Լեպտին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լեպտինի կառուցվածքային մոդելը

Լեպտին (հունարեն՝ λεπτός leptos - բարակ, թույլ), ճարպային հյուսվածքի բջիջների՝ ադիպոցիտների կողմից արտադրվող հորմոն։ Ընկճում է ախորժակն ու առաջացնում հագեցման զգացողություն։ Լեպտինի ազդեցությունը հակառակ է ուղղված գրելինին։ Լեպտինի նկատմամբ բջջային ընկալիչները տեղակայված են ենթատեսաթմբի (հիպոթալամուս) կամարաձև կորիզներում, այն նույն տեղերում, որտեղ և գրելինի ընկալիչներն են[1]։

Առաջին անգամ անջատվել է 1994 թ.-ին։ Լեպտինի սինթեզի համար պատասխանատու Ob(Lep) գենը (Ob՝ անգլ.՝ obese, Lep՝ leptin) տեղակայված է մարդու 7-րդ քրոմոսոմում։ Հորմոնը կազմված է 167 ամինաթթուներից։ Հիմնականում արտադրվում է սպիտակ ճարպային հյուսվածքի բջիջների կողմից, ինչպես նաև՝ գորշ ճարպային հյուսվածքի բջիջներում, ընկերքում, ձվարաններում, կմախքային մկաններում, ստամոքսում, էպիթելային բջիջներում, ոսկրածուծում[2][3]։

Լեպտին սինթեզելու անկարող (ձախից) և նորմալ մկան համեմատությունը

Քանակը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեպտինը արյան մեջ շրջանառվում է ազատ և կապված ձևերով[4]։ Արյան մեջ նրա քանակական տատանումները կտրուկ ձևով են կատարվում[5][6]։ Լեպտինի քանակն արյան մեջ շատ է կեսգիշերի և առավոտվա ժամերի միջև[7]։ Նրա քանակի օրական տատանումները կախված են սնման ռեժիմից[8]։

Մարդկանց մոտ նկարագրված են դեպքեր, երբ լեպտինի քանակը կախված չի եղել մարմնի ճարպի զանգվածի հետ։

  • Լեպտինի քանակը նվազում է 24-72 ժամյա քաղցից հետո[9][10][11]։
  • Մեծ նշանակություն ունի քաղցին հարմարվելու գործում[12][13]։
  • Ճարպակալմամբ տառապողների մոտ լեպտինի քանակը ավելացած է լինում[14][15]։
  • Լեպտինի քանակը նվազում է քնից զրկվելու դեպքում[16][17]։
  • Լեպտինի քանակն ավելանում է հուզական սթրեսի հետևանքով[18]։
  • Լեպտինի քանակը նվազում է ֆիզիկական աշխատանքի հետևանքով[19][20][21]։
  • Լեպտինի քանակը ավելանում է դեքսամեթազոնի ազդեցությամբ[22]։
  • Ինսուլինն ավելացնում է լեպտինի քանակը[23]։
  • Լեպտինի քանակը շատանում է ճարպակալման դեպքում (հակասական երևույթ)[24]։

Նշանակությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեպտինը մասնակցում է օրգանիզմի էներգիական փոխանակության և մարմնի զանգվածի կարգավորմանը, հիմնական ֆունկցիան՝ ախորժակի ընկճումն է։ Այդ պատճառով շատ հաճախ անվանում են նաև հագեցման հորմոն։ Այն ազդում է ենթատեսաթմբի վրա և արգելակում քաղցի զգացում առաջ բերող Y-նեյրոպեպտիդի, անանդամիդի (ներսածին կաննաբինոիդային համակարգ) արտադրությունը, ինչպես նաև խթանում է քաղցը ճնշող α-մելանոխթանիչ հորմոնի արտադրությունը։ Ի տարբերություն խոլեցիստոկինի, լեպտինն առավել երկար ժամանակով է ճնշում քաղցի զգացողությունը։ Լեպտինի բնածին անբավարարությունը մարմնի խիստ ճարպակալման պատճառ կարող է հանդիսանալ։

