Մաստիտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Կրծքագեղձի բորբոքումից)
Մաստիտ
Մաստիտի 1900-ականների նկարված նկար։
Տեսակհիվանդության կարգ և ախտանիշ կամ նշան
Հիվանդության ախտանշաններՏեղային ցավ կրծքի շրջանում, կարմրություն,տենդ[1]
Բժշկական մասնագիտությունԳինեկոլոգիա
ՀՄԴ-10N61
ԱխտորոշումՀիմնված է գանգատների և ախտանիշների վրա[2]
Տարբերակիչ ախտորոշումԽցանված կաթնային ուղիներ[3], ծորանի անանցանելիություն[4], կրծքագեղձի քաղցկեղ[1],
ԲուժումՀակաբիոտիկներ՝ ցեֆալաքսին, ցավազրկողներ՝ իբուպրոֆեն[1][2]
ԲարդություններԹարախակույտ
ԿանխարգելումՀաճախակի կերեկրումններ[2]
ՀաճախությունԿերակրող կանանց 10%-ի մոտ[2]
ՍկիզբըՍուր
 Mastitis Վիքիպահեստում

Մաստիտ, կրծքագեղձի բորբոքում, որն սովորաբար կապված է կրծքով կերակրման հետ[1][5][6]։ Արտահայտվում է տեղային ցավով, կարմրությամբ[1], ջերմությամբ[1] և ընդհանուր թուլությամբ։ Սկիզբը սուր է, արագ և սկսվում է հետծննդաբերական առաջին ամիսներին[1]։ Բարդություններից է թարախակույտի ձևավորումը[2]։

Ռիսկային գործոններից են պտուկների ճաքերը, կրծքային պոմպի կիրառումը ( անգլ.՝ breast pump) և երեխային կաթից կտրելը[1]։ Առավել հաճախ հարուցվում է ստրեպտոկոկերի և ստաֆիլոկոկերի միջոցով[1]։ Ախտորոշումը դրվում է գանգատների հիման վրա[2]։ Գերձայնային հետազոտությունն օգնում է որոշել թարախակույտի տեղակայման վայրը[1]։

Կանխարգելման համար անհրաժեշտ է կերակրման ճիշտ տեխնիկայի ապահովում և հաճախակի կերակրումներ[2]։ Վարակի առկայության դեպքում նշանակվում են հակաբիոտիներ, օրինակ՝ ցեֆալեքսին, ցեֆտրիաքսոն[2]։ Կերակրումը անհրաժեշտ է շարունակել, քանի որ կրծքագեղձի դատարկումը նպաստում է բուժմանը և արագ ապաքինմանը[1][2]։ Մաստիտը հանդիպում է կերակրող մայրերի 10%-ի շրջանում[1][2]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաստիտը սովորաբեր ախտահարում է մի կուրծքը, արագ զարգացնելով ախտանիշներ[7], որոնք արտահայտվում են՝

  • լարվածություն կրծքի շրջանում,
  • ընդհանուր թուլություն,
  • այտուց,
  • կերակրելու ընթացքում ցավ կամ այրոցի զգացում,
  • մաշկի սեպաձև կարմրություն,
  • 38.3 °C և բարձր ջերմություն[8],
  • ախտահարված կուրծքը հետագայում կարող է ձեռք բերել թմբիկավոր և կարմիր մակերես։

Որոշ կանանց մոտ դիտվում են մրսածությանը բնորոշ ախտանիշներ՝

Այս ախտանիշների առկայության դեպքում անհրաժեշտ է դիմել համապատասխան մասնագիտացված բուժհաստատություն։ Հիվանդների մեծամասնության մոտ սկզբում դիտվում են մրսածությանը բնորոշ ախտանիշներ և կարմրություն կրծքի շրջանում։ Ինչպես նաև, պտուկների շրջանում որևէ ոչ նորմալ փոփոխություն նկատելու դեպքում կինը պետք է դիմի բժշկական օգնության։

