ԽՍՀՄ օրհներգ
| ԽՍՀՄ օրհներգ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | օրհներգ |
| Բառերի հեղինակ | Սերգեյ Միխալկով և Գաբրիել Էլ-Ռեգիստան |
| Երգահան | Ալեքսանդր Ալեքսանդրով |
| Երկիր | .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Ժանր | օրհներգ |
| Հիմք | Bolşevik Parti Marşı? |
| Թարգմանություններ | เพลงชาติสหภาพโซเวียต (พ.ศ. 2520)? և Translation:State Anthem of the Soviet Union (literal translation)? |
 National anthems of Russia and the Soviet Union Վիքիպահեստում | |
«Փառապանծ մնա, մեր ազա՛տ Հայրենիք» (ռուս.՝ Славься, Отечество наше свободное!), ԽՍՀՄ պետական օրհներգը (ռուս.՝ Государственный гимн СССР) 1943-1991 թվականներին։ ընդունվել է 1943 թվականին «Ինտերնացիոնալի» փոխարեն։ Տեքստը գրել են Սերգեյ Միխալկովն ու Գաբրիել Էլ-Ռեգիստանը, իսկ երաժշտությունը հեղինակել է Ալեքսանդր Ալեքսանդրովը։
Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1922 թվականին Խորհրդային Միության կազմավորումից մինչև 1943 թվականը որպես հիմն օգտագործվել է «Ինտերնացիոնալ» ֆրանսիական երգը, որ նվիրված է Փարիզյան կոմունայի ապստամբությանը։ Երգի տեքստը հեղինակել է Էժեն Պոտիեն, երաժշտությունը՝ Պիեռ Դեգեյտերը, ռուսերեն թարգմանվել է Արկադի Կոցի կողմից (1902)։ 1938 թվականին կոմպոզիտոր Ալեքսանդր Ալեքսանդրովն ու բանաստեղծ Վասիլի Լեբեդև-Կումաչը գրել են «Բոլշևիկների կուսակցության հիմնը» (ռուս.՝ «Гимн партии большевиков», ոչ պաշտոնական), որն արժանանում է Ստալինի հավանությանը և պարբերաբար հնչում կուսակցական համագումարներում[1]։
Հայրենական մեծ պատերազմի սկսվելուց հետո խորհրդային գաղափարախոսությունն անցում է կատարել ինտերնացիոնալիզմից նացիոնալիզմին[2]․ վերականգնվում է Ալեքսանդր Նևսկու շքանշանը, զիջումներ են արվում ուղղափառ եկեղեցու նկատմամբ և այլն։ Արևմտյան դաշնակիցների հետ հարաբերությունների բարելավման համար Թեհրանի կոնֆերանսի նախօրեին ցրվում է Կոմինտերնը։ Այդ ֆոնի վրա 1942 թվականին[3][4] որոշվել է հրաժարվել «Ինտերնացիոնալից», որն ասոցացվում էր համաշխարհային հեղափոխության պլանների հետ, և ստեղծել նոր հիմն՝ հարազատ հայրենասիրական գաղափարներին[5]։
ԽՍՀՄ հիմն գրելու մրցույթն անցկացվել է 1943 թվականին։ Հիմնի ստեղծման կառավարական հանձնաժողովը ղեկավարել է Կլիմենտ Վորոշիլովը։ Մրցույթին մասնակցելու համար յուրաքանչյուր կոմպոզիտոր ստացել է 100 հազար ռուբլի պարգև, ինչպես նաև ևս 4 հազար ռուբլի յուրաքանչյուր տարբերակի համար։ Բաց մրցույթին մասնակցել է 170 կոմպոզիտոր, որոնք ներկայացրել են հիմնի 223 տարբերակ[6]։ Թեկնածուների թվում է եղել կոմպոզիտոր Բորիս Ալեքսանդրովի «Да здравствует наша держава» երգը[7]։ Հիմնի տեքստի իրենց տարբերակներն են ներկայացրել 19 բանաստեղծներ, որոնց թվում են եղել Վասիլի Կումաչ-Լեբեդևը, Վիկտոր Գուսևը, Նիկոլայ Տիխոնովը, Միխայիլ Իսակովսկին, Պավել Անտոկոլսկին, Սամեդ Վուրղունը, Եվգենի Տոլմատովսկին։
