Բառնաուլ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քաղաք
Բառնաուլ
ռուս.՝ Барнаул
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
ԵրկրամասԱլթայի երկրամաս
ՇրջանԲառնաուլի քաղաքային օկրուգ
Ներքին բաժանումLeninsky City District?, Zheleznodorozhny City District?, Industrialny City District?, Oktyabrsky City District? և Tsentralny City District, Barnaul?
Հիմնադրված է1730-ականներ թ.
Առաջին հիշատակում1730
Տվյալ կարգավիճակում1771 թվականից
Մակերես322,01 կմ²
ԲԾՄ180 մ
Պաշտոնական լեզուռուսերեն
Բնակչություն621669 մարդ (2012)
Խտություն1931 մարդ/կմ²
Ժամային գոտիUTC+7
Հեռախոսային կոդ3852
Փոստային դասիչ656xxx[1]
Ավտոմոբիլային կոդ22
ՍՎՏԲՀԴ1401
Պաշտոնական կայքbarnaul.org
Բառնաուլ (Ռուսաստան)##
Բառնաուլ (Ռուսաստան)
Բառնաուլ (Ալթայի երկրամաս)##
Բառնաուլ (Ալթայի երկրամաս)

Բառնաուլ (ռուս.՝ Барнаул), քաղաք Ռուսաստանի Դաշնության ասիական մասում՝ Արևմտասիբիրական հարթավայրի հարավում, Օբին Բառնաուլկա գետի միախառնվելու վայրի մերձակայքում։ Ալթայի երկրամասի (1937 թվականից)[2] և Բառնաուլ անունը կրող քաղաքային շրջանի վարչական կենտրոնն է[3][4][5], նաև՝ այդ երկրամասի խոշորագույն բնակավայրը. 2021 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով բուն քաղաքի բնակչության թվաքանակը եղել է 631 124, իսկ նրա ագլոմերացիայի տարածքում ապրող մարդկանց թիվը՝ 825 հազար. այդ ցուցանիշով Բառնաուլը ամբողջ Ռուսաստանում զբաղեցնում է 21-րդ, Սիբիրյան դաշնային տարածաշրջանում՝ 4-րդ տեղը։ ՌԴ նախագահի 2021 թվականի մայիսի 20-ի հրամանագրով Բառնաուլին շնորհվել է «Աշխատանքային արիության քաղաք» («Город трудовой доблести“») կոչումը[6][7]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բառնաուլի ներկայիս տարածքում ու նրա շրջակայքում մարդիկ (նեանդերթալյան և դենիսովյան Homo sapiens-ներ) բնակություն են հաստատել հարյուրհազարավոր տարիներ առաջ։ Գետը նրանք օգտագործել են ձկնորսության և տրանսպորտային նպատակներով։ Մեր թվականության սկզբին նախորդած հազարամյակի ընթացքում այս վայրերում հիմնականում ապրել ու գործել են սկյութներ և թյուրքալեզու ցեղեր[8]։