Կրծքի թարախակույտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գոյություն ունեն կրծքում թարախակույտի առաջացման տարբեր պատճառներ[10]։ Ըստ աղբյուրների մեծամասնության, կաթնարտադրության ընթացքում թարախակույտ առաջանում է կանանց 0.4–0.5%-ի շրջանում[11]։ Հայտնի ռիսկային գործոններն են 30-ից բարձր տարիքը, առաջնածնությունը։ Ծխելու հետ կապված թարախակույտի առաջացման որևէ զուգորդություն չի հայտնաբերվել։ Դա բացատրվում է նրանով,որ ծխող կանանցից շատ քչերն են շարունակում կրծքով կերակրումը[12]։

Հակաբիոտիկները չեն նպաստում կանխարգելմանը, սակայն արդյունավետ են առկա ինֆեկցիայի բուժման ժամանակ։

Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սկսած 1980-ականներից, մաստիտը սովորաբար բաժանում են ոչ ինֆեկցված և ինֆեկցված ենթատեսակների։ Սակայն ժամանակակից շատ հետազոտություններ պնդում են, որ հնարավոր չէ կատարել այդպիսի տարանջատում[13]։ Դրանք ցույց են տվել, որ կրծքի կաթում առկա շատ պայմանական ախտածին բակտերիաների առկայությունը և քանակը չի կորելացվում ախտանիշների արտահայտվածության հետ։ Ավելին, Կվիստի և այլոց հետազոտության մեջ, մաստիտով կանանց մինչև 15%-ին է տրվել հակաբիոտիկ, քանի որ մնացած 85%-ը ապաքինվել են ինքնուրույն։

Ռիսկային գործոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաստիտները զարգանում են, երբ կաթը պատշաճորեն դուրս չի բերվում կրծքագեղձից։ Կաթի կանգը կաթնային ուղիներում կարող է բերել դրանց անանցանելության[14]։ Կանգին կարող են նպաստել չափազանց նեղ հագուստը կամ ներքնազգեստը։ Մաստիտ կարող է զարգանալ, երբ երեխան ոչ հաճախ է կերակրվում, կամ կերակրման ընթացքում համապատասխան կերպով լավ չի հպվում կրծքին։

Պտուկների վրա ճաքերի կամ վերքերի առկայությունը բարձրացնում է վարակի առաջացման հավանականությունը։ Քթըմպանում ախտածին բակտերիալ ֆլորա ունեցող նորածինները նույնպես կարող են հանդիսանալ ինֆեկցիայի աղբյուր[15]։

Մաստիտ, ինչպես նաև թարախակույտ կարող է զարգանալ վնասվածք ստանալուց հետո, օրինակ սպորտային վարժությունների ժամանակ կամ ամրագոտու սեղման հետևանքով[16]։

Մաստիտի առաջացման բերում է կրծքագեղձի իմպլանտների կամ պտուկների պիրսինգի ինֆեկցումը։ Այս դեպքերում ցուցված է դրանց հեռացում[17]։

Կանայք, ովքեր նախընտրում են կերակրման մի դիրք, կրում են սեղմով ներքնազգեստ ավելի հակված են ունենալու կաթի արտահոսքի կանգ[18][19]։

Շաքարային դիաբետով, քրոնիկ հիվանդություններով, ՁԻԱՀ-ով կանայք ավելի զգայուն են հիվանդության զարգացման նկատմամբ[20]։

Վարակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պտուկների վրա վերքերի կամ ճաքերի առկայության դեպքում, մաշկի կամ երեխայի բերանի խոռոչի բակտերիաները կարող են բերել վարակի զարգացման[21]։ Որոշ կանանց (15%) լիարժեք ապաքինման համար անհրաժեշտ է լինում հակաբիոտիկային թերապիա[13]։ Ինֆեկցիան սովորաբար հարուցվում է Staphylococcus aureus-ի՝ ոսկեգույն ստաֆիլոկոկի[22], Streptococcus-ի՝ ստրեպտոկոկի և Գրամ-բացասական ցուպիկների՝ աղիքային ցուպիկի (E. coli-ի), սալմոնելլայի, միկոբակտերիաների, սնկերից՝ կանդիդայի և կրիպտոկոկիի կողմից[11]։

