Եվրասիական տնտեսական միություն

Ընդհանուր բնութագիր
Ընդհանուր բնութագիր
; Դրոշ	; Զինանշան
	Եվրասիական տնտեսական միություն դիրքը
Տարածք
Արժույթ	Բելառուսական ռուբլի Հայկական դրամ Ղազախական տենգե Ղրղզական սոմ Ռուսական ռուբլի
Ժամային գոտի	UTC (ՀԿԺ+2 -ից - +12)
Ազգային դոմեն	.by .am .kz .kg .ru
Հեռախոսային կոդ	+375 Բելառուս +374 Հայաստան +996 Ղրղզստան +7 Ղազախստան +7 Ռուսաստան

Եվրասիական տնտեսական միություն, միջազգային ինտեգրացիոն տնտեսական միավորում, որը հիմնադրվել է Եվրասիական Տնտեսական Ընկերակցության Մաքսային Միության հիման վրա՝ 2014 թվականի մայիսի 29-ի պայմանագրի ստորագրմամբ և ուժի մեջ է 2015 թվականի հունվարի 1-ից։

1994 թվականին, իսկ Ղազախստանի նախագահ, Նուրսուլթան Նազարբաևը, առաջին անգամ առաջարկեց ստեղծելու գաղափարը «Եվրասիական միության» Մոսկվայի պետական համալսարանի ելույթի ժամանակ։ Հետագայում ստորագրվեց բազմաթիվ պայմանագրեր, որոնք աստիճանաբար ստեղծեցին առևտրային բլոկը։ Շատ քաղաքական գործիչներ, փիլիսոփաներ և քաղաքական գիտնականներ այնուհետև կոչ են արել հետագա ինտեգրում դեպի դրամավարկային, քաղաքական, ռազմական և մշակութային միություն։ Սակայն անդամ պետությունները որոշեցին փնտրել զուտ տնտեսական միություն, մտահոգություններ ունենալով անկախության և ինքնիշխանության պահպանման հարցում։

Եվրասիական տնտեսական միությունը ունի 183 միլիոն մարդու (2017) միասնական միասնական շուկա և 4 տրիլիոն ԱՄՆ դոլարի համախառն ներքին արդյունքը (ՀՄՆ), որը ներկայացնում է ապրանքների ազատ տեղաշարժի, կապիտալ, ծառայությունների և մարդկանց, և ապահովում է ընդհանուր քաղաքականությունների մակրոտնտեսական ոլորտում, տրանսպորտի, արդյունաբերության և գյուղատնտեսության, էներգետիկայի, արտաքին առևտրի և ներդրումների, մաքսային, տեխնիկական կանոնակարգման, մրցակցության և հակամենաշնորհային կարգավորման։ Ապագայում նախատեսվում է միասնական արժույթի և ավելի մեծ ինտեգրման համար նախատեսված դրույթներ։ Միությունը գործում է վերազգային և միջկառավարական հաստատությունների միջոցով։

Միության երկրներն են ՝[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բելառուս (Հունվարի 1-ից 2015 թվական);
Հայաստան (Հունվարի 2-ից 2015 թվական);
Ղազախստան (Հունվարի 1-ից 2015 թվական);
Ղրղզստան (Օգոստոսի 12-ից 2015 թվական);
Ռուսաստան (Հունվարի 1-ից 2015 թվական).

Դիտող-երկրի կարգավիճակ՝[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոլդովա (Ապրիլի 14-ից 2017 թվական).

Ազատ առևտրի համաձայնագրեր ՝[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պետություն	Ստորագրություն	Ուժի մեջ մտնելու ամսաթիվը
Ուկրաինա	Հոկտեմբերի 18, 2008 թվական	Սեպտեմբերի 20, 2012 թվական
Մոլդովա	Հոկտեմբերի 18, 2008 թվական	Հունվարի 1, 2013 թվական
Ուզբեկստան	Հոկտեմբերի 18, 2008 թվական	Հունվարի 9, 2014 թվական
Վիետնամ	Մայիսի 29, 2015 թվական	Հոկտեմբերի 5, 2016 թվական
Սերբիա	Հունիսի 6, 2016 թվական	Ներկայումս վարում են բանակցություններ

Երկրներ, որոնք հավանական են համարվում ինտեգրացմանը՝[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկա դրությամբ միության երկրների թիվն ավելացել է այն երկրների քանակից որոնց ստորագրել էին միության ստեղծման մասին համաձայնագիր։ Եվրասիական տնտեսական միության ստեղծման մասին պայմանագիրը պաշտոնապես ստորագրվել է երեք պետությունների կողմից, որոնք նախկին Խորհրդային Միության մասն են կազմում ` Բելառուս , Ղազախստան և Ռուսաստան : Հայաստանի և Ղրղզստանի այլ հետխորհրդային երկրներին ԵԱՏՄ-ին ընդլայնելու համաձայնագրեր են ստորագրվել համապատասխանաբար հոկտեմբերի 9-ին և 23-ին։