Ծոմն ու ցածր կալորիաներով դիետաները նվազեցոնւմ են լեպտինի քանակը[25][26][27][28]։ Լեպտինին ընկճում է ինսուլինի արտադրությունը և բարձրացնում հյուսվածքների դիմադողականությունն այս հորմոնի նկատմամբ, իսկ դա ինսուլին ոչ կախյալ շաքարային դիաբետի առաջացման պատճառ կարող է հանդիսանալ։ Ինսուլինն ազդելով ճարպային հյուսվածքի վրա, խթանում է լեպտինի արտադրությունը։ Սեռական հասունացման ժամանակ լեպտինի քանակությունը բարձրանում է արյան մեջ։

Լեպտինի ընկլաիչներ կան նաև T լիմֆոցիտների վրա[29]։

Լեպտինը խթանում է անոթների վերականգնումը՝ անգիոգենեզիսը, անոթային էնդոթելային աճի գործոնի քանակի ավելացման միջոցով։

Գերլեպտինեմիայն նվազեցնում է արյան ճնշումը[30][31]։

Սաղմի թոքերում արտադրվող լեպտինը խթանում է սուրֆակտանտի արտադրությունը[32]։

Ընկերքը նույնպես արտադրում է այս հորմոնից[33]։ Լեպտինի քանակն ավելանումէ հղիության և նվազում՝ ծննդաբերությունից հետո։ Լեպտինն արգելակում է արգանդի կծկումները[34]։

Իմունոռեակտիվ լեպտինը հայտնաբերվել է մայրական կաթում և դրանով սնվող նորածինների արյան մեջ[35]։