Վերջին հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ինֆեկցիոն ախտածինների դերը մաստիտի պաթոգենեզի մեջ այդքան էլ մեծ չէ։ Առավել հաճախ հանդիպող պայմանական պաթոգենները կազմում են կրծքի նորմալ ֆլորան։ Մաստիտի զարգացումը կանխելու համար հակաբիոտիկների կիրառումը ցուցաբերել է մինիմալ արդյունավետություն[23][24][25]։

Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբ զարգանում է կերակրող մայրերի մոտ կոչվում է ծննդաբերական կամ լակտացիոն մաստիտ, իսկ երբ չկերակրող կանանց մոտ՝ ոչ ծննդաբերական, ոչ լակտացիոն մաստիտ։ Շատ հազվադեպ մաստիտը կարող է զարգանալ տղամարդկանց մոտ։ Կրծքագեղձի բորբոքային քաղցկեղը ունի շատ նման ախտանիշներ և ախտորոշման ժամանակ պետք է բացառվի։

Լակտացիոն և ոչ լակտացիոն մաստիտների ախտանիշները շատ նման են, սակայն նախատրամադրող գործոնները և բուժումը կարող են տարբերվել։

Լակտացիոն մաստիտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լակտացիոն մաստիտի գերձայնային պատկեր

Լակտացիոն մաստիտը կրծքագեղձի բորբոքումն է, որն ասոցացված է հղիության, կրծքով կերակրման և երեխային կրծքից կտրելու հետ։ Ախտանիշներից են կրծքերի լարվածությունը և այտուցվածությունը[11]։ 0.4–0.5% դեպքերում կարող է վերածվել թարախակույտի։

Որոշ նախատրամադրող գործոններ հայտնի են, սակայն դրանց կանխատեսման արժեքը (անգլ.՝ predictive value) մինիմալ է։

Կերակրման ճիշտ տեխնիկան, հաճախակի կերակրումները և սթրեսային իրավիճակների քչացումը մաստիտի կանխարգելման մեթոդներից են։

Ոչ լակտացիոն մաստիտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տերմինը ներառում է կրծքագեղձի բոլոր այն բորբոքային հիվանդութունները, որոնք կապված չեն հղիության կամ կերակրման հետ, օրինակ՝ սուբարեոլյար թարախակույտ, ծորանի էկտազիա, հարծորանային բորբոքումներ, Զյուսկայի հիվանդություն (անգլ.՝ Zuska's disease):

Մաշկի ախտահարումները՝ դերմատիտները, ֆոլիկուլիտները այլ խումբ են կազմում։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թարախակույտը և մաստիտը հնարավոր է ախտորոշել ֆիզիկալ հետազոտության օգնությամբ[22]։ Հետազոտության ժամանակ անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել անամնեզը, գանգատները և ախտանիշները։

Եթե առկա գոյածության տարբերակումը ուռուցքից դժվարություններ է առաջացնում, կարելի է կատարել ԳՁՀ։ ԳՁՀ-ն օգնում է տարբերակել չբարդացած մաստիտը և խորանիստ հյուսվածքների թարախակույտը։

Ինֆեկցիոն մաստիտի ժամանակ կարելի է կատարել բակտերիալ ցանքս, որոշելու համար բակտերիալ կուլտուրան և հակաբիոտիկների նկատմամբ զգայունությունը։

Ցանքսի համար օգտագործում են կամ կրծքի կաթը, կամ թարախակույտից վերցված նմուշը։

Տարբերակիչ ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրծքագեղձի քաղցկեղիի երբեմն կարող է ընթանալ մաստիտի երևույթներով։ Բացառելու համար այն, անհրաժեշտ է մանրակրկիտ հետազոտել հիվանդին։ Այն կանանց համար, ովքեր եղել են հղի և կրծքով կերակրել են, քաղցկեղի ռիսկն ավելի ցածր է։

Մաստիտի տարբերակումը քաղցկեղից երբեմն կարող է դժվարություններ առաջացնել, իսկ բուժման հետաձգումը բերել բազմաթիվ բարդությունների զարգացման։