Հայաստանը հայտարարեց 2013 թ. Սեպտեմբերին Մաքսային միությանն անդամակցելու մասին իր որոշումը : Սերժ Սարգսյանը Մոսկվայում իր ռուսաստանցի գործընկեր Վլադիմիր Պուտինի հետ բանակցություններից հետո որոշում է անդամակցել ԵԱՏՄ-ին :Պայմանագիրը ընդլայնման ԵՏՄ է Հայաստանում ստորագրվել է հոկտեմբերի 9-ին 2014 թվականին։ Հայաստանը միակ երկիրն է, ԵԱՏՄ որ չունի ընդհանուր սահման հետ մյուս անդամ պետությունների միության. Վրաստանը երաշխավորում է ազատ առևտրի միջանցք իր ապրանքների արտահանման համար Եվրասիական տնտեսական միությանը։ Այդ մասին հայտարարել է Հայաստանի էկոնոմիկայի փոխնախարար Էմիլ Տարասյանը։ Մոլդովան դիտորդի կարգավիճակ ստացավ 2017 թ. Ապրիլին 14-ին։

Միավորման մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միավորումը պնդում է, որ իր նպատակն է անդամ-պետությունների տնտեսությունների ամրապնդումը, դրանց միջև կապերի սերտացումը, տնտեսության մոդերնիզացումը, համաշխարհային շուկայում տվյալ պետությունների մրցունակության բարձրացումը։ Եվրասիական Տնտեսական Միությունը հիմնադրվել է Ռուսաստանի, Ղազախստանի և Բելառուսի նախագահների կողմից ստորագրված պայմանագրով (Երասիական Տնտեսական Միության մասին պայմանագիր)։ Պայմանագրով սահմանվում է ապրանքների, ծառայությունների, կապիտալի և աշխատուժի ազատ տեղաշարժ, կորդինացված, համաձայնեցված կամ միանական տնտեսական քաղաքականության իրականացում։

2014 թվականի հոկտեմբերի 10-ին ԵԱՏՄ անդամ-պետությունների ղեկավարները մի կողմից և Հայաստանի նախագահը՝ մյուս կողմից ստորագրեցին ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցության մասին պայմանագիր։ Հայաստանը Եվրասիական Տնտեսական Միությանը 2015 թվականի վերջին անդամակցելուց հետո ներկայացված կլինի ԵԱՏՄ Կոլեգիալ մարմնում երեք անդամներով, որոնք կունենան մեկ ձայն։ Հայաստանի ներկայացուցուցիչները ձայն չեն ունենալու։ Նման նորմ է պարունակվում հոկտեմբերի 11-ին ԵԱՏՄ կայքում տեղակայված Հայաստանի ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու մասին պայմանագարում։

2017 թվականին միությանը միանալու իր առաջին քայլը արեց Մոլդովան որը Ղրղըզստանի նստաշրջանի ժամանակ ստացավ հետևող երկրի կարգավիճակ։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սառը պատերազմի և Խորհրդային Միության փլուզման ավարտից հետո Ռուսաստանը և Կենտրոնական Ասիայի հանրապետությունները տատանվում էին տնտեսապես և ՀՆԱ-ի անկման հետ կապված։ Հետխորհրդային պետություններն անցել են տնտեսական բարեփոխումներ և սեփականաշնորհում։ Գործընթացը Եվրասիական ինտեգրման սկսվեց անմիջապես Խորհրդային փլուզումից հետո, ստեղվեց Անկախ պետությունների համագործակցությունը 1991 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Ռուսաստանի, Ղազախստանի և Բելառուսի նախագահների կողմից։

1994 թվականին, ելույթի ժամանակ Մոսկվայի պետական համալսարանի, Ղազախստանի նախագահ, Նուրսուլթան Նազարբաևը, առաջարկել է ստեղծելու գաղափարը «տարածված պաշտպանության» տարածք և տարածաշրջանային առևտրային բլոկ որպեսզի միացնել և շահույթ աճող տնտեսություններից Եվրոպայի և Արևելյան Ասիա։ Գաղափարը արագորեն դիտվել է որպես առևտրի խթանման, տարածաշրջանում ներդրումների խթանման և որպես հակակշիռ դարձնելու արևմտյան ինտեգրացիոն միությունները։

Հիմնադիր պայմանագրեր (1990-ական թթ.)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1990-ական թվականների ընթացքում եվրասիական ինտեգրման գործընթացը դանդաղ էր, որը, հնարավոր է, պայմանավորված էր Խորհրդային Միության փլուզումից հետո տեղի ունեցած տնտեսական ճգնաժամի և ներգրավված երկրների (Ռուսաստան, Բելառուս և Ղազախստան) մոտ 20 միլիոն կմ² տարածքով։ Արդյունքում, անդամ երկրների կողմից ստորագրվել են բազմաթիվ պայմանագրեր `աստիճանաբար տարածաշրջանային առևտրային բլոկ ստեղծելու համար։

1995 թվականին Բելառուսը, Ղազախստանը, Ռուսաստանը և հետագայում Ղրղզստանի և Տաջիկստանի միացող պետությունները ստորագրեցին Մաքսային միության ստեղծման մասին առաջին պայմանավորվածությունները : Դրա նպատակն էր աստիճանաբար ճանապարհ բացել բաց սահմանների ստեղծման ուղղությամբ առանց անձնագրերի վերահսկման անդամ պետությունների միջև։

