Լետո

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լետո
Տեսակտիտաններ
ԴիցաբանությունՀունական դիցաբանություն
Սեռիգական
Երևի համընկնում էԼատոնա[1]
ՀայրԿեոս[1]
ՄայրՓեբե[1]
Քույր/ԵղբայրԱստերիա
ԱմուսինԶևս
ԿողակիցԶևս
ԶավակներԱպոլլոն[1][2] և Արտեմիս[3][1][2]
 Leto Վիքիպահեստում

Լետո (հին հունարեն՝ Λητώ), հին հունական դիցաբանության գիշերվա սևազգեստ աստվածուհին, տիտան[4] Կեոսի և Ֆեբոսի[5] դուստրը, Զևսի կինը։ Զևսը բաժանվել է նրանից հանուն Հերայի, կամ էլ նա համարվել է Զևսի սիրուհին, Ապոլլոնի և Արտեմիսի մայրը։ Ծնվել է կելտերի երկրի դիմաց գտնվող կղզում, այստեղ պաշտում էին Ապոլլոնին, և թագավորում էին Բորեադները[6]՝ Բորեասի երկու թևավոր որդիները։

Երեխաների ծնունդը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զևսը, կերպարանափոխված լորի[7], տիրում է նրան։ Երբ գալիս է երեխային լույս աշխարհ բերելու ժամանակը, խանդոտ Հերան արգելում է երկնակամարին տեղ տալ ծննդկանին։

Ըստ ավելի հայտնի տարբերակի՝ Հերան հետապնդում է նրան ամբողջ երկրով մեկ, և միայն Դելոս կղզում Լետոն լույս աշխարհ է բերում Արտեմիսին, իսկ Արտեմիսի օգնությամբ՝ Ապոլլոնին[8]։ Հերայի պատվերով Պիթոնը[9] հետապնդում է Լետոյին և երբ հասնում է նրան, Զևսի հրամանով Բորեասը Լետոյին տանում է Դելոս, որտեղ նա, կառչելով ձիթենու ճյուղից, ծնում է Ապոլլոնին և Արտեմիսին[10]։ Կամ Բորեասը տանում է Լետոյին Պոսեյդոնի մոտ, իսկ նա տեղափոխում է նրան Օրտրիգիա և կղզին ծածկում ամպերով[9]։ Այդ ժամանակ Պոսեյդոնը կղզին շրջում է դեպի վեր։ Լետոն օգնություն է խնդրում լողացող կղզի Դելոսից։ Սրա հետ էր Հերան համաձայնության եկել՝ խոստանալով պարգևատրել։ Դելոսը թույլ է տալիս Լետոյին իր ափերի մոտ ունենալ զավակներին։ Սակայն Հերան արգելել էր ծննդաբերության աստվածուհի Իլիթեյին օգնել իր հակառակորդին։ Լետոն այդպես տանջվում է մի քանի օր, շատ աստվածուհիներ են հավաքվում նրա շուրջը, բայց ոչնչով չեն կարողանում օգնել։ Աստվածուհիների ընծաներ բերելուց հետո միայն Իլիթեյը համաձայնում է օգնել։ Առասպելի մի տարբերակի համաձայն՝ Իլիթեյը հետաձգում է Արտեմիսի ծնունդը մինչև Ապոլլոնի բարեհաջող լույս աշխարհ գալը։ Մեկ այլ տարբերակի համաձայն՝ Արտեմիսը առաջինն է ծնվում և անմիջապես օգնում է մորը՝ լույս աշխարհ բերելու եղբորը։ Ապոլլոնի և Արտեմիսի ծնվելուց հետո է միայն Դելոս կղզին անշարժանում։

Սկզբից նա քանդել էր իր գոտին՝ պատրաստվելով ծննդաբերել Զոստերեում (Ատտիկա), որտեղ գտնվում էր նրա զոհարանը[11]։ Ըստ Քլեարկոսի՝ նա Խալկիդայից եկել էր Դելփիք և Պիթոնի[12]. քարանձավի մոտ ունեցել զավակներին։

