Թիոկարբոնաթթուներ

Մոնոթիոկարբոնաթթուների թիոնային ձև

Թիոկարբոնաթթուներ, օրգանական միացություններ, որոնք հանդիսանում են կարբոնաթթուների ածանցյալները, որոնցում մեկ կամ երկու թթվածնի ատոմները տեղակալված են երկվալենտ ծծմբի ատոմով։ Մոնոթիոկարբոնաթթուների քիմիական բանաձևն է RC(=O)SH (թիոլային ձև) կամ RC(=S)OH (թիոնային ձև), իսկ դիթիոկարբոնաթթուների քիմիական բանաձևն է RC(=S)SH։

Կառուցվածք և հատկություններ

Մոնոթիոկարբոնաթթուները իրենցից ներկայացնում են դեղնավուն հեղուկ նյութեր, որոնք ունեն ուժեղ տհաճ հոտ։ Ցածր կարգի ներկայացուցիչների եռման ջերմաստիճանը կազմում է մոտավորապես 50 °C, իսկ բարձր կարգի ներակայացուցիչներինը՝ 100 °C։ Մոնոթիոկարբոնաթթուները գոյություն ունեն երկու տաուտոմեր ձևերի տեսքով՝ R-CO-SH (թիոլային) և R-CS-OH (թիոնային, հիմնականում գերակշռում է թիոլային ձևը)։ Ջրածնային կապերի ավելի փոքր էներգիայի հաշվին թիոկարբոնաթթուների եռման ջերմաստիճանը ավելի փոքր է, քան համապատասխան կարբոնաթթուներինը։

Ցածր կարգի դիթիոկարբոնաթթուները իրենցից ներկայացնում են անտանելի հոտով դեղնակարմրավուն հեղուկներ։ Նրանք օդում հեշտ օքսիդանում են առաջացնելով բիս-(թիոացիլ) դիսուլֆիդներ RC(S)S-SС(S)R։

Քիմիական հատկություններ

1. Հիդրոլիզ՝ СH₃COSH+H₂O=CH₃COOH+H₂S
2. Թիոկարբոնաթթուները ենթարկվում են ալկիլացման և ացիլացման
3. Թիոկարբոնաթթուները միանում են ալկեններին և ալկիններին առաջացնելով թիոեթերներ։
4. Թիոկարբոնաթթուները փոխազդում են ալդեհիդների հետ առաջացնելով դիթիոացետալներ։

Ստացում

Թիոկարբոնաթթուների ստացման հիմնական մեթոդը կայանում է ծծմբաածխածնի (CS₂) կամ ածխածնի սուլֆօքսիդի (COS) և Գրինյարի ռեակտիվի կամ CH-թթուների փոխազդեցությունը։

RMgX + X=C=S $\to$ RC(=X)S^-

X = S (դիթիոկարբոնաթթուներ), X = O (մոնոթիոկարբոնաթթուներ)

Թիոկարբոնաթթուների ստացման այլ եղանակ է հանդիսանում կարբոնաթթուների փոխազդեցությունը ֆոսֆորի պենտասուլֆիդի հետ, որի հետևանքով նախ առաջանում է մոնոթիոկարբոնաթթու, որը հետագայում վերածվում է դիթիոկարբոնաթթվի։

RCOOH + P₂S₅ $\to$ RC(=O)SH

RC(=O)SH + P₂S₅ $\to$ RC(=S)SH

Դիթիոկարբոնաթթուներ հնարավոր է ստանալ հիմնային միջավայրում տրիհալոգենմեթիլային միացությունների և հիդրոսուլֆիդների փոխազդեցությունից։

R-CCl₃ + KSH $\to$ RC(=S)S^-

R = H, Ph

Մոնոթիոկարբոնաթթուներ և նրանց էսթերները հնարավոր է ստանալ ծծմբաջրածնի, կարբոնաթթուների անհիդրիդների թիոլների կամ կետենների ացիլացումից։

RCOCl + H₂S $\to$ RC(=O)SH HСl

R₂C=C=O + RSH $\to$ R₂CHC(=O)SR

Կիրառություն

Թիոկարբոնաթթուներից ամենամեծ կիրառությունն ունեն թիոամիդները (RC(=S)NH₂)։ Նրանք լայնորեն կիրառվում են հետերոցիկլիկ միացությունների սինթեզում, մասնավորապես, ըստ Հանչի α-հալոգենկարբոնիլային միացություններից թիազոլների սինթեզում։

Իզոնիկոտինաթթվի α-ալկիլտեղակալված թիոամիդները հանդիսանում են հակատուբերկուլոզային միացություններ (էթիոնամիդ, պրոտիոնամիդ)

Արտաքին հղումներ

• Թիոկարբոնաթթուները Xumuk.ru կայքում
• Թիոկարբոնաթթուները chemical encyclopedia-ում