1996 թվականին Բելառուսը, Ղազախստանը, Ռուսաստանը և Ղրղըզստանը ստորագրեցին Տնտեսական և հումանիտար բնագավառներում առավել ինտեգրման մասին պայմանագիրը, որպեսզի սկսեն տնտեսական ինտեգրումն այն երկրների միջև, որոնք թույլ կտան ստեղծել ապրանքների, ծառայությունների, կապիտալի, աշխատանքի և միասնական տրանսպորտի ընդհանուր շուկաներ , Էներգետիկ և տեղեկատվական համակարգեր։

1999 թվականին Բելառուսը, Ղազախստանը, Ռուսաստանը, Ղրղըզստանը և Տաջիկստանը ստորագրեցին Մաքսային միության և Միասնական տնտեսական տարածքի մասին պայմանագիրը, պարզաբանելով այն պետությունների նպատակներն ու քաղաքականությունը, որոնք կկատարեին Եվրասիական Մաքսային միությունը և Միասնական տնտեսական տարածքը։

Եվրասիական տնտեսական ընկերակցություն (2000-2014)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաջորդ տնտեսական ինտեգրումն ու հետագա համագործակցությունը խթանելու համար 2000 թվականին Բելառուսը, Ղազախստանը, Ռուսաստանը, Ղրղըզստանը և Տաջիկստանը ստեղծեցին Եվրասիական տնտեսական ընկերակցությունը (ԵվրԱզԷՍ), որին Ուզբեկստանը միացավ 2006 թվականին։ Պայմանագիրը ստեղծեց ընդհանուր շուկա անդամ պետությունների համար։ Եվրասիական տնտեսական ընկերակցությունը մոդելավորվեց Եվրոպական տնտեսական համայնքի վրա : Երկուսն էլ ունեցել են համապատասխանաբար 171 միլիոն և 169 միլիոն բնակչություն։ Բելառուսը, Ղազախստանը, Ռուսաստանն ու Ուկրաինան միասնական տնտեսական տարածքի մասին պայմանագիրը ստորագրվել է 2003 թվականին և վավերացրել 2004 թվականին, սակայն գործընթացը կանգ է առել Նարնջագույն հեղափոխությունից հետո :

2007 թվականին Բելառուսը, Ղազախստանը և Ռուսաստանը համաձայնագիր են ստորագրել երեք երկրների միջև Մաքսային միություն ստեղծելու մասին։

Եվրասիական տնտեսական միության մասին պայմանագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրասիական տնտեսական միության մասին պայմանագրի ստորագրման արարողությունը ( Աստանայում , Ղազախստան , 2014 թ. Մայիսի 29-ին)

Եվրասիական տնտեսական միության մասին պայմանագրի ստորագրման արարողությունը ( Աստանայում , Ղազախստան , 2014 թ. Մայիսի 29-ին) 2011 թ. Ռուսաստանի վարչապետ, Վլադիմիր Պուտինը , հայտարարել է իր աջակցությունը Նուրսուլթան Նազարբաևի գաղափարի ստեղծման համար Եվրասիական տնտեսական միության վերաբերյալ. 2011 թ. Նոյեմբերի 18-ին Բելառուսի, Ղազախստանի և Ռուսաստանի նախագահները ստորագրեցին համաձայնագիր, որով նախատեսվում է 2015 թ. Եվրասիական տնտեսական միության ստեղծում։ Մասնակից պետությունները միասնական հանձնաժողով են ստեղծում, կապերն ամրապնդելու նպատակով։

2014 թ. Մայիսի 29-ին Ղազախստանի, Բելառուսի և Ռուսաստանի նախագահները ստորագրեցին Եվրասիական տնտեսական միության մասին պայմանագիրը, որը ուժի մեջ է մտել 2015 թվականի հունվարի 1-ին։ Ստորագրման արարողությանը ներկա էին նաև Հայաստանի և Ղրղզստանի նախագահները : Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է. «Այսօր մենք ստեղծել ենք հզոր, գրավիչ տնտեսական զարգացման կենտրոն, մեծ տարածաշրջանային շուկա, որը միավորում է ավելի քան 170 միլիոն մարդ»։ Ղազախստանի քաղաքական գործիչները շեշտեցին, որ Եվրասիական տնտեսական միությունը Քաղաքական բլոկ է, բայց զուտ տնտեսական միություն։ Ղազախստանի վարչապետի առաջին տեղակալ և գլխավոր բանակցող Բակիթան Սագինտաևն ասաց. «Մենք քաղաքական կազմակերպություն չենք ստեղծում, մենք ձևավորում ենք զուտ տնտեսական միություն »։ Նա հավելել է, որ «դա պրագմատիկ միջոց է նպաստ ստանալու համար։ Մենք չենք միջամտում, թե ինչ է անում Ռուսաստանը քաղաքականապես, և նրանք չեն կարող ասել, թե ինչ արտաքին քաղաքականություն է հետապնդում»։ Հոկտեմբերին պայմանագիրը ստացել է խորհրդարանի հավանություն բոլոր երեք պետություններից։ 2014 թ. Հոկտեմբերի 9-ին ստորագրվեց ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցության մասին պայմանագիր։ Ղրղզստանը 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ին կնքեց պայմանագիր և 2015 թ. Օգոստոսի 6-ին դարձավ Եվրասիական միության անդամ։ Պայմանագիրը ստացել է խորհրդարանի հավանություն բոլոր երեք պետություններից։ 2014 թ. Հոկտեմբերի 9-ին ստորագրվեց ԵՏՀ-ն Հայաստանին ընդլայնելու մասին պայմանագիր։ Ղրղզստանը 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ին կնքեց պայմանագիր և 2015 թ. Օգոստոսի 6-ին դարձավ Եվրասիական միության անդամ։ Պայմանագիրը ստացել է խորհրդարանի հավանություն բոլոր երեք պետություններից։

Նախագահություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յուրաքանչյուր տարի միության նախագահը մի անդամ պետություն է ընտրում, որը ղեկավարում է Միությունը։ 2015 թվականին նախագահությունը հրավիրվել է Բելառուս։

Տարին	#	Երկիրը	Կառավարության ղեկավարը
2015թ	1-ին	Բելառուս	Ալեքսանդր Լուկաշենկո
2016թ	2-րդ	Ղազախստան	Նուրսուլթան Նազարբաև
2017թ	3-րդ	Ղրղզստան	Ալմազբեկ Ատամբաև
2018թ	4-րդ	Ռուսաստան	Վլադիմիր Պուտին
2019թ	5-րդ	Հայաստան	Նիկոլ Փաշինյան

Ընդլայնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ իրենց նպատակն է եղել ընդլայնել Մաքսային միությանը բոլոր հետխորհրդային երկրների , բացառությամբ երեք Բալթյան ԵՄ անդամ-երկրների։ Ըստ The Guardian թերթի, Պուտինի ծրագիրն է, որ Եվրասիական միությունը վերածել «հզոր, վերազգային միավորման» ինքնիշխան պետությունների, ինչպիսիք են Եվրոպական միության երկրների, միավորելով տնտեսությունների, իրավական համակարգերում , մաքսային ծառայությունների և զինվորական կարողությունները ձևավորելու Եվրոպա և Ասիա կամրջի միջև և մրցակցել են ԵՄ-ի, ԱՄՆ-ի, Չինաստանի և Հնդկաստանի հետ։

Տաջիկստանը պաշտոնապես հրավիրվել է միանալու միությանը և իր հետաքրքրությունն է հայտնել հայտարարության մեջ։ Այն ճանաչվում է որպես պոտենցիալ թեկնածու և անդամակցության բանակցություններ են ընթանում։ 2015 թվականին հետագա ջանքեր են գործադրվել Տաջիկստանի ինտեգրումը ԵԱՏՄ-ին։

Ուզբեկստանը շարունակում է մնալ երկխոսության մեջ Եվրասիական Տնտեսական միության հետ, իսկ Ուզբեկստանի պաշտոնյաները հակադրվում են ինտեգրման հեռանկարին։ Երկիրը նախընտրում են չկապել տնտեսական և քաղաքական ինտեգրմանը։ Ռուս պաշտոնյաները հայտարարել են, որ երկրի հետ ինտեգրումը դանդաղ է լինելու, և վերլուծաբանները նշում են, որ Ղրղզստանում և Տաջիկստանում որպես ռուսական ազդեցություն և առևտուր աճում է, որ կարող է համոզել Ուզբեկստանին միանալ ապագայում։ Ուզբեկստանը միացել է ԱՊՀ ազատ առևտրի գոտու 2014 թվականին, ինչը նշանակում է, որ այն ազատ առևտուր է վարում Եվրասիական միության անդամ պետությունների հետ։

Մոլդովան , Ուկրաինան և Վրաստանը առաջարկեցին Եվրամիության, և Եվրասիական տնտեսական միության կողմից `միանալ իրենց ինտեգրացիոն միություններին։ Բոլոր երեք երկրները անջատվել է Եվրոպական Միության կողմից Ասոցացման համաձայնագրեր մարտի 21-ին 2014 թ. Սակայն, կոտրել հեռու շրջաններ Մոլդովայի ( Մերձդնեսրը ), Ուկրաինա ( Դոնեցկ և Դոնբաս ) և Վրաստանը ( Հարավային Օսիան և Աբխազիա ) ցանկություն են հայտնել միանալ Եվրասիական Մաքսային միությանը և ինտեգրվել Եվրասիական տնտեսական միությանը։

