Կողբ (Տավուշի մարզ)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կողբ (այլ կիրառումներ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կողբաքար (այլ կիրառումներ)
Գյուղ
Կողբ
Կողբ գյուղի համայնապատկերը, 2017 թվական
ԵրկիրՀայաստան Հայաստան
Մարզ Տավուշ
Համայնք Կողբ
ԲԾՄ750 մետր
Կլիմայի տեսակԲարեխառն, մեղմ
Պաշտոնական լեզուհայերեն
Բնակչություն4420[1] մարդ (2011)
Ազգային կազմՀայեր
Կրոնական կազմՀայ առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտիUTC+4
Հեռախոսային կոդ+374 (266 5)
Փոստային ինդեքս4110
Ավտոմոբիլային կոդ58
Կողբ (Տավուշի մարզ) (Հայաստան)##
Կողբ (Տավուշի մարզ) (Հայաստան)

Կողբ, գյուղ Հայաստանի Տավուշի մարզի հյուսիս-արևելքում։

Բնակավայրը գտնվում է Իջևանից Բագրատաշենի անցակետ տանող ավտոմոբիլային ճանապարհին։ Գյուղից հյուսիս-արևելք գտնվում է Բերդավան գյուղը, արևելքում՝ Նոյեմբերյան քաղաքը, հյուսիս-արևմուտքում, արևմուտքում և հարավ-արևմուտքում շրջապատված է անտառապատ լեռներով։

Կողբի համայնապատկեր

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի համայնապատկեր
Կողբ գյուղի համայնապատկերը (09․05․2021թ․).jpg

Կողբ գյուղը տեղաբաշխված է Տավուշի մարզի հյուսիս-արևմուտքում։ Մարզկենտրոն Իջևան քաղաքից հեռու է 50 կմ, մայրաքաղաք Երևանից՝ 195 կմ, մոտակա քաղաք Նոյեմբերյանից՝ 4 կմ։ Գյուղի հարավ-արևմուտքում է ձգվում Գուգարաց լեռնաշղթան, որը բաժանված Կոտմանի լեռնաբազուկով։ Ծովի մակարդակից բարձր է 750 մետր։ Բնակավայրի սահմանային գոտով է հոսում Կողբ գետը։ Հայ-ադրբեջանական շփման գծից հեռու է շուրջ 5 կմ։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլիման մեղմ է, ամռան և ձմռան ջերմաստիճանները՝ չափավոր։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը կազմում է +13 °C, իսկ տեղումները 600-700 մմ։ Գարունը կարճատև է և անձրևային, աշունը՝ մեղմ ու տևական։

Զիկատար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկատարը բնության հատուկ պահպանվող տարածք է Տավուշի մարզի հյուսիս-արևմուտքում։ 26 արգելավայրերից մեկն է[2]։ Կազմավորվել է 2010 թվականի ապրիլի 8-ին՝ ՀՀ կառավարության N 380-Ն որոշմամբ[2]։ Ունի 150 հա տարածք և զբաղեցնում է Գուգարաց լեռնաշղթայի Ձիգկատար լեռնագագաթի հյուսիսարևելյան լանջերը՝ Կողբ գետի աջափնյա վտակների ավազանների վերին հատվածները։ Ծովի մակարդակից բարձր է 1250-1650 մ[2]։

Արգելավայրը ստեղծվել է Ձիգկատար լեռնագագաթի հյուսիս-արևելյան դիրքադրության լանջերի անտառային բնական էկոհամակարգերի լանդշաֆտային ու կենսաբանական բազմազանության, բնության եզակի հուշարձանների, բնական պաշարների բնականոն զարգացման, պահպանության, պաշտպանության, վերականգնման, վերարտադրության, ինչպես նաև բնական և ռեկրեացիոն ռեսուրսների կայուն օգտագործումն ապահովելու համար[2]։

