Կալցիումի սուլֆիդ

Կալցիումի սուլֆիդ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Ավանդական անվանում	կալցիումի սուլֆիդ
Քիմիական բանաձև	CaS
Ֆիզիկական հատկություններ
Ագրեգատային վիճակ	սպիտակ գիգրոսկոպիկ փոշի
Մոլային զանգված	1,2E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Խտություն	2,59 գ/սմ³ գ/սմ³
Հալման ջերմաստիճան	2525 °C °C
Գոյացան էնթալպիա	−476,98 կՋ/մոլ կՋ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Լուծելիությունը ջրում	քիչ լուծվող գ/100 մլ
Լուծելիությունը սպիրտ-ում	չի լուծվում սպիրտոում, փոխազդում է թթվածնի հետ գ/100 մլ
Բեկման ցուցիչ	2,137
Կառուցվածք
Կոորդինացիոն երկրաչափություն	օկտաեդրական (Ca2+); օկտաեդրական (S2−)
Բյուրեղային կառուցվածք	խորանարդ (գալիտ)
Դասակարգում
CAS համար	20548-54-3
PubChem	10197613
EINECS համար	243-873-5
SMILES	[S-2].[Ca+2]
ЕС	243-873-5
ChEBI	28030
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Կալցիումի սուլֆիդ, երկտարր անօրգանական քիմիական միացություն CaS բանաձևով։

Ստացումը

Հայտնի է Օլգդամիդ (անգլ.՝ Oldhamite) հանքը, որը կազմված է կալցիումի սուլֆիդի և նատրիումի, երկաթի, մագնեզիումի, պղնձի խառնուրդներից։ Բյուրեղները բաց-շագանակագույնից վերափոխվում են մուգ-մանուշակագույն գույնի։

Տարրերի անմիջական սինթեզից.

$~{\mathsf {Ca+S~{\xrightarrow {150~^{\circ }C}}\ CaS.}}$

Ծծմբաջրածնի և կալցիումի հիդրիդի փոխազդեցությունից.

$~{\mathsf {CaH_{2}+H_{2}S~{\xrightarrow {500{-}600~^{\circ }C}}\ CaS+2H_{2}.}}$

Կալցիումի կարբոնատից.

$~{\mathsf {CaCO_{3}+H_{2}S~{\xrightarrow {900~^{\circ }C}}\ CaS+H_{2}O+CO_{2}.}}$

Կալցիումի սուլֆատի վերականգնումից.

$~{\mathsf {CaSO_{4}+3C~{\xrightarrow {900~^{\circ }C}}\ CaS+2CO+CO_{2},}}$

$~{\mathsf {CaSO_{4}+4CO~{\xrightarrow {600{-}800~^{\circ }C}}\ CaS+4CO_{2}.}}$

Ֆիզիկական հատկությունները

Սպիտակ բյուրեղներ, խորանարդաձև բյուրեղացանցը նման է NaCl-ի բյուրեղավանդակին (a=0.6008 նմ)։ Հալեցման ժամանակ քայքայվում է։ Բյուրեղում յուրաքանչյուր S²⁻ իոն շրջապատված է վեց Са²⁺ իոններից կազմված օկտաեդրով, միառժամանակ յուրաքանչյուր Са²⁺ իոն շրջապատված է վեց S²⁻ իոններով։ Սառը ջրում քիչ է լուծվում, բյուրեղահիդրատ չի առաջացնում։ Շատ սուլֆիդների նման, կալցիումի սուլֆիդը ջրի առկայության դեպքում ենթարկվում է հիդրոլիզի և ունի ծծմբաջրածնի հոտ։

Քիմիական հատկությունները

Տաքացնելիս քայքայվում է պարզ նյութերի.

$~{\mathsf {CaS\ {\xrightarrow {>2450^{o}C}}\ Ca+S}}$

Եռացող ջրում ամբողջովին հիդրոլիզվում է.

$~{\mathsf {CaS+2H_{2}O\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ Ca(OH)_{2}+H_{2}S}}$

Խիտ թթուները դուրս են մղում ծծմբաջրածինը աղից.

$~{\mathsf {CaS+2HCl\ \rightarrow \ CaCl_{2}+H_{2}S}}$

Կոնցենտրիկ թթու-օքսիդիչները օքսիդացնում են ծծմբաջրածինը.

$~{\mathsf {CaS+4HNO_{3}\ \rightarrow \ Ca(NO_{3})_{2}+S+2NO_{2}+2H_{2}O}}$

Ծծբաջրածինը թույլ թթու է և կարող է հեշտ դուրս մղվել աղերից, նույնիսկ ածխաթթու գազով.

$~{\mathsf {CaS+CO_{2}+H_{2}O\ \rightarrow \ CaCO_{3}+H_{2}S}}$

Ծծմբաջրածնի ավելցուկի դեպքում առաջանում է դիդրոսուլֆիդ.

$~{\mathsf {CaS+H_{2}S\ \rightarrow \ Ca(HS)_{2}}}$

Ինչպես բոլոր սուլֆիդները, կալցիումի սուլֆիդը նույնպես օքսիդանում է թթվածնով.

$~{\mathsf {CaS+2O_{2}\ {\xrightarrow {700-800^{o}C}}\ CaSO_{4}}}$

Կիրառությունը

Օգտագործվում է լյումինոֆորների արտադրության մեջ, բացի դրանից օգտագործվում է կաշեգործության մեջ՝ մազերը կաշվից հեռացնելու համար։