Ուկրաինան հայտ է ներկայացրել Եվրասիական տնտեսական միությանը մասնակցելու համար որպես դիտորդ 2013 թ. Օգոստոսին։ Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագրի մերժման մասին Վիկտոր Յանուկովիչի որոշումը և Եվրասիական միության հետ բացառապես ինտեգրումը բացառապես Եվրամիության բողոքների մեջ որը ավարտեց իր ժամկետը որպես Ուկրաինայի նախագահ և հանգեցրեց Ղրիմի ճգնաժամին : Երկրի անդամակցությունը ԵԱՏՄ-ին որոշ վերլուծաբանների կողմից դիտվել է որպես միության հաջողությունների բանալին, քանի որ Ուկրաինան ունի ԽՍՀՄ 15 նախկին հանրապետություններից որևէ մեկի երկրորդ խոշորագույն տնտեսությանը։ Ճգնաժամի հետևանքով Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև բարձր լարվածության պայմաններում Ուկրաինան որոշեց ինտեգրվել Եվրամիության հետ։

Թուրքիան երկարաձգել է 2014 թ. Հունիսի 6-ին Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի կողմից Եվրասիական միության անդամակցության հրավերը, սակայն երկիրը նախընտրում է անդամակցել ԵՄ-ին։

Վրաստանի վարչապետ Բիձինա Իվանիշվիլին հայտարարել է, որ 2013 թ. Սեպտեմբերին ուսումնասիրում էր Միությանը միանալու հնարավորությունը, թեև նա հետագայում պարզաբանեց, որ Վրաստանի գլխավոր ռազմավարությունը դեռևս ինտեգրվելու է Եվրամիությանը։ Ռուսաստանի վարչապետ Դմիտրի Մեդվեդևը Վրաստանին որպես ապագա անդամ էր ընդգրկել 2013 թ. Օգոստոսին կայացած հայտարարություններում։

Քաղաքականություն և կառավարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրասիական տնտեսական միությունը ձգտում է հիմնադրել իր մոդելը Եվրամիության վրա : Բոլոր հաստատությունները իրենց աշխատանքներն իրականացնում են Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի (ԵՏՀ) մասին պայմանագրի և Մաքսային միության և Միասնական Տնտեսական տարածքի իրավական և կարգավորող շրջանակները ապահովող միջազգային համաձայնագրերին համապատասխան։

Գերագույն խորհուրդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գերագույն խորհուրդը, որը կազմված է անդամ պետությունների պետությունների ղեկավարներից, կարևոր որոշումներ է կայացնում միության համար։ Այն հաստատում է անդամ պետությունների ներդրման բյուջեն և բաշխումը։ Գերագույն խորհուրդը որոշում է նաև ինտեգրման ռազմավարությունը, ուղղությունները և հեռանկարները և որոշումներ է ընդունում միության նպատակներին հասնելու համար։

Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողով[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրասիական հանձնաժողովը ստեղծվել է որպես Եվրասիական տնտեսական տարածության գերակայող կառավարման մարմին 2012 թ. Հունվարի 1-ին։ Հանձնաժողովը մոդելավորվել է Եվրոպական հանձնաժողովի վրա : Նրա գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Մոսկվայում : Հանձնաժողովը վերահսկում է ստորադաս մասնաճյուղերը և խորհրդատվական մարմինները։ Դրանց բաժինները մեծապես ընդլայնվել են 2015 թ. Հունվարի 1-ից, իսկ միջազգային աշխատողների թիվը `150-ից մինչև 1200։

Եվրասիական հանձնաժողովը կարող է որոշումներ կայացնել ոչ միայն միության մաքսային քաղաքականության, այլև մակրոտնտեսության, մրցակցության կանոնների, էներգետիկ քաղաքականության և Եվրասիական տնտեսական միության ֆիսկալ քաղաքականության վերաբերյալ։ Այն ունի խիստ հակակոռուպցիոն օրենքներ։

Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովը բաղկացած է երկու մարմիններից` Խորհուրդից և Կոլեգիաից։

Խորհուրդը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բաղկացած է անդամ պետությունների փոխվարչապետներից։ Հանձնաժողովի խորհուրդը վերահսկում է Միության մեջ ինտեգրացիոն գործընթացները և պատասխանատու է Եվրասիական հանձնաժողովի ընդհանուր կառավարման համար։ Այն վերահսկում է հանձնաժողովը, հաստատելով միության բյուջեի նախագիծը, անձնակազմի առավելագույն քանակը և հանձնաժողովի աշխատակիցների որակավորման պահանջները։ Խորհուրդը յուրաքանչյուր եռամսյակում գումարվում է։

Այն նաև քննարկվում է մաքսային համագործակցության, եվրասիական ինտեգրման առևտրի և զարգացման հարցերը։ Խորհուրդը պարբերաբար քննարկումներ է անցկացնում ԵԱՏՄ-ի կարևոր ասպեկտների վերաբերյալ և հանդիպում է անդամ երկրների գործարար ներկայացուցիչների հետ։

Կոլեգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոլեգիան կազմված է տասներկու հանձնաժողովներից, որոնցից մեկը խորհրդի նախագահն է։ Յուրաքանչյուր անդամ պետություն Եվրասիական հանձնաժողովին հանձնում է երեք հանձնարարող, որն իրականացնում է օպերատիվ կառավարման և վերահսկում է Եվրասիական հանձնաժողովի ամենօրյա աշխատանքը։ Բոլոր տասներկու հանձնակատարները նշանակվում են Գերագույն Եվրասիական խորհրդի կողմից, չորս տարվա վերականգնման ժամկետով։ Հանձնաժողովները ստանում են նաև իրենց երկրներում դաշնային նախարարների կարգավիճակ։