Կողբ գետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գուգարաց լեռներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոտմանի լեռներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբը Հայաստանի հնագույն բնակավայրերից է և ունի բազմադարյա պատմություն։ Այդ մասին են վկայում Կողբի տարածքում հայտնաբերված պատմական հուշարձանները, որոնցից մի մասը թվագրվում է մ․թ․ա․ 2-րդ հազարամյակով։ Կողբ բնակավայրն ու Կողբաքար ամրոցը համապատասխանում են պատմական Կողբափոր գավառին, որի մասին հիշատակել է դեռևս Մովսես Խորենացին իր «Պատմություն Հայոց» աշխատության մեջ[3]։

Մեծ Հայքի ժամանակաշրջանում՝ մ․թ․ա․ 331-ից մինչև մ․թ․ 428 թվականներին, Կողբը իր ընդարձակ տարածքներով հանդերձ եղել է Մեծ Հայքի Գուգարք նահանգի գավառներից և կրել է Կողբափոր անունը[3]։ Գավառը սահմանակից էր Մեծ Հայքի Ուտիք նահանգին։

5-ից 7-րդ դարերի «Աշխարհացույց»-ում Կողբափորը հիշատակվում է որպես Գուգարքի 3-րդ գավառ։

9-ից 11-րդ դարերում Կողբափոր գավառը եղել է Տաշիր-Ձորագետի թագավորության կազմում։

12-ից 13-րդ դարերում Կողբափոր գավառը Զաքարյանների իշխանության կազմում էր։

Պատմամշակութային հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբը հարուստ է տարբեր դարերով թվագրվող պատմամշակութային հուշարձաններով[4][5][6]։

Կողբ գյուղի թվով 72 հուշարձան Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից 2004 թվականին հաշվառվել և ներառվել են Կողբի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկում[4]։ Գյուղի տարածքում կան բազմաթիվ այլ պատմամշակութային կառույցներ, որոնք ներառված չեն պետական ցուցակում։ Այդպիսի հուշարձաններից են գրեթե ամբողջությամբ ավերված կառույցները և այլն։