Կամ Զևսը դարձրել էր նրան լոր և ուղարկել քարանձավ։ Մեկ այլ զրույցի համաձայն՝ Լետոն եկել էր բորենիների երկրից գայլի կերպարանքով։ Ըստ Արիստոն Ալեքսանդրացու՝ նա երեխաներին ունեցել է Էփեստում գտնվող Օրտիգիայի ակունքի մոտ։ Հետո լողացել է գետում։

Երեխաներին ունենալուց հետո նա թափառում էր Լիկիայում և բնակիչներից ջուր էր խնդրում, բայց նրանք պղտորում են Մելիտա լճի ջրերը և Լետոն նրանց դարնում է գորտեր[13](ինչ-որ սխալ տարբերակի համաձայն՝ դա եղել է Դեմետրան[14])։ Հետո նա լողացնում է երեխաներին Քսանֆե[15] գետում։

Այլ առասպելներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լետոն հովանավորում է լորորին[16][17]։ Տայգետի բարձունքներից Լետոն նայում էր, թե ինչպես է աղջիկը[18] որս անում։

Լետոն համարվում է մայրության, մայրական սիրո, երեխաներին պաշտելու խորհրդանիշ։ Որոշ զրույցների համաձայն Լետոն զավակներին նվիրված աստավածուհի-մոր կերպար է[19]։

Լետոն վիրավորվում է Թեբեի թագուհի Նիոբեից, որը բազմազավակ մայր էր, և Լետոյին ծաղրել էր, քանի որ նա միայն երկու զավակ ուներ։

Այս վարմունքից Լետոն զայրանում է և իր որդիներին՝ Ապոլլոնին և Արտեմիսին, հրահրում վրիժառու լինել Նիոբեից։ Նրանք սպանում են Նիոբեի բոլոր զավակներին, իսկ Նիոբեն վշտից քարանում է։

Լետոյին է նվիրված 35-րդ օրփեոսյան հիմնը։

Համապատասխանեցումը այլ դիցարանների հետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հռոմեական դիցարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ հռոմեական դիցարանի Լետոն համեմատվում է (639)Լատոնայի հետ։ Ի պատիվ Լատոնայի աստերոիդը կոչվել է Լատոնա, որը բացվել է 1907 թ.։

Սլավոնական դիցարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բ. Ա. Ռիբակովը փորձել է համեմատել Լետոյին և Լատոնային սլավոնական աստվածուհի Լադոյի հետ։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նրա անունով կա աստերոիդ՝ (68) լետո, որը բացվել է 1861 թ.։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Любкер Ф. Λητώ (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 735.
  2. 2,0 2,1 Н. О. Лето (ռուս.) // Энциклопедический словарьСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XVIIа. — С. 608.
  3. Любкер Ф. Ἄρτεμις (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 163—164.
  4. Гомер. Одиссея VI 106
  5. Гесиод. Теогония 404—406; Диодор Сицилийский. Историческая библиотека V 67, 2
  6. Диодор Сицилийский. Историческая библиотека II 47, 2, ссылка на Гекатея Абдерского
  7. Схолии к Пиндару. Пифийские песни Введ. // Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.412
  8. Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 4, 1
  9. 9,0 9,1 Гигин. Мифы 140
  10. Гигин. Мифы 53
  11. Павсаний. Описание Эллады I 31, 1; Гиперид, фр.71 // Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.528
  12. Афиней. Пир мудрецов XV 701с-d // Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.409
  13. Овидий. Метаморфозы VI 339—381; Антонин Либерал. Метаморфозы 35, 4; Первый Ватиканский мифограф II 85, 1
  14. Первый Ватиканский мифограф I 10, 2
  15. Антонин Либерал. Метаморфозы 35, 2
  16. Солин 11, 20
  17. Полемон, фр.36 Преллер
  18. Павсаний. Описание Эллады III 20, 5
  19. керн