Կրծքագեղձի քացղկեղի զարգացումը կարող է համընկնել մաստիտի ընթացքի հետ կամ հաջորդել նրան։ Բոլոր ախտանիշները, որոնք պահպանվել են 5 շաբաթվա ընթացքում, պետք է կրկին հետազոտվեն։

Կրձքագեղձի քաղցկեղով հիվանդացությունը հղիության և լակտացիայի շրջանում նույնն է՝ ինչ հսկիչ խմբում։ Ընթացքը և ելքը նույնպես նման են[26][27]։ Այնուամենայնիվ լակտացիայի ընթացքում քաղցկեղի ախտորոշումը կարող է առաջացնել որոշակի խնդիրներ։

Ոչ բորբոքային քաղցկեղի հանդիպման հաճախականությունը ավելի բարձր է ոչ լակտացիոն մաստիտի բազմաթիվ էպիզոդներ ունեցող կանանց շրջանում։ Նրանց շրջանում, քաղցկեղը ժամանակին հայտնաբերելու նպատակով, արդյունավետ կարող են լինել սկրինինգ հետազոտությունները[28]։

Նախատրամադրող գործոններից կարող են լինել բորբոքման ժամանակ առաջացող փոփոխությունները՝ հիպերպլազիան, որը բերում է ծորանի օբստրուկցիայի (փակմանը) և գերզգայունությունը ցիտոկինների նկատմամբ։

Կրծքագեղձի քաղցկեղի ամենածանր տեսակներից մեկը՝ բորբոքային քաղցկեղը հանդես է գալիս մաստիտանման ախտանիշներով։ Քաղցկեղի ամենաագրեսիվ տեսակն է՝ ամենաբարձր մահացության ցուցանիշով։ ԿԲՔ-ի բորբոքային ֆենոտիպը պայմանավորված է մաշկային ավշային անոթներում կանգով, ինչպես նաև NF-κB գենի ակտիվացմամբ[29][30][31][32][33]։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լակտացիոն մաստիտի ժամանակ խորհուրդ է տրվում կրծքի հաճախակի դատարկումը, ինչպես նաև հեղուկների մեծ քանակի օգտագործումը։

Մաստիտի թեթև ընթացքի դեպքում կաթնատար ուղիների բացմանը կարող են նպաստել կրծքի մերսումը և կերակրելուց առաջ տաք թրջոցի տեղադրումը։ Սակայն ավելի ծանր դեպքերերում այս մեթոդները հակացուցված են։ Բորբոքման նվազեցման համար կարելի է տեղադրել սառը թրջոցներ։

Ոչ լակտացիոն մաստիտի դեպքում արդունավետ է դեղորայքի կիրառումը, դրենաժը և ասպիացիան։ Ըստ Բրիտանական բժշկական ամսագրի (BMJ) ոչ լակտացիոն մաստիտի բուժման համար արդյունավետ են հակաբիոտիկները, սնկային ախտահարման ժամանակ՝ հակասնկայինները, գրանուլոմատոզ մաստիտի ժամանակ կորտիկոստերոիդները<[17]

Հակաբիոտիկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լակտացիոն մաստիտի գերակշռող դեպքերում հակաբիոտիկներ հարկավոր չեն, և կիրառելի են միայն վարակի առկայության պարագայում[23]։ Կիրառում են ցեֆալեքսին[34]։ Հակաբիոտիկների ազդեցությունը մինչև վերջ պարզված չէ[35]։

Կրծքագեղձի թարախակույտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թարախակույտի բուժումն իրականացվում է ԳՁՀ հսկողույամբ իրականացվող ասեղային ասպիրացիայի օգնությամբ կամ վիրահատմամբ և դրենաժի տեղադրմամբ։ Երկու դեպքում էլ միջամտությունից հետո նշանակվում է հակաբիոտիկային թերապիա[23][36]։

Փոքր թարախակույտերի համար, որպես քիչ ինվազիվ մեթոդ, խորհուրդ է տրվում կատարել ասեղային ասպիրացիա և լվացում սալինով (NaCl-ի լուծույթ)[37]։ Ասպիրացաին կատարում են 18 տրամաչափի ասեղի օգնությամբ, իսկ ստացված ասպիրացիոն նյութից կատարում են բակտերիալ ցանքս օրգանիզի տեսակը և հակաբիոտիկների նկատմամբ զգայունությունը որոշելու նպատակով[38][39]։