Պետական հշվառվում ունեցող հուշարձաններն են՝

  • գյուղից 1.5 կմ հարավ-արևելք գտնվող և մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող «Բերդաղ» ամրոցը,
  • ամրոցից 300 մ արևելք գտնվող և մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող «Հարսոնց լիճ» բնակատեղին, ամրոցից 2-3 կմ արևելք՝ «Հարսնաքար» վայրում գտնվող և մ․թ․ա․ 1-ին հազարամյակով թվագրվող դամբարանադաշտը,
  • «Պատաշար» ամրոցից 2 կմ արևելք՝ նույնանուն կիրճում գտնվող և մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող «Դուրգանաձոր» ամրոցը, վերջինի մոտ գտնվող քարհանքը,
  • գյուղից 5 կմ արևմուտք՝ բարձր բլրի վրա գտնվող և մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող «Զիկատար» ամրոցը,
  • գյուղից 10 կմ արևմուտք՝ «Կոզմանի դաշտ» վայրում, բարձր բլրի վրա գտնվող և մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող «Կոզման» ամրոցը,
  • գյուղից 13 կմ հարավ-արևմուտք գտնվող և մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող «Կոնդոխավանք» ամրոցը, նույն գտնվող և 12-ից 14-րդ դարերով թվագրվող «Կոնդոխավանք» եկեղեցին,
  • գյուղից 6-ից 7 կմ հարավ-արևելք գտնվող և մ․թ․ա․ 1-ին հազարամյակի սկզբով թվագրվող «Պատաշար» ամրոցը, վերջինից հյուսիս գտնվող և մ․թ․ա․ 1-ին հազարամյակի սկզբով թվագրվող «Հորերի դոշ» գյուղատեղին,
  • «Մչիքինդ» վայրում գտնվող մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող դամբարանադաշտը,
  • գյուղից 8 կմ հարավ-արևմուտք՝ «Տվարաեղցի» գյուղատեղիից 2 կմ հարավ-արևմուտք, «Բերդատեղ» վայրում գտնվող և 8-ից 10-րդ դարերով թվագրվող ամրոցը, նույն վայրում գտնվող և 8-ից 10-րդ դարերով թվագրվող գյուղատեղին,
  • գյուղի մեջ գտնվող և 19-րդ դարով թվագրվող բնակելի տունը, գյուղից 1 կմ հարավ գտնվող և 5-ից 20-րդ դարերով թվագրվող գերեզմանոցը, նույն վայրում գտնվող և 12-ից 13-րդ դարերով թվագրվող եկեղեցին, վերջինի հյուսիս-արևելյան անկյունում ագուցված և 6-ից 7-րդ դարերով թվագրվող կոթողը, եկեղեցու հարավային պատին ագուցված և 6-ից 7-րդ դարերով թվագրվող կոթողը, եկեղեցու հյուսիս-արևմտյանմ անկյունում ագուցված և 6-ից 7-րդ դարերով թվագրվող կոթողը, եկեղեցու հյուսիսային պատին ագուցված և 6-ից 7-րդ դարերով թվագրվող կոթողը, նույն գերեզմանոցում՝ մատուռի մոտ գտնվող և 1245 թվականով թվագրվող խաչքարը, նույն գերեզմանոցի կենտրոնական մասում գտնվող և 1872 թվականով թվագրվող խաչքարը, նույն գերեզմանոցում՝ մատուռի մոտ գտնվող և 1245 թվականով թվագրվող Սարգիս քահանայի խաչքարը, նույն գերեզմանոցի եկեղեցուց 10 մ հարավ գտնվող և 12-ից 13-րդ դարերով թվագրվող մատուռը,
  • գյուղից 1.5 կմ արևմուտք գտնվող և 5-ից 20-րդ դարերով թվագրվող «Խեչքար» անունը կրող գերեզմանոցը, նույն գերեզմանոցում գտնվող և 1658 թվականով թվագրվող Սարգսի խաչքարը, նույն գերեզմանոցի կենտրոնում գտնվող և 12-ից 13-րդ դարերով թվագրվող մատուռը, վերջինի մոտ՝ իրար կողքի գտնվող և 6-ից 7-րդ դարերով թվագրվող երեք կոթողները, գյուղից 1 կմ հարավ-արևմուտք գտնվող և 17-ից 18-րդ դարերով թվագրվող «Ագեղցի» գյուղատեղին, նույն վայրում գտնվող և 17-րդ դարում վերակառուցված «Ագեղցի» եկեղեցին, վերջինի մոտ գտնվող և 12-ից 13-րդ դարերով թվագրվող խաչքարը,
  • գյուղից 6 կմ հարավվ-արևմուտքում՝ «Կոզման» անունը կրող հանդամասում գտնվող «Կոզման» գյուղատեղին, նույն տեղում գտնվող և 15-ից 19-րդ դարերով թվագրվող գերեզմանոցը, գյուղից 3 կմ հյուսիս-արևմուտքում՝ հանդամիջյան ճանապարհից աջ, սարալանջին գտնվող և 17-ից 18-րդ դարերով թվագրվող «Վարդգեղ» գյուղատեղին, նույն գյուղատեղիում գտնվող և 17-ից 18-րդ դարերով թվագրվող գերեզմանոցը, վերջինի կենտրոնական մասում գտնվող և 17-ից 18-րդ դարերով թվագրվող մատուռը, վերջինից 30 մ հարավ-արևմուտք գտնվող և 1651 թվականով թվագրվող Ազիզի խաչքարը,
  • գյուղից 2.5-ից 3 կմ հարավ-արևմուտք գտնվող և միջնադարով թվագրվող «Տվարաեղցի» («Տվարագեղցի») գյուղատեղին, նույն տեղում գտնվող և միջնադարով թվագրվող գերեզմանոցը, նույն տեղում գտնվող և 6-ից 7-րդ դարերով թվագրվող եկեղեցին, գյուղատեղիից 0.5 կմ հյուսիս՝ սարի գագաթին գտնվող և 10-ից 12-րդ դարերով թվագրվող մատուռը,
  • գյուղից 2.5 կմ հարավ-արևմուտքում՝ Կողբ-Կոզման ճանապարհի աջ եզրին, «Տվարաեղցի» գյուղատեղիից ոչ հեռու և 1-ից 5-րդ դարերով թվագրվող դամբարանադաշտը,
  • գյուղից 3 կմ հյուսիս-արևմուտք գտնվող և 14-ից 15-րդ դարերով թվագրվող Սուրբ Գևորգ եկեղեցին[4]։

Մշկավանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մշկավանքը գտնվում է Կողբ գյուղից 3 կմ հարավ՝ անտառապատ, բարձրադիր սարահարթի վրա։ Հանդիսանում է հայ առաքելական վանական համալիր[5][6][7]։ Կառուցման թվականի մասին հստակ հիշատակություններ չկան։ Կառույցի ճարտարապետական հորինվածքի հիման վրա կարելի է ասել, որ այն կառուցվել է 12-ից 13-րդ դարերում[5][6][7][8]։ Վանական համալիրը կազմված է եղել մի շարք շինություններից, որոնցից այժմ պահպանվել են Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, նրան կից գավիթը, հարակից գերեզմանոցը, կիսավեր մատուռը։ Հիմնական շինությունը կառուցված է դեղնակարմրավուն ֆելզիտի խոշոր սրբատաշ քարերով[5][6][7]։ Վանքի մոտակայքում պահպանվել են վանքապատկան շինությունների ավերակներ։ Այն հայտնի է իր հարուստ խաչաքանդակներով և վիմական արձանագրություններով[6][6][7]։ Կողբից դեպի վանական համալիր առկա է գրունտային դժվարանցանելի ավտոճանապարհ։

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բերդաթաղ (հնավայր)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոնդոխավանք (ամրոց)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոնդոխավանք, ավերված ամրոց Տավուշի մարզի Կողբից 4 կմ հարավ-արևմուտք։ Ամրոցի ավերակները գտնվում են անտառապատ վայրում։ Ընդգրկած տարածքը հյուսիսային, հյուսիսարևելյան և արևմտյան կողմերից շրջապատված է դժվարամատչելի թոեքադիր լանջերով, իսկ ամրոցը գտնվում է դրա գագաթին՝ հարթության վրա։ Ունի անկանոն ուղղանկյուն հատակագիծ ունեցող պարսպապատերով։ Ամրոցը ավերված է։ Համեմատաբար լավ են պահպանվել արևելյան և հարավարևելյան կողմերի 2․5-3 մետր լայնություն ունեցող պատերի ստորին շերտերը։ Այն կառուցված է անմշակ և խոշորածավալ քարերով, որոնց արանքում կա մանր քարերով լիցք։ Մուտքի կողմը չի նշմարվում, սակայն կարելի է ենթադրել որ եղել է համեմատաբար ավելի մատչելի հարավային կողմից։ Տարածքում կան ավերված այլ շինությունների ավերակներ։ Պահպանության տարածքը կազմում է 2,76 հա հողատարածք, իսկ հուշարձանինը՝ 0,44 հա[2][3]։

Ագեղցի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ագեղցի (5-7 դար) Գյուղատեղի եկեղեցի։ Գյուղից 2 կմ հարավ-արևմուտք՝ Ագեղցի կոչվող հին գյուղատեղում պահպանվում են եռանավ եկեղեցու դահլիճի կիսավերպատը, արևելյան թևը՝ կիասշրջաաձև խորանով և կից ավանդարներով, մյուս կողմերի պատերը՝ կես բարձրությամբ։ Եկեղեցին մուտքեր է ունեցել հարավային և հյուսիսային կողմերից։ Պատերի ոչ մեծ հաստությունը, կամարների և թաղերի բացակայությունը, հիմք են տալիս ենթադրելու, որ եկեղեցին եղել է փայտածածկ։