Հանձնաժողովի կոլեգիան Հանձնաժողովի գործադիր մարմինն է։ Այն ամեն շաբաթ առնվազն մեկ անգամ է հրավիրվում և պատասխանատու է Եվրասիական տնտեսական միության ամենօրյա աշխատանքի համար։ Այն ունի լայն գործունեություն `ներառյալ պայմանագրերի իրականացման մոնիտորինգը, տարեկան հաշվետվությունները ներկայացնելը և առաջարկություններ ներկայացնելը։ Հանձնաժողովի խորհուրդը նաև աջակցում է անդամ պետություններին վեճերի լուծման գործում և իրականացնում է միության բյուջեի նախագիծը։ Իր գործունեության մի մասը ներառում է հանձնաժողովի գերատեսչությունների և անդամ պետությունների ղեկավարների միջև միջնորդություն։

Մի շարք բաժիններ ղեկավարում են հանձնաժողովները։ Ստորին աստիճանի կազմը բաղկացած է 84% ռուս պաշտոնյաներից, 10% -ից, ղազախներից և 6% -ից բելառուսներից, որոնք համամասնական են անդամ պետությունների բնակչության համար։ վարչությունները հնարավորություն են տալիս խորհուրդը Եվրասիական Հանձնաժողովի որոշումներ կայացնել ոչ միայն հետ կապված մաքսային քաղաքականության, բայց այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են մակրոտնտեսագիտության, կարգավորման տնտեսական մրցակցության , էներգետիկ քաղաքականության և ֆինանսական քաղաքականության : Հանձնաժողովի բաժինները ներգրավված են նաև պետական գնումների և աշխատանքային միգրացիայի վերահսկողության մեջ։

Խորհրդարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015 թվականից ԵԱՏՄ-ն չունի ուղղակի կամ անուղղակի ընտրված մարմին։ 2012 թվականին Եվրասիական խորհրդարանի ստեղծումը քննարկվեց։ Այնուամենայնիվ, այն չափազանց վաղ է համարվում, և անդամ պետությունները փոխարենը սկսեցին ներդաշնակեցնել ազգային օրենսդրությունը և օրենսդրական կոդերը։

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հաստատել է միության ստեղծման գաղափարը։

Եվրասիական տնտեսական միության դատարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրասիական տնտեսական միության դատարանը փոխարինեց Եվրասիական տնտեսական ընկերակցության (ԵվրԱզԷՍ) դատարանին 2015 թվականին։ Այն վեճերի լուծման և Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում իրավական կարգի մեկնաբանման համար պատասխանատու է։ Նրա գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Մինսկում : Դատարանը բաղկացած է երկու դատավորներից յուրաքանչյուր անդամ պետության կողմից նշանակված կառավարությունների ղեկավարների անդամ պետությունների։ Նրանց պաշտոնավարման ժամկետը 9 տարի է։

Բյուջե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրասիական տնտեսական միության հաստատված բյուջեն 2015 թվականին գերազանցում է 6,6 մլրդ ռուբլու չափը։ Բյուջեն ձևավորվում է միության անդամ երկրների կողմից կատարվող ներդրումներից։ 2015 թվականին Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի գործունեության համար հատկացվելու է 6 միլիարդ ռուբլի, կստեղծվի 463 միլիոն ռուբլի`ԵԱՏՄ-ի ինտեգրացված տեղեկատվական համակարգի շահագործման և հետագա զարգացման համար, որը նախատեսված է ԵԱՏՄ-ի գործունեության սպառողներին խթանելու և տեղեկացնելու համար։ Ավելի քան 290 մլն ռուբլու ֆինանսավորելու է ԵԱՏՄ դատարանի գործունեությունը : Ներդրումների ենթակառուցվածքի լրացուցիչ ծախսերը և հանձնաժողովի աշխատակիցների տեղադրումը ֆինանսավորվում են Ռուսաստանի կողմից։ Բացի այդ, Ռուսաստանը մեկ միլիարդ դոլար է հատկացրել Ղրղըզստանին միանալու համար։ Ղազախստանը տրամադրել է ևս 177 մլն դոլար։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստեղծում և ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1996 թ. Ստորագրված Տնտեսական և հումանիտար ոլորտներում ինտեգրման բարձրացման մասին պայմանագիրը առաջին հիմքն էր տնտեսական կոնվերգենցիայի համար։ Պայմանագիրը ապահովել է մշտական գործադիր մարմնի ստեղծման, որը վերահսկում է այն պետությունների ինտեգրումը, որոնք հետագայում կլինեն ԵԱՏՄ-ի մաս։ Այն ծառայում է որպես ապրանքի, ծառայությունների, կապիտալի և աշխատանքի ապագա ընդհանուր շուկայի նախագիծ։ Միասնական տնտեսական տարածքի ստեղծվել է միասնական շուկա ողջ տարածքով Բելառուսի , Ռուսաստանի և Ղազախստանի. 2015 թվականին ԵՏՀ-ի համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելու պահից միասնական շուկան ընդլայնվեց`ներառելով Հայաստանն ու Ղրղըզստանը :