Լեպտինը մասնակցում է նաև սեռական հասունացմանը, ոսկրերի աճին, ուղեղի այլ կառույցների նորմալ գործունեությանը, իմունային ռեակցիաներին[36][37][38][39][40][41][42][43][44][45]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Brennan AM, Mantzoros CS (2006). «Drug Insight: the role of leptin in human physiology and pathophysiology--emerging clinical applications». Nat Clin Pract Endocrinol Metab. 2 (6): 318–27. doi:10.1038/ncpendmet0196. PMID 16932309.
  2. ↑ Margetic S, Gazzola C, Pegg GG, Hill RA (2002). «Leptin: a review of its peripheral actions and interactions». Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. 26 (11): 1407–1433. doi:10.1038/sj.ijo.0802142. PMID 12439643.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  3. ↑ Bado A, Levasseur S, Attoub S, Kermorgant S, Laigneau JP, Bortoluzzi MN, Moizo L, Lehy T, Guerre-Millo M, Le Marchand-Brustel Y, Lewin MJ (1998 թ․ օգոստոս). «The stomach is a source of leptin». Nature. 394 (6695): 790–793. doi:10.1038/29547. PMID 9723619.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  4. ↑ Sinha MK, Opentanova I, Ohannesian JP, Kolaczynski JW, Heiman ML, Hale J, Becker GW, Bowsher RR, Stephens TW, Caro JF (1996 թ․ սեպտեմբեր). «Evidence of free and bound leptin in human circulation. Studies in lean and obese subjects and during short-term fasting». J. Clin. Invest. 98 (6): 1277–82. doi:10.1172/JCI118913. PMC 507552. PMID 8823291.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  5. ↑ Lönnqvist F, Arner P, Nordfors L, Schalling M (1995). «Overexpression of the obese (ob) gene in adipose tissue of human obese subjects». Nat. Med. 1 (9): 950–3. doi:10.1038/nm0995-950. PMID 7585223.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  6. ↑ Madej T (1998). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն); Missing or empty |title= (օգնություն)
  7. ↑ Sinha MK, Ohannesian JP, Heiman ML, Kriauciunas A, Stephens TW, Magosin S, Marco C, Caro JF (1996 թ․ մարտ). «Nocturnal rise of leptin in lean, obese, and non-insulin-dependent diabetes mellitus subjects». J. Clin. Invest. 97 (5): 1344–7. doi:10.1172/JCI118551. PMC 507189. PMID 8636448.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  8. ↑ ref name="pmid9312190">Schoeller DA, Cella LK, Sinha MK, Caro JF (1997 թ․ հոկտեմբեր). «Entrainment of the diurnal rhythm of plasma leptin to meal timing». J. Clin. Invest. 100 (7): 1882–7. doi:10.1172/JCI119717. PMC 508375. PMID 9312190.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  9. ↑ Chan JL, Heist K, DePaoli AM, Veldhuis JD, Mantzoros CS (2003 թ․ մայիս). «The role of falling leptin levels in the neuroendocrine and metabolic adaptation to short-term starvation in healthy men». J. Clin. Invest. 111 (9): 1409–1421. doi:10.1172/JCI17490. PMC 154448. PMID 12727933.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  10. ↑ Kolaczynski JW, Considine RV, Ohannesian J, Marco C, Opentanova I, Nyce MR, Myint M, Caro JF (1996 թ․ նոյեմբեր). «Responses of leptin to short-term fasting and refeeding in humans: a link with ketogenesis but not ketones themselves». Diabetes. 45 (11): 1511–5. doi:10.2337/diab.45.11.1511. PMID 8866554.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  11. ↑ Kolaczynski JW, Ohannesian JP, Considine RV, Marco CC, Caro JF (1996 թ․ նոյեմբեր). «Response of leptin to short-term and prolonged overfeeding in humans». J. Clin. Endocrinol. Metab. 81 (11): 4162–5. doi:10.1210/jc.81.11.4162. PMID 8923877.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  12. ↑ Ahima RS, Prabakaran D, Mantzoros C, Qu D, Lowell B, Maratos-Flier E, Flier JS (1996 թ․ հուլիս). «Role of leptin in the neuroendocrine response to fasting». Nature. 382 (6588): 250–2. doi:10.1038/382250a0. PMID 8717038.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  13. ↑ Friedman JM (2009 թ․ մարտ). «Leptin at 14 y of age: an ongoing story». Am. J. Clin. Nutr. 89 (3): 973S–979S. doi:10.3945/ajcn.2008.26788B. PMC 2667654. PMID 19190071.
  14. ↑ Zirlik S, Hauck T, Fuchs FS, Neurath MF, Konturek PC, Harsch IA (2011 թ․ փետրվար). «Leptin, Obestatin and Apelin levels in patients with obstructive sleep apnoea syndrome». Med. Sci. Monit. 17 (3): CR159–64. doi:10.12659/MSM.881450. PMC 3524733. PMID 21358603.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  15. ↑ Harsch IA, Konturek PC, Koebnick C, Kuehnlein PP, Fuchs FS, Pour Schahin S, Wiest GH, Hahn EG, Lohmann T, Ficker JH (2003 թ․ օգոստոս). «Leptin and ghrelin levels in patients with obstructive sleep apnoea: effect of CPAP treatment». Eur. Respir. J. 22 (2): 251–257. doi:10.1183/09031936.03.00010103. PMID 12952256.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  16. ↑ Seaborg E (2007). «Growing evidence links too little sleep to obesity and diabetes». Endocrine News: 14–15.