Բնակավայրը հիմնադրել է Դեմիդովների մեծահարուստ ընտանիքը, 1734—1735 թվականներին։ Իր տարեգրության սկզբնական շրջանում Բառնաուլը եղել է հիմնականում արծաթի ու պղնձի հանույթով ու ձուլմամբ զբաղվողների ավան։ Քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1771 թվականին։ Ներկայումս տրանսպորտային կարևոր հանգույց է, արդյունաբերական, մշակութային, կրթական, առողջապահական կենտրոն։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բառնաուլի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 5.3
(41.5) 		7.4
(45.3) 		16.4
(61.5) 		32.3
(90.1) 		37.4
(99.3) 		36.6
(97.9) 		37.9
(100.2) 		38.3
(100.9) 		34.0
(93.2) 		27.4
(81.3) 		15.3
(59.5) 		6.3
(43.3) 		38.3
(100.9)
Միջին բարձր °C (°F) −10.8
(12.6) 		−8.1
(17.4) 		−0.6
(30.9) 		10.1
(50.2) 		20.1
(68.2) 		24.3
(75.7) 		26.3
(79.3) 		24.3
(75.7) 		17.7
(63.9) 		9.2
(48.6) 		−2.2
(28) 		−8.5
(16.7) 		8.5
(47.3)
Միջին օրական °C (°F) −15.5
(4.1) 		−13.7
(7.3) 		−6.5
(20.3) 		3.8
(38.8) 		12.8
(55) 		17.7
(63.9) 		19.9
(67.8) 		17.4
(63.3) 		11.0
(51.8) 		3.8
(38.8) 		−6.3
(20.7) 		−12.9
(8.8) 		2.6
(36.7)
Միջին ցածր °C (°F) −20.1
(−4.2) 		−18.7
(−1.7) 		−11.8
(10.8) 		−1.2
(29.8) 		6.5
(43.7) 		11.6
(52.9) 		14.0
(57.2) 		11.6
(52.9) 		5.6
(42.1) 		−0.4
(31.3) 		−10.0
(14) 		−17.4
(0.7) 		−2.5
(27.5)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −48.2
(−54.8) 		−42.9
(−45.2) 		−35.5
(−31.9) 		−27.6
(−17.7) 		−8.8
(16.2) 		−1.2
(29.8) 		2.9
(37.2) 		0.4
(32.7) 		−7.8
(18) 		−27.0
(−16.6) 		−38.9
(−38) 		−43.1
(−45.6) 		−48.2
(−54.8)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 24
(0.94) 		18
(0.71) 		17
(0.67) 		28
(1.1) 		40
(1.57) 		55
(2.17) 		68
(2.68) 		44
(1.73) 		43
(1.69) 		37
(1.46) 		37
(1.46) 		31
(1.22) 		433
(17.05)
Միջ. անձրևոտ օրեր 0.4 1 3 12 17 16 17 15 16 14 6 1 118
Միջ. ձնառատ օրեր 22 20 16 9 2 0.1 0 0 1 10 18 24 122
% խոնավություն 78 76 74 63 55 64 70 70 69 73 79 79 71
Միջին ամսական արևային ժամ 77 112 178 218 272 315 320 265 199 109 75 64 2204
Աղբյուր #1: pogoda.ru.net[10]
Աղբյուր #2: NOAA (sun only, 1961-1990)[11]
Տեսարան քաղաքից
Փայտաշեն պատմական շինություն
Տեսարան քաղաքի կենտրոնից
Արդիական բնակելի շենք. 2010
Զբոսայգի
The Օբ գետը Բառնաուլում

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչության թվաքանակը
18351840[12]1856[13]18601897[14]19111916
9100↗9927↗10 900↗11 600↗21 073↗52 000↗71 200
19171920[15]1923[13]1926[16]1931[17]1933[18]1937
↘56 100↗65 939↗69 900↗73 900↗83 642↗109 200↗118 200
1939[19]19451956[20]1959[21]1962[13]1967[13]1970[22]
↗148 162↗210 500↗255 000↗305 046↗347 000↗407 000↗439 134
1973[13]1975[23]1976[24]1979[25]1982[26]1985[27]1986[24]
↗471 000↗509 000→509 000↗533 263↗555 000↗578 000↗579 000
1987[28]1989[29]1990[30]1991[24]1992[24]1993[24]1994[24]
↗596 000↗601 811↘600 000↗607 000↘606 000↘601 000↘596 000
1995[27]1996[27]1997[31]1998[27]1999[32]2000[33]2001[27]
↘593 000↘590 000↗591 000↘586 000↗586 200↘580 100↘573 300
2002[34]2004[35]2005[36]2006[37]2007[38]2008[39]2009[40]
↗600 749↗635 800↘631 200↘604 200↘600 100↘597 200↘596 763
2010[41]2011[42]2012[43]2013[44]2014[45]2015[46]2016[47]
↗612 401↘612 100↗621 669↗629 681↗632 784↗635 530↗635 585
2017[48]2018[49]2019[50]
↘633 301↘632 372↗632 723

