Կլայզենի կոնդենսացում

Կլայզենի կոնդենսացում (էսթերային կոնդենսացում), ալկալիների առկայությամբ նույն կամ տարբեր Էսթերների փոխազդեցությամբ B կետոէսթերների ստացման եղանակ։ Տիպական օրինակ է նատրիումի ալկոհոլատների, հիդրիդի կամ ամիդի առկայությամբ էթիլքացախատից ացետոքացախաթթվի էթիլէսթերի ստացումը՝

${\mathsf {C_{3}COO_{2}H_{5}+HCH_{2}COOC_{2}H_{5}\rightarrow CH_{3}COCH_{2}COOC_{2}H_{5}+C_{2}H_{5}OH}}$

Մրջնաթթվի էսթերների օգտագործման դեպքում ստացվում են ալդեհիդաթթուերի ածանցյալներ՝

${\mathsf {HCOOC_{2}H_{5}+C_{6}H_{5}C_{2}COOC_{2}H_{5}\rightarrow C_{6}H_{5}CH(COOC_{2}H_{5})CHO+C_{2}H_{5}OH}}$

Կլայսենի կոնդենսացումն կիրառվում է նաե B կարբոնիլային այլ միացությունների ստացման համար, օրինակ, էսթերների ռեակցիան նիտրիլների հետ տալիս է B կետոնիտրիլներ՝

${\mathsf {CH_{3}COOC_{2}H_{5}+C_{6}H_{5}CH_{2}CN\rightarrow CH_{3}COCH(C_{6}H_{5})CN+C_{2}H_{5}OH}}$

իսկ կետոնների հետ՝ դիկետոններ (օրինակ, ացետիլացետոն)՝

${\mathsf {CH_{3}COOC_{2}H_{5}+CH_{3}COCH_{3}H_{3}\rightarrow CH_{3}COCH_{2}COCH_{3}+C_{2}H_{5}OH}}$

Կլայզենի կոնդենսացումը լայնորեն կիրառվում է արդյունաբերության մեջ օրգանակն տարբեր միացություններ, օրինակ, ացետոքացախաթթվի էսթեր, ացետիլացետոն և դրանց ածանցյալներ ստանալու համար։ Ռեակցիան հայտնաբերել է գերմանացի քիմիկոս Լ. Կլայզենը։

Հատուկ դեպքեր

Հաճախ « Կլայզենի ռեակցիան» անվանում են Պերկինի փոփոխական ռեակցիա, կիրառվում է դարչինի ստացման համար, որպես կատալիզատոր մետաղական նատրիումի առկայության պայմաններում։

${\mathsf {C_{6}H_{5}CHO+CH_{3}COOC_{2}H_{5}\rightarrow C_{6}H_{5}{\text{-}}CH{\text{=}}CH{\text{-}}COOC_{2}H_{5}+H_{2}O}}$

Աղբյուրներ

• Ласло П. Логика органического синтеза. — 2 т. — М.։ «Мир», 1998.
• Серрей А. Справочник по органическим реакциям. — М.։ Издательство химической литературы, 1962.

Տես նաև

• Լյուդվիգ Կլայզեն
• Կլայզենի վերախմբավորում

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 471)։