  17. ↑ Knutson KL, Spiegel K, Penev P, Van Cauter E (2007 թ․ հունիս). «The metabolic consequences of sleep deprivation». Sleep Med Rev. 11 (3): 163–178. doi:10.1016/j.smrv.2007.01.002. PMC 1991337. PMID 17442599.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  18. ↑ Otsuka R, Yatsuya H, Tamakoshi K, Matsushita K, Wada K, Toyoshima H (2006 թ․ հոկտեմբեր). «Perceived psychological stress and serum leptin concentrations in Japanese men». Obesity (Silver Spring). 14 (10): 1832–1838. doi:10.1038/oby.2006.211. PMID 17062814.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  19. ↑ de Salles BF, Simão R, Fleck SJ, Dias I, Kraemer-Aguiar LG, Bouskela E (2010 թ․ հուլիս). «Effects of resistance training on cytokines». Int J Sports Med. 31 (7): 441–450. doi:10.1055/s-0030-1251994. PMID 20432196.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  20. ↑ Hickey MS, Considine RV, Israel RG, Mahar TL, McCammon MR, Tyndall GL, Houmard JA, Caro JF (1996 թ․ նոյեմբեր). «Leptin is related to body fat content in male distance runners». Am. J. Physiol. 271 (5 Pt 1): E938–40. PMID 8944684.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  21. ↑ Hickey MS, Houmard JA, Considine RV, Tyndall GL, Midgette JB, Gavigan KE, Weidner ML, McCammon MR, Israel RG, Caro JF (1997 թ․ ապրիլ). «Gender-dependent effects of exercise training on serum leptin levels in humans». Am. J. Physiol. 272 (4 Pt 1): E562–6. PMID 9142875.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  22. ↑ Considine RV, Nyce MR, Kolaczynski JW, Zhang PL, Ohannesian JP, Moore JH, Fox JW, Caro JF (1997 թ․ մայիս). «Dexamethasone stimulates leptin release from human adipocytes: unexpected inhibition by insulin». J. Cell. Biochem. 65 (2): 254–8. doi:10.1002/(SICI)1097-4644(199705)65:2<254::AID-JCB10>3.0.CO;2-I. PMID 9136082.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  23. ↑ Kolaczynski JW, Nyce MR, Considine RV, Boden G, Nolan JJ, Henry R, Mudaliar SR, Olefsky J, Caro JF (1996 թ․ մայիս). «Acute and chronic effects of insulin on leptin production in humans: Studies in vivo and in vitro». Diabetes. 45 (5): 699–701. doi:10.2337/diabetes.45.5.699. PMID 8621027.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  24. ↑ Caro JF, Sinha MK, Kolaczynski JW, Zhang PL, Considine RV (1996 թ․ նոյեմբեր). «Leptin: the tale of an obesity gene». Diabetes. 45 (11): 1455–62. doi:10.2337/diab.45.11.1455. PMID 8866547.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  25. ↑ Dubuc G, Phinney S, Stern J, Havel P (1998). «Changes of serum leptin and endocrine and metabolic parameters after 7 days of energy restriction in men and women». Metab. Clin. Exp. 47 (4): 429–34. doi:10.1016/S0026-0495(98)90055-5. PMID 9550541.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  26. ↑ Pratley R, Nicolson M, Bogardus C, Ravussin E (1997). «Plasma leptin responses to fasting in Pima Indians». Am. J. Physiol. 273 (3 Pt 1): E644–9. PMID 9316457.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  27. ↑ Weigle DS, Duell PB, Connor WE, Steiner RA, Soules MR, Kuijper JL (1997 թ․ փետրվար). «Effect of fasting, refeeding, and dietary fat restriction on plasma leptin levels». J. Clin. Endocrinol. Metab. 82 (2): 561–5. doi:10.1210/jc.82.2.561. PMID 9024254.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  28. ↑ Wadden TA, Considine RV, Foster GD, Anderson DA, Sarwer DB, Caro JS (1998 թ․ հունվար). «Short- and long-term changes in serum leptin dieting obese women: effects of caloric restriction and weight loss». J. Clin. Endocrinol. Metab. 83 (1): 214–8. doi:10.1210/jc.83.1.214. PMID 9435444.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  29. ↑ Taleb S, Herbin O, Ait-Oufella H, Verreth W, Gourdy P, Barateau V, Merval R, Esposito B, Clément K, Holvoet P, Tedgui A, Mallat Z. (2007). «Defective leptin/leptin receptor signaling improves regulatory T cell immune response and protects mice from atherosclerosis». Arterioscler Thromb Vasc Biol. 27 (12): 2691–2698. doi:10.1161/ATVBAHA.107.149567. PMID 17690315.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  30. ↑ Zhang W, Telemaque S, Augustyniak R, Anderson P, Thomas G, An J, Wang Z, Newgard C, Victor R. (2010). «Adenovirus-mediated leptin expression normalises hypertension associated with diet-induced obesity». J Neuroendocrinol. 22 (3): 175–180. doi:10.1111/j.1365-2826.2010.01953.x. PMID 20059648.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  31. ↑ Knight W, Seth R, Boron J, Overton J. (2009). «Short-term physiological hyperleptinemia decreases arterial blood pressure». Regul Pept. 154 (1–3): 60–68. doi:10.1016/j.regpep.2009.02.001. PMID 19323984.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  32. ↑ Torday JS, Rehan VK (2006 թ․ հոկտեմբեր). «Up-regulation of fetal rat lung parathyroid hormone-related protein gene regulatory network down-regulates the Sonic Hedgehog/Wnt/beta-catenin gene regulatory network». Pediatr. Res. 60 (4): 382–8. doi:10.1203/01.pdr.0000238326.42590.03. PMID 16940239.