Ռուսաստանը աշխարհում խոշորագույն տնտեսություն ունեցող 12-րդ երկիրն է, որը անվանական ՀՆԱ-ն և 6-րդ խոշորագույնն է` ձեռք բերելով էներգիա զուգահեռ : Դարաշրջանից ի վեր անդամ պետությունները զգալի տնտեսական աճ են ունեցել ՀՆԱ-ի հետ `հասնելով 6-8 տոկոսի աճին 2000 և 2007 թվականներին, կրկին աճելով 2010 թ. 2007-2008 ֆինանսական ճգնաժամից հետո : 2010 թ. Եվրասիական Մաքսային միության ստեղծումից ի վեր անդամ պետությունների միջև ապրանքաշրջանառությունը կտրուկ բարձրացավ։ 2011 թվականին փոխադարձ առևտրի ծավալը կազմել է 63.1 մլրդ դոլար, ինչը 33.9% -ով գերազանցում է 2010 թվականի ցուցանիշը։ 2012 թ. Փոխադարձ առևտրի ծավալը կազմել է 67.9 մլրդ դոլար, իսկ համախառն արտահանումը `593.7 մլրդ դոլար, ներմուծումը, 340.9 մլրդ ԱՄՆ դոլար։ Առաջին ինտեգրման փուլը հիմնականում ուժեղացրեց առևտրի մասնակից պետությունների միջև, Աջակցել տնտեսություններին և ստեղծել անդամ պետությունների համար իրավական և ինստիտուցիոնալ հիմք։ Երկրորդ փուլը ներառում է ապրանքների, մարդկանց, ծառայությունների և կապիտալի ազատ տեղաշարժը։

Եվրասիական տնտեսական միությունը նպատակ ունի հասնել մի շարք մակրոտնտեսական նպատակների, ինչպիսիք են ապրանքների գների նվազեցումը` հումքի տեղափոխման ծախսերը նվազեցնելու, նոր տեխնոլոգիաների և արտադրանքի եկամտաբերության բարձրացման, շուկայական ծավալների աճի և« առողջ »մրցակցության խթանման միջոցով։ Այն նաև նախատեսված է սննդամթերքի գների իջեցման, արդյունաբերությունում աշխատատեղերի ավելացման և արտադրողականության բարձրացման համար։ ԵԱՏՄ անդամները, ինչպես Բելառուսը և Ղազախստանը (իր « Nurly Zhol» տնտեսական քաղաքականությամբ), ձգտում են Եվրասիական միության համար օգտագործել որպես կամուրջ Եվրոպական միության և Նոր Մետաքսի ճանապարհի տնտեսական գոտի։

Եվրասիական միությունը համարվում է աշխարհի խոշորագույն դերակատարը էներգետիկայի, հումքի , սպառազինության և գյուղատնտեսության ոլորտներում : 2013 թվականից Ռուսաստանն աշխարհի ամենաթանկարժեք երկիրն է աշխարհում, արտերկրից կապիտալ ներգրավելու հարցում։ Զգալի ներուժ ենթակառուցվածքները հանգեցրել անդամ պետություններին և իր գործընկերներին կապեր ստեղծել` կառուցելով ճանապարհներ, երկաթուղիներ, էլեկտրական բաշխիչ էլեկտրացանցերը և օպտիկամանրաթելային մալուխների.

Երևան, Հայաստանի մայրաքաղաքը և ֆինանսների հանգույցը
Մոսկվայի Համաշխարհային առևտրի կենտրոնը
Աստանա, Ղազախստանի բիզնես կենտրոնը
Ալմա-Աթա, Ղազախստանի մշակությաին կենտրոնը
Բիշկեք, Ղրղզստանի ֆինանսական հանգույց կապը
Մինսկ, Բելառուսի մշակութային ֆինանսական հանգույցը

Զենքի և զինամթերքի ազատումը մաքսերից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ պայմանագրի նորմերից մեկը՝ նախատեսվում է ԵԱՏՄ-ն անդամակցելուց հետո Հայաստանը կազատվի ռազմական նշանակության արտադրանքի մաքսազերծումից, որը Հայաստան կներմուծվի 2015-2022 թթ։ Այս արտոնությունը պետք է վերաբերվի այն արտադրանքին՝ նախատեսված Հայաստանի զինված ուժերի համար, և որոնց համարժեքները չեն արտադրվում Միության այլ անդամ-պետություններում։ Մաքսերից նաև ազատված կլինեն մինչև 2022 թ. Հայաստան ներմուծվող քաղաքացիական ինքնաթիռների և ուղղաթիռների որոշ տեսակներ, ինչպես նաև ԱԷԿ-ի շինարարության և մոդերնիզացման համար անհրաժեշտ այլ արտադրանք։