Հետագայում կատարվում է մամոգրաֆիա՝ գնահատելու համար բուժման արդյունավետությունը[40]։ Հեղուկի կուտակման դեպքում ասպիրացիան կրկնվում է։ Եթե խնդիրը չի լուծվում 3 միջամտությունից հետո, կատարվում է ներմաշկային դրենավորում՝ մշտական կատետերի տեղադրմամբ[41][41]։

Ոչ լակտացիոն թարախակույտերն ունեն կրկնվելու ավելի մեծ հավանականություն քան լակտացիոնները[42]։

Գոյություն ունեն վիճակագրական տվյալներ և հետազոտություններ շաքարային դիաբետի և ոչ լակտացիոն մաստիտի կապի մասին։ Ըստ դրանց, հիվանդի մոտ պետք է կատարվի դիաբետի սկրինինգ հետազոտություն այս տիպի թարախակույտերի առկայության դեպքում[43][44][45]։

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տենդը և ախտանիշների ծանրության աստիճանը չեն կարող հավաստի կողմնորոշիչ լինել հիվանդության ելքի համար։ Բորբոքված և վնասված պտուկներով կանայք պետք է գտնվեն բժշկի հսկողության տակ[46][47]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաստիտները հաճախ են հանդիպում կերակրող կանանց շրջանում։ Ըստ ԱՀԿ-ի գնահատականի, հիվանդացությունը կազմում է 2.6-33%, հիվանդելիությունը՝ 10% կերակրող կանանց մոտ։ Վարակների մեծ մասը զարգանում է ծննաբերությունից մեկ կամ երկու ամիս հետո[20][48]

Տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխարհագրական վայրից կախված մաստիտ տերմինի գործածումը տարբեր է։

Քրոնիկ ցիստիկ մաստիտը ֆիբրոցիստիկ հիվանդության հին անվանումն է։

Այս հոդվածում "մաստիտ" տերմինը կիրառվում է բուն՝ կրծքագեղձի բորբոքում իմաստով։

Այլ կենդանիների մոտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաստիտը հաճախ հանդիպում է կենդանիների մոտ, և հատկապես խնդրահարույց է կաթնատու ընտանի կենդանիների մոտ, քանի որ ախտահարված կուրծից կաթը, անցնելով սնունդ, կարող է վտանգավոր լինել առողջության համար։ Սա կաթնատու կովերին անհանգստացնող գլխավոր խնդիրներից է։

Մաստիտը կարևոր էկոնոմիկ խնդիր է գյուղատնտեսության, ինչպես նաև վտանգ է ներկայացնում հանրային առողջության համար։ Այս ամենը վերաբերվում է նաև ոչխարներին, այծերին, և այլ կաթնատու կենդանիներին։

  • Ոչխարի առողջացած կուրծը
    Ոչխարի առողջացած կուրծը
  • Աղիքային ցուպիկով հարուցված մաստիտի ժամանակ կովի կաթի շճային էքսուդատը ձախից և նորմալ կաթը աջից[49]
    Աղիքային ցուպիկով հարուցված մաստիտի ժամանակ կովի կաթի շճային էքսուդատը ձախից և նորմալ կաթը աջից[49]

Ծագումնաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաստիտ բառը ծագել է հունարեն μαστός (mastós` “կուրծք”) բառից + -itis վերջածանցից և նշանակում է «կրծքի բորբոքում»։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Berens PD (2015 թ․ դեկտեմբեր). «Breast Pain: Engorgement, Nipple Pain, and Mastitis». Clinical Obstetrics and Gynecology. 58 (4): 902–14. doi:10.1097/GRF.0000000000000153. PMID 26512442.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Spencer JP (2008 թ․ սեպտեմբեր). «Management of mastitis in breastfeeding women». American Family Physician. 78 (6): 727–31. PMID 18819238.
  3. ↑ Ferri, Fred F. (2009). Ferri's Clinical Advisor 2010 E-Book: 5 Books in 1 (անգլերեն). Elsevier Health Sciences. էջ 593. ISBN 9780323076852.
  4. ↑ Buttaro TM, Trybulski J, Bailey PP, Sandberg-Cook J (2007). Primary Care: A Collaborative Practice. Elsevier Health Sciences. էջ PT1608. ISBN 0323078419.
  5. ↑ The Worldwatch Institute (2015). State of the World 2006: Special Focus: China and India (անգլերեն). Island Press. էջ 36. ISBN 9781610916332.
  6. ↑ Ratcliffe, Stephen D. (2008). Family Medicine Obstetrics (անգլերեն). Elsevier Health Sciences. էջ 634. ISBN 0323043062.
  7. ↑ «Symptoms of mastitis». Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  8. ↑ «Symptoms». Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  9. ↑ «Breast Infection Symptoms». Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  10. ↑ Segura-Sampedro JJ, Jiménez-Rodríguez R, Camacho-Marente V, Pareja-Ciuró F, Padillo-Ruiz J (2016 թ․ մայիս). «Breast abscess and sepsis arising from oral infection». Cirugia Espanola. 94 (5): 308–9. doi:10.1016/j.ciresp.2015.05.007. PMID 26148851.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Michie C, Lockie F, Lynn W (2003 թ․ սեպտեմբեր). «The challenge of mastitis». Archives of Disease in Childhood. 88 (9): 818–21. doi:10.1136/adc.88.9.818. PMC 1719627. PMID 12937109.
  12. ↑ Cusack L, Brennan M (2011 թ․ դեկտեմբեր). «Lactational mastitis and breast abscess - diagnosis and management in general practice». Australian Family Physician. 40 (12): 976–9. PMID 22146325.
  13. ↑ 13,0 13,1 Kvist LJ, Larsson BW, Hall-Lord ML, Steen A, Schalén C (2008 թ․ ապրիլ). «The role of bacteria in lactational mastitis and some considerations of the use of antibiotic treatment». International Breastfeeding Journal. 3 (1): 6. doi:10.1186/1746-4358-3-6. PMC 2322959. PMID 18394188.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  14. ↑ «Non-infectious mastitis and milk stasis». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  15. ↑ Amir LH, Garland SM, Lumley J (2006 թ․ հոկտեմբեր). «A case-control study of mastitis: nasal carriage of Staphylococcus aureus». BMC Family Practice. 7: 57. doi:10.1186/1471-2296-7-57. PMC 1630426. PMID 17032458.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  16. ↑ Patel DR, Greydanus DE (2010). Adolescents and Sports. Elsevier Health Sciences. էջ 711. ISBN 1-4377-2006-4.
  17. ↑ 17,0 17,1 Mastitis and breast abscess Արխիվացված 2009-06-12 Wayback Machine, BMJ Best Practice (last updated 5 September 2014) (subscription-limited access)
  18. ↑ «Risk factors». Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  19. ↑ «Common questions about breastfeeding and pain». womenshealth.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 4-ին. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  20. ↑ 20,0 20,1 «Breast Infection Causes». Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  21. ↑ «Breastfeeding Mastitis Causes and Symptoms». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 «Exams and Tests». Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Peters J (2004 թ․ ապրիլ). «[Mastitis puerperalis - causes and therapy]». Zentralblatt Fur Gynakologie (German). 126 (2): 73–6. doi:10.1055/s-2004-44880. PMID 15112132.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  24. ↑ Barbosa-Cesnik C, Schwartz K, Foxman B (2003 թ․ ապրիլ). «Lactation mastitis». JAMA. 289 (13): 1609–12. doi:10.1001/jama.289.13.1609. PMID 12672715.