Պատաշար (ամրոց)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատաշար, ավերված ամրոց Տավուշի մարզի Կողբից 5․5 կմ հարավ-արևմուտք։ Արևմտյան, արևելյան և հարավային կողմերից զառիթափ, իսկ հյուսիսային կողմից՝ մեղմաթեք լանջերով բարձունքի գագաթին։ Ամրոցի մնացորդները շրջապատված են գագաթի եզրագծին համապատասխան՝ արևմուտքում ձգվածությամբ, եռանկյունաձև հատակագիծ ունեցող պարսպապատերով։ Ամրոցը ավերված է։ Տեղ-տեղ կան պահպանված հատվածներ, որից կարելի է ենթադրել, որ ամրոցի պատշարը ունեցել է 3 մետր լայնություն, որը կառուցված է եղել անմշակ և խոշորածավալ քարերից։ Ամրոցը հյուսիս-արևմտյան, հարավ-արևմտյան, և արևմտյան անկյուններում ունեցել է աշտարակներ (պահպանվել են մնացորդները)։ Մուտքը եղել է հյուսային կողմից։ Ամրոցի տարածքից հայտնաբերվել են մ․թ․ա․ 1-ին հազարամյակի սկզբով թվագրված խեցեղենի բեկորներ։ Պահպանության տարածքը կազմում է 3,67 հա հողատարածք, իսկ հուշարձանինը՝ 0,5 հա։

Դուրգանաձոր (ամրոց)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տվարաեղցի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տվարաեղցի

Կողբի տարածքը հարուստ է հատկապես միջնադարյան հուշարձաններով, այդ ժամանակներին հատուկ կառույց է «Տվարաեղցի» կոչվող բազիլիկ եկեղեցին, որը կիսավեր վիճակում գտնվում է հին գյուղատեղում՝ գետի ձախ ափին։ Կանգուն է արևելյան պատը, խորանի գմբեթարդի զգալի մասով։ Մյուս կողմերում պատերի մի մասը պահպանվել է տարբեր չափերով։ Եկեղեցու շուրջը հին գերեզմանոց է։ Ճանապարհաշինության ժամանակ բացվել և ի հայտ են եկել քարարկղային գերեզմաններ։

Կոզման (ամրոց)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի կենտրոնական եկեղեցի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի կենտրոնական եկեղեցին կոչվել է Սուրբ Աստվածածին։ Կառուցվել է 5-րդ դարում։ Պահպանվել են կիսավեր խորանները և երեք գերեզմանաքար։ 1936 թվականին եկեղեցին քանդել են։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի բնակչության վիճակագրությունը վերջին 200 տարում
Տարի
արական
իգական
աղբյուր
ընդամենը
1831
 - 
 - 
[9]
592
1897
 - 
 - 
[9]
2008
1926
 - 
 - 
[9]
2423
1939
 - 
 - 
[9]
2970
1959
 - 
 - 
[9]
3165
1970
 - 
 - 
[9]
4142
1979
 - 
 - 
[9]
4421
1989
 - 
 - 
[9]
5063
2001
 - 
 - 
[9]
4610
2004
 - 
 - 
[9]
4436
2008
 - 
 - 
[10]
4328
2011
2197
2223
[11]
4420

Կողբը Հայաստանի Հանրապետության ամենամարդաշատ գյուղերից է։ Բնակչության վիճակագրական թվային տվյալներ հայտնի են սկսած 1831 թվականից[9]։

Վերջին 200 տարում բնակչության ամենաշատ թվաքանակն արձանագրվել է 1989 թվականին՝ 5063 մարդ[9]։

Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության 2011 թվականի համընդհանուր մարդահամարի արդյունքների՝ Կողբ գյուղում բնակվում է 4420 մարդ, որից 2197-ը արական սեռի, 2223-ը՝ իգական[11]։

Համայնքային կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբ գյուղն ընդգրկված է Կողբ համայնքի մեջ, որի կազմում է ներառված նաև Զորական գյուղը։ Կողբ համայնքի կենտրոնը Կողբ գյուղն է[12], որտեղ տեղակայված է համայնքապետարանը։