Մեծ թատրոնի Բեթհովենյան սրահում լսումները շարունակվել են մինչև 1943 թվականի նոյեմբերի 16-ը, երբ վերջին փուլ են անցել հիմնի երաժշտության երեք տարբերակներ՝ Ալեքսանդր Ալեքսանդրովի «Բոլշևիկների կուսակցության հիմնը», Դմիտրի Շոստակովիչի և Արամ Խաչատրյանի համատեղ տարբերակը և Յոհան Տուսկիայի տարբերակը։ 1943 թվականի դեկտեմբերի 14-ին ՀամԿ(բ)Կ ԿԿ քաղբյուրոյի որոշմամբ հաստատվել է Ալեքսանդր Ալեքսանդրովի, Սերգեյ Միխալկովի և Գաբրիել Էլ-Ռեգիստանի տարբերակը։ Հիմնի տեքստը Կունցևոյի ամառանոցում ուղղել է անձամբ Ստալինը[8][9]։ Եթե «Բոլշևիկների կուսակցության հիմնում» ոչ մի բառ չկար Ռուսաստանի մասին, ապա հիմնի նոր տեքստում (նույն երաժշտությամբ) ընդգծված էր ազգային բաղադրիչը․ գովերգվում էր «Հզոր Ռուսաստանը» և ընդհանրապես խոսք չկար կուսակցության մասին[5]։
Նոր հիմնն առաջին անգամ խատարվել է 1944 թվականի հունվարի 1-ի գիշերը Սերգեյ Վասիլենկոյի երգչախմբի և սիմֆոնիկ նվագախմբի համար նախատեսված տարբերակով։ Սակայն դա դուր չի եկել երկրի բարձրագույն ղեկավարությանը, և նույն թվականի մարտին շտապ կարգով կատարվել է երկրորդ խմբագրումը (նվագախմբի համար գործիքավորել է Դմիտրի Ռոգալ-Լևիցկին)[10]։ Այդ տարբերակն առաջին անգամ հնչել է Համամիութենական ռադիոյով 1944 թվականի ապրիլի 17-ի լույս 18-ի գիշերը[11]։ ԽՍՀՄ օրհներգի երաժշտությունը ներկայում օգտագործվում է որպես Ռուսաստանի օրհներգի երաժշտություն։
Հիմնի մասին հնչել են տարբեր կարծիքներ։ Օրինակ՝ Միխայիլ Պրիշվինը 1943 թվականի դեկտեմբերի 21-ին իր օրագրում գրել է․ «Հիմնը, որ ստեղծվել է Միխալկովի և Էլ-Ռեգիստանի կողմից, ծանր տպավորություն թողեց․ ռազմաճակատի այդպիսի մեծ գործերն այդպիսի խղճուկ արտահայտություն են գտել պոեզիայում»[12]։
Հետագա ուղղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1944-1956 թվականներին[13] հիմնը կատարվել է իր նախնական տարբերակով՝ ներառյալ հիշատակությունը Ստալինի մասին։ Պատմական գրականության մեջ հանդիպում են պնդումներ, թե դեռ պաշտոնական ապաստալինիզացիայի սկսվելուց առաջ՝ 1955 թվականի դեկտեմբերին, Նիկիտա Խրուշչովը գաղտնի հայտարարել է նոր հիմնի մրցույթ[14]։ Դիտարկվել են Ս․ Միխալկովի, Մաքսիմ Ռիլսկու և Մ․ Իսակովսկու ներկայացրած տեքստերը, պահպանվել է վերջինիս տեքստի համար Շոստակովիչի գրած նոտաների ձեռագիրը[14]։ Այնուամենայնիվ՝ պաշտոնական մրցույթ այդ ժամանակ չի եղել։
1956-1977 թվականներին հիմնը կատարվել է առանց խոսքերի[15]։ 1970 թվականին Ս․ Միխալկովի կողմից պատրաստվել է հիմնի տեքստի մշակված տարբերակը[16]։ Մինչ Խորհրդային Միության անկումը[13] հիմնը կատարվել է նոր խմբագրությամբ, որը հաստատվել էր ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի՝ 1977 թվականի մայիսի 27-ի հրամանով։ Նոր տարբերակում բացակայում են Ստալինի, երջանկության, փառքի (ժողովուրդների), հաղթանակների («հաղթանակից հաղթանակ»), բանակի մասին հիշատակումները, և ավելացվել են կուսակցությանն ու կոմունիզմին վերաբերող բառեր։