  25. ↑ Antibiotics for mastitis in breastfeeding women. Cochrane Database of Systematic Reviews, PubMed Health. Review published 2013; Review content assessed as up-to-date: November 23, 2012.
  26. ↑ Middleton LP, Amin M, Gwyn K, Theriault R, Sahin A (2003 թ․ սեպտեմբեր). «Breast carcinoma in pregnant women: assessment of clinicopathologic and immunohistochemical features». Cancer. 98 (5): 1055–60. doi:10.1002/cncr.11614. PMID 12942575.
  27. ↑ Shousha S (2000 թ․ հուլիս). «Breast carcinoma presenting during or shortly after pregnancy and lactation». Archives of Pathology & Laboratory Medicine. 124 (7): 1053–60. doi:10.1043/0003-9985(2000)124<1053:BCPDOS>2.0.CO;2. PMID 10888783.
  28. ↑ Peters F, Kiesslich A, Pahnke V (2002 թ․ հոկտեմբեր). «Coincidence of nonpuerperal mastitis and noninflammatory breast cancer». European Journal of Obstetrics, Gynecology, and Reproductive Biology. 105 (1): 59–63. doi:10.1016/S0301-2115(02)00109-4. PMID 12270566.
  29. ↑ Kusama M, Koyanagi Y, Sekine M, Serizawa H, Ebihara Y, Hirota T, Nakamura Y, Matsunaga T (1994 թ․ սեպտեմբեր). «[A case of inflammatory breast cancer successfully treated with 5'-DFUR and MPA]». Gan to Kagaku Ryoho. Cancer & Chemotherapy (Japanese). 21 (12): 2049–52. PMID 8085857.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  30. ↑ Yamada T, Okazaki M, Okazaki A, Sato H, Watanabe Y, Toda K, Okazaki Y, Asaishi K, Hirata K, Narimatsu E (1992 թ․ սեպտեմբեր). «[A case of inflammatory breast cancer treated with medroxyprogesterone acetate (MPA) in combination with intra-arterial infusion chemotherapy]». Gan to Kagaku Ryoho. Cancer & Chemotherapy (Japanese). 19 (11): 1923–5. PMID 1387777.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  31. ↑ Van Laere SJ, Van der Auwera I, Van den Eynden GG, Elst HJ, Weyler J, Harris AL, van Dam P, Van Marck EA, Vermeulen PB, Dirix LY (2006 թ․ հունիս). «Nuclear factor-kappaB signature of inflammatory breast cancer by cDNA microarray validated by quantitative real-time reverse transcription-PCR, immunohistochemistry, and nuclear factor-kappaB DNA-binding». Clinical Cancer Research. 12 (11 Pt 1): 3249–56. doi:10.1158/1078-0432.CCR-05-2800. PMID 16740744.
  32. ↑ van der Burg B, van der Saag PT (1996 թ․ հունիս). «Nuclear factor-kappa-B/steroid hormone receptor interactions as a functional basis of anti-inflammatory action of steroids in reproductive organs». Molecular Human Reproduction. 2 (6): 433–8. doi:10.1093/molehr/2.6.433. PMID 9238713.
  33. ↑ Van Laere SJ, Van der Auwera I, Van den Eynden GG, van Dam P, Van Marck EA, Vermeulen PB, Dirix LY (2007 թ․ սեպտեմբեր). «NF-kappaB activation in inflammatory breast cancer is associated with oestrogen receptor downregulation, secondary to EGFR and/or ErbB2 overexpression and MAPK hyperactivation». British Journal of Cancer. 97 (5): 659–69. doi:10.1038/sj.bjc.6603906. PMC 2360371. PMID 17700572.
  34. ↑ Spencer JP (2008 թ․ սեպտեմբեր). «Management of mastitis in breastfeeding women». American Family Physician (review). 78 (6): 727–31. PMID 18819238.
  35. ↑ Jahanfar S, Ng CJ, Teng CL (2013 թ․ փետրվար). «Antibiotics for mastitis in breastfeeding women». The Cochrane Database of Systematic Reviews (2): CD005458. doi:10.1002/14651858.CD005458.pub3. PMID 23450563.
  36. ↑ Trop I, Dugas A, David J, El Khoury M, Boileau JF, Larouche N, Lalonde L (2011 թ․ հոկտեմբեր). «Breast abscesses: evidence-based algorithms for diagnosis, management, and follow-up». Radiographics (review). 31 (6): 1683–99. doi:10.1148/rg.316115521. PMID 21997989., p. 1684
