարզիկները ներկայացնում են այն քաղաքները, որտեղից նրանք եկել են, այլ ոչ այն երկրները, ինչպես մյուս համախաղերը։ Համահայկական խաղերը տեղի են ունենում հիմնականում Երևան քաղաքում։ Խաղերի ընթացքում խաղարկվող մարզաձևերն են՝ ֆուտբոլ, մինի ֆուտբոլ, բասկետբոլ, վոլեյբոլ, լող, բադմինտոն, թենիս, սեղանի թենիս, շախմատ, աթլետիկա։

Համահայկական առաջին խաղերը տեղի ունեցան 1999 թվականի օգոստոսի 28-ից մինչև 1999 թվականի սեպտեմբերի 5-ը։ Խաղերին մասնակցում էին պատվիրակություններ 62 քաղաքներից և 23 երկրներից։

2003 թվականին որոշվեց խաղերը վերափոխել չորս տարին մեկ անգամ (երկու տարին մեկ անգամի փոխարեն)։

Խաղերը հիմնականում անցկացվում են Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում։ Սակայն Համահայկական 7-րդ խաղերի բացման արարողությունն առաջին անգամ հյուրընկալվել է Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաք Ստեփանակերտում 2019 թվականի օգոստոսին^[1]։

2023 թվականի օգոստոսին Համահայկական 8-րդ խաղերի բացման հանդիսավոր արարողությունը տեղի ունեցավ Գյումրի քաղաքի «Շիրակ» մարզադաշտում^[2]։

	Տարի	Ամսաթիվ	Սպորտաձևեր	Մարզիկներ	Քաղաքներ (երկրներ)
I	1999	28 օգոստոսի-5 սեպտեմբերի	7	1141	63 (23)
II	2001	18-26 օգոստոսի	9	1419	82 (27)
III	2003	16-24 օգոստոսի	10	1559	82 (28)
IV	2007	18-26 օգոստոսի	10	1576	94 (28)
V	2011	13-21 օգոստոսի	10	3244	125 (33)
VI	2015	2-13 օգոստոսի	17	6352	175 (35)
VII	2019	6-17 օգոստոսի	17	5300	161 (35)
VIII	2023	5-19 օգոստոսի	17	7161	179 (41)

Սպորտաձևեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամառային խաղեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1999թ.՝ 1141 մարզիկ՝ 63 քաղաք (529-ը Հայաստանից, 612-ը՝ Սփյուռքից)։ 7 սպորտաձևեր՝ ֆուտբոլ, բասկետբոլ, վոլեյբոլ, թենիս, սեղանի թենիս, շախմատ և աթլետիկա։
2001թ.՝ 1419 մարզիկ՝ 82 քաղաք (464-ը Հայաստանից, 955-ը՝ Սփյուռքից)։ 9 սպորտաձևեր՝ ֆուտբոլ, բասկետբոլ, վոլեյբոլ, թենիս, սեղանի թենիս, շախմատ, աթլետիկա, լող և մինի ֆուտբոլ։
2003թ.՝ 1559 մարզիկ՝ 82 քաղաք (423-ը Հայաստանից, 1136-ը՝ Սփյուռքից)։ 10 սպորտաձևեր՝ ֆուտբոլ, բասկետբոլ, վոլեյբոլ, թենիս, սեղանի թենիս, շախմատ, աթլետիկա, լող, մինի ֆուտբոլ և բադմինտոն։
2007թ.՝ 1576 մարզիկ՝ 28 քաղաք (425-ը Հայաստանից, 1151-ը՝ Սփյուռքից)։ 10 սպորտաձևեր՝ ֆուտբոլ, բասկետբոլ, վոլեյբոլ, թենիս, սեղանի թենիս, շախմատ, աթլետիկա, լող, մինի ֆուտբոլ և բադմինտոն։
2011թ.՝ 3244 մարզիկ՝ 125 քաղաք (1372-ը՝ Հայաստանից, 1872-ը՝ Սփյուռքից)։ 10 սպորտաձևեր՝ ֆուտբոլ, բասկետբոլ, վոլեյբոլ, թենիս, սեղանի թենիս, շախմատ, աթլետիկա, լող, մինի ֆուտբոլ և բադմինտոն։
2015թ.՝ 6352 մարզիկ՝ 175 քաղաք։ 17 սպորտաձևեր՝ ֆուտբոլ, բասկետբոլ, վոլեյբոլ, թենիս, սեղանի թենիս, շախմատ, աթլետիկա, լող, մինի-ֆուտբոլ, բադմինտոն, լողափնյա վոլեյբոլ, սպորտային պարեր, գոլֆ, հանդբոլ, ըմբշամարտ, հեծանվավազք և հրաձգություն։
2023թ.՝ 107 մեդալ 17 սպորտաձևերում։

Ձմեռային խաղեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2014թ.՝ 401 մարզիկ՝ 22 քաղաք (193-ը Հայաստանից, 208-ը՝ Սփյուռքից)։ 4 սպորտաձև՝ լեռնադահուկ, դահուկ, սնոուբորդ և հոկեյ։

Մասնակից ազգեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատվիրակությունները ներկայացված են ըստ բնակության երկրի, և նույն երկրի մասնակիցները միասին քայլում են բացման արարողությունների ժամանակ։ Խաղերին մասնակցած երկրների պատվիրակությունները եկել են հետևյալ երկրներից.