1990 թվականի նոյեմբերի 23-ից հիմնը դարձել է բացառապես միութենական, քանի որ իր հիմնը չունեցող վերջին հանրապետությունը՝ ՌՍՖՍՀ-ը, ընդունել է սեփական հիմնը («Патриотическую песню», Միխայիլ Գլինկա)[17]։ Որպես հանրապետական հիմն՝ այն վերջին անգամ հնչել է 1991 թվականի դեկտեմբերի 26-ին՝ ԽՍՀՄ գոյության վերջին օրը։ Անկախ Լիտվայում, Լատվիայում, Վրաստանում և Ուկրաինայում[18] ԽՍՀՄ հիմնի հրապարակային կատարումն արգելված է օրենքով, ինչպես կոմունիստական մյուսն խորհրդանիշների օգտագործումը[19]։
Օրհներգի տեքստը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| 1943-1956[20] | 1977-1991[21] |
|---|---|
|
Союз нерушимый республик свободных |
Союз нерушимый республик свободных |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Франс Ш. Лемер. "Музыка XX века в России и в республиках бывшего Советского Союза". СПб: Гиперион, 2003. С. 108.
- ↑ David Christian. Power and Privilege: The Russian Empire, the Soviet Union and the Challenge of Modernity. Longman Cheshire, 1994. ISBN 9780582801141. P. 307.
- ↑ https://books.google.am/books?id=ET2jAAAAQBAJ&pg=PT409
- ↑ http://www.alexanderyakovlev.org/almanah/inside/almanah-doc/66212
- ↑ 5,0 5,1 https://books.google.am/books?id=tPomDwAAQBAJ&pg=PT291
- ↑ «Коммерсантъ Власть», № 37, 19.09.2016, с. 25
- ↑ Константинов С. Гимн — дело серьёзное // Независимая газета, № 25 (72), 30 июня 2001.
- ↑ https://www.kommersant.ru/doc/2298543
- ↑ https://echo.msk.ru/programs/deniok/2081800-echo/
- ↑ Рогаль-Левицкий Д. Р. Государственный гимн. Публикация и комментарии О. Дигонской // Музыкальная академия, 1998. № 3, с. 159—176.
- ↑ Рогаль-Левицкий Д. Р., с.175.
- ↑ М. М. Пришвин. Дневники 1942—1943 гг. М.: РОССПЭН, 2012. С. 661.
- ↑ 13,0 13,1 Фивейская М. Г., Чернышёва О. Н. Российская государственная и региональная символика. М.: РАГС, 2010. С. 81
- ↑ 14,0 14,1 https://books.google.am/books?id=-CUfDgAAQBAJ&pg=PA175
- ↑ https://books.google.am/books?id=-SU4RSgZUCkC&pg=PA17(չաշխատող հղում)
- ↑ Михалков С. В. Сталин гимн одобрил Արխիվացված 2013-01-07 Wayback Machine // Огонёк. 2007. № 10. 5—11 марта.
- ↑ ПОСТАНОВЛЕНИЕ ВС РСФСР ОТ 23.11.1990 О ГОСУДАРСТВЕННОМ ГИМНЕ РСФСР — Законодательство СССР
- ↑ За гимн СССР — 5 лет тюрьмы: декоммунизация в цифрах и фактах — Политические новости Украины — Запрет на коммунистические символы вот-вот вступит в силу | СЕГОДНЯ
- ↑ «5 фактов о "сталинском" гимне СССР». Российская газета. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
- ↑ Հաստատվել է ՀամԿ(բ)Կ ԿԿ քաղբյուրոյի
1943 թվականի դեկտեմբերի 14-ի որոշմամբ։ - ↑ Հաստատվել է ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության հրամանով
1977 թվականի մայիսի 27-ին։
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «ԽՍՀՄ օրհներգ» հոդվածին։ |
| ||||||