  37. ↑ Silberman H, Silberman AW (2012 թ․ մարտի 28). Principles and Practice of Surgical Oncology: A Multidisciplinary Approach to Difficult Problems. Lippincott Williams & Wilkins. էջ 301. ISBN 978-1-4511-5323-1.
  38. ↑ Trop I, Dugas A, David J, El Khoury M, Boileau JF, Larouche N, Lalonde L (2011 թ․ հոկտեմբեր). «Breast abscesses: evidence-based algorithms for diagnosis, management, and follow-up». Radiographics (review). 31 (6): 1683–99. doi:10.1148/rg.316115521. PMID 21997989., p. 1691
  39. ↑ Trop I, Dugas A, David J, El Khoury M, Boileau JF, Larouche N, Lalonde L (2011 թ․ հոկտեմբեր). «Breast abscesses: evidence-based algorithms for diagnosis, management, and follow-up». Radiographics (review). 31 (6): 1683–99. doi:10.1148/rg.316115521. PMID 21997989., Fig. 9 on p. 1696
  40. ↑ Trop I, Dugas A, David J, El Khoury M, Boileau JF, Larouche N, Lalonde L (2011 թ․ հոկտեմբեր). «Breast abscesses: evidence-based algorithms for diagnosis, management, and follow-up». Radiographics (review). 31 (6): 1683–99. doi:10.1148/rg.316115521. PMID 21997989., p. 1692–1693
  41. ↑ 41,0 41,1 Trop I, Dugas A, David J, El Khoury M, Boileau JF, Larouche N, Lalonde L (2011 թ․ հոկտեմբեր). «Breast abscesses: evidence-based algorithms for diagnosis, management, and follow-up». Radiographics (review). 31 (6): 1683–99. doi:10.1148/rg.316115521. PMID 21997989., p. 1694
  42. ↑ Trop I, Dugas A, David J, El Khoury M, Boileau JF, Larouche N, Lalonde L (2011 թ․ հոկտեմբեր). «Breast abscesses: evidence-based algorithms for diagnosis, management, and follow-up». Radiographics (review). 31 (6): 1683–99. doi:10.1148/rg.316115521. PMID 21997989., abstract
  43. ↑ Rizzo M, Gabram S, Staley C, Peng L, Frisch A, Jurado M, Umpierrez G (2010 թ․ մարտ). «Management of breast abscesses in nonlactating women». The American Surgeon. 76 (3): 292–5. PMID 20349659.
  44. ↑ Verghese BG, Ravikanth R (2012 թ․ մայիս). «Breast abscess, an early indicator for diabetes mellitus in non-lactating women: a retrospective study from rural India». World Journal of Surgery. 36 (5): 1195–8. doi:10.1007/s00268-012-1502-7. PMID 22395343.
  45. ↑ Irusen H, Rohwer AC, Steyn DW, Young T (2015 թ․ օգոստոս). «Treatments for breast abscesses in breastfeeding women». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 8 (8): CD010490. doi:10.1002/14651858.CD010490.pub2. PMID 26279276.
  46. ↑ Kvist LJ, Hall-Lord ML, Rydhstroem H, Larsson BW (2007 թ․ հունիս). «A randomised-controlled trial in Sweden of acupuncture and care interventions for the relief of inflammatory symptoms of the breast during lactation». Midwifery. 23 (2): 184–95. doi:10.1016/j.midw.2006.02.003. PMID 17052823.
  47. ↑ Kvist LJ, Hall-Lord ML, Larsson BW (2007 թ․ հունվար). «A descriptive study of Swedish women with symptoms of breast inflammation during lactation and their perceptions of the quality of care given at a breastfeeding clinic». International Breastfeeding Journal. 2: 2. doi:10.1186/1746-4358-2-2. PMC 1784075. PMID 17244353.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  48. ↑ «Causes of mastitis». NHS. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  49. ↑ Kandasamy S, Green BB, Benjamin AL, Kerr DE. Between-cow variation in dermal fibroblast response to lipopolysaccharide reflected in resolution of inflammation during Escherichia coli mastitis. J Dairy Sci. 2011 Dec;94(12):5963-75. doi:10.3168/jds.2011-4288 PubMed

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մաստիտ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 691)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մաստիտ&oldid=9722739» էջից