Կողբն ունի 2 միջնակարգ դպրոց[13][14][15], 2 մանկապարտեզ[15][16], երաժշտական դպրոց[17], գեղարվեստի դպրոց[18], մշակույթի կենտրոն[19], պատմության թանգարան[20][21], բուժկետ։

1920 թվականին Կողբում է կառուցվել առաջին գյուղական հիվանդանոցը[20]։

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբ գյուղում զարգացած է կրթական ոլորտը[22]։ Գյուղում գործում է 2 միջնակարգ[13][14][15], 1 երաժշտական[17], գեղարվեստի 1[18] դպրոց, 2 մանկապարտեզ[16]։

Մինչև 1928 թվականի դպրոցի շենքի կառուցումը Կողբում գործել է ծխական դպրոց, իսկ ավելի ուշ դասերը անց են կացվել մասնավոր տներում։

Թիվ 1 միջնակարգ դպրոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի թիվ 1 դպրոցի շենքը

Կողբի թիվ 1 միջնակարգ դպրոցը կրում է Ջահան Կարախանյանի անունը[13][15]։ Այն հիմնադրվել է 1928 թվականին[13]։ Գտնվում է գյուղի 30-րդ փողոցի 20-րդ շենքում[15]։ Յուրաքանչյուր տարի կրթական հաստատությունում սովորել են շուրջ 300 աշակերտ[13][15]։ 2020 թվականի դրությամբ դպրոցում սովորում է 284 աշակերտ, աշխատում է 55 աշխատակից[15]։ Դպրոցի տնօրենն է Գայանե Ավագյանը[13][15]։

Թիվ 2 միջնակարգ դպրոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի թիվ 2 դպրոցի շենքը

Կողբի թիվ 2 միջնակարգ դպրոցը կրում է Բագրատ Սահակյանի անունը։ Այն հիմնադրվել է 1972 թվականին[14]։ Գտնվում է գյուղի 1-ին փողոցի 9-րդ շենքում[15]։ 2020 թվականի դրությամբ դպրոցում սովորում է 250 աշակերտ, աշխատում է 54 աշխատակից[15]։ Դպրոցի տնօրենն է Հայկանուշ Ալեքսանյանը[14][15]։

Երաժշտական դպրոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի երաժշտական դպրոցը հիմնադրվել է 1993 թվականին Կողբի գյուղապետարանի նախաձեռնությամբ Նոյեմբերյան քաղաքի երաժշտական դպրոցի հիմքի վրա[17]։ Դպրոցում սովորում են շուրջ 76 աշակերտ և աշխատում մեկ տասնյակ աշխատակից[17]։ Գործում է դաշնամուրի, քանոնի, կլարնետի և շվիի բաժիններ[17]։ Երաժշտական դպրոցը մասնաճյուղեր ունի Բերդավան և Բագրատաշեն գյուղերում, որտեղ ընդհանուր առմամբ սովորում են շուրջ 150 աշակերտ[17]։

Գեղարվեստի դպրոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի գեղարվեստական դպրոցը հիմնադրվել է 1999 թվականին նկարիչ Կարո Ղուլիջանյանի նախաձեռնությամբ, ով հանդիսանում էր Կողբի գյուղի բնակիչ[18]։ Դպրոցում ուսուցանվում է գծանկարչություն, գեղանկարչություն, կոմպոզիցիա և արվեստի պատմություն[18]։ Յուրաքանչյուր տարի կատարվում է ընդունելություն` մրցութային կարգով[18][23]։

Թիվ 1 մանկապարտեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի թիվ 1 մանկապարտեզը հիմնադրվել է 1965 թվականին[16]։ Գտնվում է գյուղի Գետափնյա փողոցի 4-րդ շենքում[15]։ Զբաղվում է նախադպրոցական տարիքի երեխաների դաստիարակությամբ և կրթությամբ[16]։ 2020 թվականի դրությամբ ունի 14 աշխատակից[15]։ Դպրոցի տնօրենն է Ալինա Մամյանը[15][16]։

