Գենոֆոնդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Գենոֆոնդը պոպուլյացիոն գենետիկայի հասկացություն է, որը նկարագրում է որոշակի պոպուլյացիայի գենային վարիացիաների (ճեմուղի) ամբողջությունը։ Պոպուլյացիան ունի բոլոր վարիացիաները, շրջապատող միջավայրին հարմարվելու համար։ Կարելի է նաև խոսել գենոֆոնդի միասնական տեսակի մասին, քանի որ տարբեր պոպուլյացիաների միջև տեղի է ունենում գեների փոխանակում։ Եթե ողջ պոպուլյացիայում գոյություն ունի որոշակի գենի ընդամենե մեկ ալլել, ապա այդ գենի տարբերակների վերաբերյալ պոպուլյացիան կոչվում է միամորֆ։ Մի քանի գեների տարբեր գեների տարբերակների առկայության դեպքում կոչվում է պոլիմորֆ։ Եթե ուսումնասիրվող տեսակը պարունակում է ավելի քան մեկ քրոմոսոմ, ապա տարբեր ալլելների քանակը կարող է գերազանցել օրգանիզմների քանակը։ Սակայն դեպքերի մեծամասնությունում ալլելների քանակը ավելի քիչ է։ Ուժեղ ինբրիդինգի դեպքում հաճախ առաջանում են մենոմորֆ պոպուլյացիաներ, շատ գեներից ընդամենը մեկ ալլելի հետ։ Գենոֆոնդի ծավալի ցուցանիշներից մեկը հանդիսանում է պոպուլյացիայի էֆեկտիվ մեծությունը։ Քրոմոսոմների դիպլոիդ համախումբ ունեցող պոպուլյացիայի մարդկանց մոտ կարող է լինել մեկ գենի մաքսիմում 2 ալլել, այսինքն <= 2 * պոպուլյացիայի մեծության։ Այս դեպքում սեռական քրոմոսոմները բացառվում են։ Ողջ պոպուլյացիայի ալլելները իդեալական դեպքում բաշխված են Խարդի Վայնբերգի օրենքով։ Ավելի խոշոր գենոֆոնդը առանձին գեների տարբեր տարբերակներով բերում է ժառանգության լավագույն հարմարեցմանը փոփոխվող շրջապատող միջավայրին։ Ալլելների բազմազանությունը թույլ է տալիս հարմարվել փոփոխություններին բավականին արագ, եթե համապատասխան ալլելներն արդեն առկա են։ Այդ գործընթացը համեմատաբար ավելի դանդաղ է, եթե ալլելները պետք է ի հայտ գան մուտացիայի արդյունքում։ Համենայն դեպս չփոփոխվող շրջապատող միջավայրում ալլելի քիչ քանակությունը կարող է ավելի շահավետ լինել, որպեսզի սեռական բազմացման դեպքում չառաջանան ալլելի անբարենպաստ կոմբինացիաներ։

Գործնական կիրառություններ գյուղատնտեսության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոր տեսակների ներմուծումը հիբրիտացման ճանապարհով հնարավոր է հեռացնել անբարենպաստ գեները գենոֆոնդից։ Տեսակների նոր գեների խաչասերումը կարող է ավելացնել գենոֆոնդի ծավալը։