Առևտրի Համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) վերաբերյալ բանակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրասիական Տնտեսական Միությանն անդամակցելու կապակցությամբ Հայաստանը բանակցություններ կսկսի ԱՀԿ-ի անդամների հետ՝ կազմակերպության շրջանակներում պարտավորությունների փոփոխությունների հետ կապված։ Նման նորմ է պարունակվում Հայաստանի ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու պայմանագրում։ Արդյունքներն ու պայմանավորվածությունները, որոնց կհասնեն կողմերը, մինչև ԱՀԿ-ի կողմից ընդունվելը, պետք է ստանան ԵԱՏՄ հավանությունը։ ԱՀԿ ընդունվելուց հետո, փոփոխությունները պետք է ներառվեն ԵԱՏՄ միասնական մաքսային դրույքաչափերում։

Պայմանագրում ընգծվում է, որ Հայաստանի պարտավորությունները ԱՀԿ-ի շրջանակներում չեն տարածվում ԵԱՏՄ այլ անդամ-պետությունների վրա։ Կապված այն բանի հետ, որ Հայաստանի համար նախատեսված է անցումային շրջան՝ ԵՏՀ մաքսերի գործի դրման հետ որոշ ապրանքատեսակների վերաբերյալ, հանրապետությունն իր վրա պարտավորություն է վերցնում օգտագործել նման ապրանքները միայն իր սահմաններում և թույլ չտալ դրանց արտահանումը ԵԱՏՄ այլ երկրներ՝ առանց այլ պետություների տարածքում գործող մաքսավճարների գումարների տարբերության վճարման։ Ընդ որում Բելառուսը, Ղազախստանը և Ռուսաստանը իրավունք ունեն սահմանելու նման ապրանքների իրենց պետության տարածք ներկրվելու կարգը։

Հայաստանի անդամակցությունը և հակասություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրասիական տնտեսական միությանը նվիրված հուշադրամներ (2015)

Հայաստան
(արծաթ, 1000 դրամ)

Ղազախստան
(արծաթ, 500 տենգե)

Ղրղզստան
(արծաթ, 10 սոմ)

Ռուսաստան
(արծաթ, 3 ռուբլի)

Ռուսաստան
(ոսկի, 100 ռուբլի)

2013 թ սեպտեմբերի 3-ին Հայաստանի 3-րդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը Մոսկվայում հայտարարում է, թե Հայաստանը մտնելու է Մաքսային միություն և մասնակցելու է Եվրասիական տնտեսական միության ձևավորման գործընթացին։ Մաքսային միության հիմնական տնտեսական իմաստն է միության անդամ երկրների միջև տնտեսական առևտրի ամբողջական ազատականացումը, այսինքն՝ զրոյացվում են անդամ երկրների միջև ապրանքների առևտրի մաքսային դրույքաչափերը և ներդրվում են միմյանց միջև առևտրի կազմակերպման միասնական կանոնակարգեր։ Սակայն, Հայաստանի և ԱՊՀ բոլոր երկրների միջև գործող մաքսատուրքերի դրույքաչափերն արդեն իսկ զրոյացվել էին, ուստի այս պարագայում միությանն անդամակցելուց հետո Հայաստանում ոչինչ փաստացիորեն չէր փոխվում։ Միության առանձահատկություներից է այն, որ անդամ երկրները միասնական դրույքաչափով պարտավորվում են մաքսազերծել երրորդ՝ այսինքն միության անդամ չհանդիսացող երկրներից ներմուծվող ապրանքները։ Այս կերպ ԵԱՏՄ (ինչպես և դրան նախորդող ՄՄ-ն) հավակնում է կարգավորել իր անդամ պետությունների և երրորդ երկրների միջև առևտրային հարաբերությունները, ինչը, ըստ որոշ մասնագետների, պատճառ է հանդիսանում, որ Հայաստանը չկարողանա Եվրամիության հետ ստորագրել ազատ առևտրի համաձայնագիրը, որի շուրջ մոտ 3 տարի ծավալվել էին բանակցություններ՝ համաձայնության գալով 2013 թվականի օգոստոսին։ Այս պատճառով պայմանավորված ենթադրվում է նաև, որ ԵԱՏՄ անդամակցությունից հետո Հայաստանում լրացուցիչ գնաճ կարձանագրվի, իսկ բազմաթիվ առանցքային որոշումներ Երևանի փոխարան կկայացվեն ՌԴ մայրաքաղաք Մոսկվայում։ Ի տարբերության Մաքսային միությանը, որի կարգավորումները վերաբերում են միայն առևտրի ոլորտի կարգավորումներին, Եվրասիական տնտեսական միությունն արդեն հավակնում է սահմանել տնտեսական բոլոր կարգավորումներն ու չափանիշները, ինչպես օրինակ հարկային կամ դրամավարկային քաղաքականությունը։ Առևտրին չվերաբերող տնտեսական հարաբերությունները կարգավորելու համապատասխան նորմատիվները մտցնելու համար ԵԱՏՄ ղեկավարները տարբեր ժամկետներ են առաջ քաշում (օրինակ՝ հայտարարվել է, որ տասը տարի անց հնարավոր է անցում կատարել միասնական դրամական արժույթի)։