Թիվ 2 մանկապարտեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի թիվ 2 մանկապարտեզը հիմնադրվել է 1974 թվականին[16]։ Գտնվում է գյուղի Նորաշենի փողոցում[15]։ Զբաղվում է նախադպրոցական տարիքի երեխաների դաստիարակությամբ և կրթությամբ[16]։ 1994-1995 թվականներին մանկապարտեզը վերափոխվեց մանկապարտեզ-դպրոցի[16]։ Այդ կարգավիճակում այն գործեց 10 տարի, որից հետո կրկին ստացավ մանկապարտեզի կարգավիճակ[16]։ 2020 թվականի դրությամբ ունի 20 աշխատակից[15]։ Դպրոցի տնօրենն է Ծովինար Ասրիյանը[15]։

Մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբ գյուղում ակտիվ է մշակութային կյանքը։ Գործում են մի շարք հաստատություններ, պարբերաբար կազմակերպվում են մշակութային միջոցառումներ[19][19][20][24]։

Կողբի մշակույթի կենտրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի մշակույթի կենտրոնի շենքը, 2019 թվական

Կողբի մշակույթի տունը սկսել է գործել 1945 թվականից Կողբ գյուղի գյուղխորհրդի կազմում։ 1976 թվականին շահագործման է հանձնվել մշակույթի տան տիպային նորակառույց շենքը։ 2002 թվականից մշակույթի տունը վերանվանվել է Կողբի մշակույթի կենտրոնի։ Մշակույթի կենտրոնում է գործում Կողբի պատմության թանգարանը, ինչպես նաև իր կազմի մեջ է գտնվում 2 գրադարան։ Մշակույթի կենտրոնում կազմակերպվում են պոեզիային և գրականությանը վերաբերող ցերեկույթներ, հիշատակի, տոնական և համերգային միջոցառումներ, մեծարման երեկոներ ու այլ մշակութային ծրագրեր։ Մշակույթի կենտրոնը գտնվում է գյուղի կենտրոնական մասում՝ գլխավոր ճանապարհին կից[19]։ Տնօրենն է Արման Տեր-Արսենյանը[15]։

Կողբի պատմության թանգարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբի պատմության թանգարանը տեղակայված է գյուղի մշակույթի կենտրոնի երկրորդ հարկում և, որպես գյուղական թանգարան, իր ձևաչափով եզակի է ամբողջ Տավուշի մարզում[20][20][21]։ Այն հիմնադրվել է 1970 թվականին Սուրեն Աբովյանի կողմից[20][21][24]։

Թանգարանում հնարավորինս ներկայացված է Կողբի և հարակից տարածքների պատմությունը, կենցաղը, կյանքը[21]։ Այն ունի ընդարձակ ցուցասրահ, որտեղ ցուցադրվում են հարյուրավոր ցուցանմուշներ[21]։ Ընդհանուր առմամբ թանգարանն ունի շուրջ 1700 ցուցանմուշ[20][24], որոնք հայտնաբերվել են պեղումների, պատահական շինարարական աշխատանքների, գյուղատնտեսական աշխատանքների ընթացքում[21]։ Թանգարանի հավաքածուի մաս են կազմում 3000-ից 3700 տարվա կավե ամաններ ու բրոնզյա իրեր[21][24], պատմական մետաղադրամներ[21][24], կենցաղում օգտագործված իրեր[21][24], ազգագրական այլ ցուցանմուշներ[21], տարբեր ժամանակների և թեմատիկայի լուսանկարներ[20][21][24]։ Թանգարանի ամենահին ցուցանմուշը Կողբում գտնվող և մ.թ.ա. 9-րդ դարով թվագրվող դամբարանից հայտնաբերված մետաղյա թուրն է[20]։

Սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ և պտղաբուծությամբ։

Բնական ռեսուրսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողբը և իր շրջակա տարածքները՝ անտառները, հարուստ են օգտակար հանածոներով՝ երկաթ, սնդիկ, ցիոլիտ, իսկ անտառները՝ արքայախնձորով, նուշով, նուռով, զեյթունով (տնային պայմաններում), լիմոնով, ընտանի խնձորով և այլն։

