Կանոպուս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կանոպուս
Հետազոտման տվյալներ
Տեսակաստղ և near-IR source?
Հեռավորություն310 ± 20 լուսային տարի
Տեսանելի աստղային մեծություն−0,74[1] (V)
ՀամաստեղությունՈղնուց
Աստղաչափություն
Ճառագայթային արագություն (Rv)20,3 ± 0,5 km/s[2]
Պարալաքս10,55 ± 0,56 մավ[3]
Բացարձակ աստղային մեծություն−5,71
Բնութագիր
Սպեկտրալ դասակարգումA9II[4]
Գույնի ցուցանիշ0,15
Ֆիզիկական տվյալներ
Լուսավորություն13 300 արեգակնային լուսատվություն
Պտույտ9 km/s[5]
Ուղեծրի էլեմենտներ
Այլ անվանումներ
HR 2326, SAO 234480, IRAS 06228-5240, 2MASS J06235709-5241441, HD 45348, HIP 30438, α Car, 1ES 0622-52.6, 1RXS J062357.2-524139, 2EUVE J0624-52.6, CEL 1228, CPC 19 2125, EUVE J0624-52.6, FK5 245, GC 8302, GCRV 4091, HIC 30438, JP11 1384, N30 1391, PLX 1497, PLX 1497.00, PPM 335149, ROT 1039, SRS 30245, TD1 7115, TYC 8534-2277-1, UBV 6431, uvby98 100045348, EXSS 0622.7-5240, WEB 6060, TIC 255559489 և UBV M 12094

Կանոպուս կամ Կանաբոս, Ողնուց համաստեղության ամենապայծառ և երկնքի պայծառությամբ երկրորդ (Սիրիուսից հետո) աստղը։ Անունը ստացել է Սպարտայի արքա Մենելայոսի նավավար Կանոպուսի անունից։ Արեգակից հեռու է մոտ 310 լ. տ., կամ 160 պս։ Կանոպուսի տեսանելի աստղային մեծությունը —0, 75 է, իսկ բացարձակ մեծությունը −5.71։ Լուսատվությամբ Արեգակին գերազանցում է 7800 անգամ։ Երևում է 37° հյուսիսային լայնությունից հարավ գտնվող վայրերից։

Կանոպուսը ծերացեղ վառ գիգանտ է, A9 կամ F0 սպեկտրային դասի, համապատասխանաբար, անզեն աչքով այն սպիտակ է երևում։

Հին Եգիպտոսում Թութմոս III ժամանակներում Կանոպուսն անվանում էին Կարաբանա՝«աստղ, որը սփռում է իր լույսը հրո լույսում, երբ այն ցրում է առավոտյան ցողը»[6]։

Պտղոմեոսյան Եգիպտոսում, աստղը հայտնի էր որպես «Պտղոմայոն» (հունարեն։ Πτολεμαῖον)[7]

Ճապոնիայում Կանոպուսը անվանվում էր Մերա-բոշի կամ Ռուջին-սեյ (ծեր մարդու աստղ)[8]։ Հնդկաստանում այն անվանում էին Ագաստի կամ Ագաստյա[6], իսկ Տիբեթի աստղագետները այն նշանակում էին Կամա Ռիշի (སྐར་མ་རི་ཥི།)

Նավավարության մեջ նշանակությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչ կողմնացույցի օգտագործումը Կանոպուսը համարվում էր Հարավային կիսագնդի Բևեռային աստղ։ Այժմ Կանոպուսի դերը նավավարության մեջ այլ է, նրա խավարածրից բավականին հեռու դիրքը և պայծառությունը թույլ է տալիս այն օգտագործել տիեզերական նավավարության մեջ։ Բազմաթիվ տիեզերական սարքերի վրա տեղադրված է հատուկ խցիկ, որը ստուգում է տիեզերական սարքի դիրքը ըստ աստղի։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Ducati J. R. Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system — 2002. — Vol. 2237.
  2. Gontcharov G. A. Pulkovo Compilation of Radial Velocities for 35 495 Hipparcos stars in a common system // Ast. Lett. / R. SunyaevNauka, Springer Science+Business Media, 2006. — Vol. 32, Iss. 11. — P. 759–771. — ISSN 1063-7737; 1562-6873; 0320-0108; 0360-0327doi:10.1134/S1063773706110065arXiv:1606.08053
  3. Leeuwen F. v. Validation of the new Hipparcos reduction // Astron. Astrophys. / T. ForveilleEDP Sciences, 2007. — Vol. 474, Iss. 2. — P. 653–664. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846doi:10.1051/0004-6361:20078357arXiv:0708.1752
  4. Gray R. O., Garrison R. F. The early F-type stars - Refined classification, confrontation with Stromgren photometry, and the effects of rotation // The Astrophysical Journal: Supplement SeriesAAS, 1989. — Vol. 69. — P. 301–321. — ISSN 0067-0049; 1538-4365doi:10.1086/191315
  5. Royer F., Grenier S., Baylac, M. -O., Gómez A. E., Zorec J. Rotational velocities of A-type stars in the northern hemisphere. II. Measurement of v sin i // Astron. Astrophys. / T. ForveilleEDP Sciences, 2002. — Vol. 393, Iss. 3. — P. 897—911. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846doi:10.1051/0004-6361:20020943arXiv:astro-ph/0205255
  6. 6,0 6,1 Allen, Richard Hinckley (1963) [1899]. Star Names: Their Lore and Meaning (Revised ed.). New York: Dover Publications. էջեր 67–72. ISBN 0-486-21079-0.
  7. Martianus Capella 7.838, Hazzard; Fitzgerald (1991). «The Regulation of the Ptolemeia». Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. 85: 6–23. Bibcode:1991JRASC..85....6H.; Hazzard. 2000. Imagination of a Monarchy: Studies in Ptolemaic Propaganda, 34–36.
  8. Takao Ibaraki (1996 թ․ հուլիսի 14). «Stellar Iconology and Astronomical Folklore in Japan». International Planetarium Society (IPS) Conferences 1996. Osaka: International Planetarium Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 25-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 241