  33. ↑ Zhao J, Townsend KL, Schulz LC, Kunz TH, Li C, Widmaier EP (2004). «Leptin receptor expression increases in placenta, but not hypothalamus, during gestation in Mus musculus and Myotis lucifugus». Placenta. 25 (8–9): 712–722. doi:10.1016/j.placenta.2004.01.017. PMID 15450389.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  34. ↑ Moynihan AT, Hehir MP, Glavey SV, Smith TJ, Morrison JJ (2006). «Inhibitory effect of leptin on human uterine contractility in vitro». Am. J. Obstet. Gynecol. 195 (2): 504–509. doi:10.1016/j.ajog.2006.01.106. PMID 16647683.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  35. ↑ Casabiell X, Piñeiro V, Tomé MA, Peinó R, Diéguez C, Casanueva FF (1997). «Presence of leptin in colostrum and/or breast milk from lactating mothers: a potential role in the regulation of neonatal food intake». J. Clin. Endocrinol. Metab. 82 (12): 4270–3. doi:10.1210/jcem.82.12.4590. PMID 9398752.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  36. ↑ Sanchez-Garrido MA, Tena-Sempere M (2013). «Metabolic control of puberty: roles of leptin and kisspeptins». Horm Behav. 64 (2): 187–94. doi:10.1016/j.yhbeh.2013.01.014. PMID 23998663.
  37. ↑ Matkovic V, Ilich JZ, Skugor M, Badenhop NE, Goel P, Clairmont A, Klisovic D, Nahhas RW, Landoll JD (1997 թ․ հոկտեմբեր). «Leptin is inversely related to age at menarche in human females». J. Clin. Endocrinol. Metab. 82 (10): 3239–45. doi:10.1210/jc.82.10.3239. PMID 9329346.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  38. ↑ Ducy P, Amling M, Takeda S, Priemel M, Schilling AF, Beil FT, Shen J, Vinson C, Rueger JM, Karsenty G (2000 թ․ հունվար). «Leptin inhibits bone formation through a hypothalamic relay: a central control of bone mass». Cell. 100 (2): 197–207. doi:10.1016/S0092-8674(00)81558-5. PMID 10660043.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  39. ↑ Farr SA, Banks WA, Morley JE (2006 թ․ հունիս). «Effects of leptin on memory processing». Peptides. 27 (6): 1420–5. doi:10.1016/j.peptides.2005.10.006. PMID 16293343.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  40. ↑ Greco SJ, Bryan KJ, Sarkar S, Zhu X, Smith MA, Ashford JW, Johnston JM, Tezapsidis N, Casadesus G (2010). «Leptin reduces pathology and improves memory in a transgenic mouse model of Alzheimer's disease». J. Alzheimers Dis. 19 (4): 1155–67. doi:10.3233/JAD-2010-1308. PMC 2862270. PMID 20308782.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  41. ↑ Doherty GH, Beccano-Kelly D, Yan SD, Gunn-Moore FJ, Harvey J (2013 թ․ հունվար). «Leptin prevents hippocampal synaptic disruption and neuronal cell death induced by amyloid β». Neurobiol. Aging. 34 (1): 226–37. doi:10.1016/j.neurobiolaging.2012.08.003. PMID 22921154.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  42. ↑ Greco SJ, Sarkar S, Johnston JM, Tezapsidis N (2009 թ․ փետրվար). «Leptin regulates tau phosphorylation and amyloid through AMPK in neuronal cells». Biochem. Biophys. Res. Commun. 380 (1): 98–104. doi:10.1016/j.bbrc.2009.01.041. PMC 2657956. PMID 19166821.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  43. ↑ Lord GM, Matarese G, Howard JK, Baker RJ, Bloom SR, Lechler RI (1998 թ․ օգոստոս). «Leptin modulates the T-cell immune response and reverses starvation-induced immunosuppression». Nature. 394 (6696): 897–901. doi:10.1038/29795. PMID 9732873.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  44. ↑ Fantuzzi G, Faggioni R (2000 թ․ հոկտեմբեր). «Leptin in the regulation of immunity, inflammation, and hematopoiesis». J. Leukoc. Biol. 68 (4): 437–46. PMID 11037963.
  45. ↑ Caldefie-Chezet F, Poulin A, Tridon A, Sion B, Vasson MP (2001 թ․ մարտ). «Leptin: a potential regulator of polymorphonuclear neutrophil bactericidal action?». J. Leukoc. Biol. 69 (3): 414–8. PMID 11261788.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լեպտին» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Չափորոշչային վերահսկողություն
Microsoft: 2780613262 · NKC: ph119806
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լեպտին&oldid=9807311» էջից