Պատմական ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1921 թվականին Կողբում են կառուցվել Խորհրդային Հայաստանի առաջին գյուղական ՀԷԿ-ը, փայտամշակման կոմբինատը, սղոցարան։ 1922 թվականին ստեղծվել է առաջին փորձնական անտառտնտեսությունը։

Կողբի համայնապատկեր

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում 8 ապրիլի 2010 թվականի N 380-Ն «Զիկատար» պետական արգելավայր ստեղծելու, «Զիկատար» պետական արգելավայրի սահմանների նկարագիրը, տարածքի չափը և կանոնադրությունը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի սեպտեմբերի 26-ի N 1587-Ն որոշման մեջ փոփոխություններ կատարելու մասին, (արխիվացված 01․05․2021թ․
  3. 3,0 3,1 Մովսես Խորենացի, «Պատմություն Հայոց»։
  4. 4,0 4,1 4,2 Հայաստանի կառավարության որոշում N 1929-Ն, 30 դեկտեմբերի 2004 թ․, (https://web.archive.org/web/20210419130512/https://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=13320 արխիվացված)։
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Մշկավանքի մասին Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայության պետական ոչ առևտրային կազմակերպության կայքում (արխիվացված)
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Գ. Շախկյան, Լոռի, պատմության քարակերտ էջերը, էջ 163-164, (էլեկտրոնային տարբերակ)։
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 Յու․ Ա․ Թամանյան, «Մշկավանքի վերականգնում», (արխիվացված 27.04.2021թ.):
  8. Վարդան Վարդապետ Արևելցի «Հաւաքումն պատմութեան», Վենետիկ 1862, էջ 142։
  9. 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, Երևան 2008 թվական, էջ 112-113, (արխիվացված)։
  10. Տավուշի մարզի բնակչության թվաքանակի մասին 2008 թվականի վիճակագրական տեղեկություններ, (արխիվացված 20․04․2021թ․
  11. 11,0 11,1 Հայաստանի Հանրապետության 2011 թվականի մարդահամարի արդյունքներ, (արխիվացված 21.04.20212.)։
  12. Կողբ համայնքի մասին տեղեկություններ Տավուշի մարզպետարանի կայքում, ([արխիվացված 30․04․2021թ․])։
  13. 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Կողբի թիվ 1 դպրոցի մասին տեղեկություններ koghb.am կայքում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  14. 14,0 14,1 14,2 14,3 Կողբի թիվ 2 դպրոցի մասին տեղեկություններ koghb.am կայքում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  15. 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 15,12 15,13 15,14 15,15 15,16 15,17 Տավուշի մարզպետարանի ենթակայությամբ գործող կրթական կազմակերպությունների վերաբերյալ տեղեկություններ մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 23․04․2021թ․)
  16. 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 16,6 16,7 16,8 Կողբի մանկապարտեզների մասին տեղեկություններ koghb.am կայքում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 Կողբի երաժշտական դպրոցի մասին տեղեկություններ koghb.am կայքում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 Կողբի գեղարվեստի դպրոցի մասին տեղեկություններ koghb.am կայքում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  19. 19,0 19,1 19,2 19,3 Կողբի մշակույթի կենտրոնի մասին տեղեկություններ koghb.am կայքում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  20. 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 20,6 20,7 20,8 Շարքային կողբեցու նվիրումի արդյունքը. գյուղի պատմության թանգարանը եզակի է ողջ Տավուշում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  21. 21,00 21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 21,10 Կողբի պատմության թանգարանի մասին տեղեկություններ koghb.am կայքում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  22. Կողբի կրթական հաստատությունների մասին տեղեկություններ koghb.am կայքում, (արխիվացված 27․04․2021թ․)։
  23. Կողբի գեղարվեստի դպրոցի մասին տեղեկություններ դպրոցի կայքում։
  24. 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 24,6 Սուրեն Միրզոյանի «Կողբափոր-Նոյեմբերյան․ Անցյալը, կյանքը, կենցաղը»,Երևան, 2007 թվական, էջ 125-126