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Տեղեկություններ բնակավայրի փոստային բաժանմունքի մասին «Ռուսաստանի Փոստ»-ի (Почта России) կայքում, www.russianpost.ru(չաշխատող հղում) (ռուս.)
  2. ↑ Charter of Altai Krai, Article 6
  3. ↑ Евдокимов М.Ю., Комарова Г.Ф (2018). «Барнау́л». Большая Российская Энциклопедия (ռուսերեն). Москва: Научное издательство «Большая российская энциклопедия». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 7-ին.
  4. ↑ Law #144-ZS
  5. ↑ Law #28-ZS
  6. ↑ Барнаул удостоен почетного звания «Город трудовой доблести»
  7. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 20.05.2021 № 304 "О присвоении почетного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
  8. ↑ Minns, Ellis Hovell (2011 թ․ հունվարի 13). Scythians and Greeks: A Survey of Ancient History and Archaeology on the North Coast of the Euxine from the Danube to the Caucasus. Cambridge University Press. ISBN 9781108024877. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 1-ին – via Google Books.
  9. ↑ 9,0 9,1 https://web.archive.org/web/20151122115720/http://www.russia.org.cn/rus/2935/31292368.print
  10. ↑ «Weather And Climate - Climate Barnaul» (ռուսերեն). Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 14-ին.
  11. ↑ «Climate Normals for Barnaul». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 23-ին.
  12. ↑ Таблицы о состояніи городовъ Россійской имперіи
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 «Народная энциклопедия «Мой город». Барнаул». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-29-ին. Վերցված է 2013-10-29-ին.
  14. ↑ «Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года. Томская губерния». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-17-ին. Վերցված է 2013-08-17-ին.
  15. ↑ Предварительные итоги переписи населения 28 августа 1920 г. Труды ЦСУ. Том 1 Вып. 1-5 Выпуск 2. Население 25 губерний Европейской и Азиатской России
  16. ↑ «Первая Всесоюзная перепись населения 1926 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-18-ին. Վերցված է 2013-08-18-ին.
  17. ↑ Административно-территориальное деление Союза ССР : [Районы и города СССР на 1931 год]. — Москва: Власть советов, 1931. — XXX, 311 с.
  18. ↑ Административно-территориальное деление Союза ССР. На 15 июля 1934 года.
  19. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013-12-24-ին. Վերցված է 2013-11-30-ին.
  20. ↑ «Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013-10-26-ին. Վերցված է 2013-10-26-ին.
  21. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  22. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  23. ↑ Российский статистический ежегодник, 1998 год
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 «Российский статистический ежегодник. 1994». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-05-18-ին. Վերցված է 2016-05-18-ին.
  25. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  26. ↑ Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 «Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-05-12-ին. Վերցված է 2015-05-12-ին.
  28. ↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : [арх. 28 Հունիսի 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.
  29. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
  30. ↑ Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.
  31. ↑ «Российский статистический ежегодник. 1997 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-05-22-ին. Վերցված է 2016-05-22-ին.
  32. ↑ «Российский статистический ежегодник. 1999 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-06-14-ին. Վերցված է 2016-06-14-ին.
  33. ↑ «Российский статистический ежегодник. 2000 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-06-13-ին. Վերցված է 2016-06-13-ին.
  34. ↑ «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
  35. ↑ «Российский статистический ежегодник. 2004 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-06-09-ին. Վերցված է 2016-06-09-ին.
  36. ↑ «Российский статистический ежегодник, 2005 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-09-ին. Վերցված է 2016-05-09-ին.
  37. ↑ «Российский статистический ежегодник, 2006 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-10-ին. Վերցված է 2016-05-10-ին.
  38. ↑ «Российский статистический ежегодник, 2007 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-11-ին. Վերցված է 2016-05-11-ին.
  39. ↑ «Российский статистический ежегодник, 2008 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-12-ին. Վերցված է 2016-05-12-ին.
  40. ↑ «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  41. ↑ «Перепись населения 2010. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений» (ռուսերեն). Федеральная служба государственной статистики. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-06-ին. Վերցված է 2013-ին.
  42. ↑ «Города с численностью населения 100 тысяч человек и более на 1 января 2011 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-08-ին. Վերցված է 2016-05-08-ին.
  43. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
  44. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года» (ռուսերեն). М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат. 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ location (link)
  45. ↑ «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
  46. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-08-06-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
  47. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  48. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
  49. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
  50. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ковалёва А. М. Барнаульский хронограф. Календарь знаменательных и памятных дат / под ред. Олейник В. С. — 15-е. — Барнаул: ГИПП "Алтай", 2008. — 136 с.
  • Пурдик Л. Н. Ландшафты и экология: монография / ред. Пестова Л. В. — Барнаул: Азбука, 2007. — 256 с. — ISBN 978-5-93957-230-9

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բառնաուլ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 4004536-5 · LCCN: n80072467 · NKC: ge879246 · SUDOC: 139206566 · VIAF: 136040072 · WorldCat VIAF: 136040072
Ռուսաստանի վարչական բաժանում
Դաշնային բաժանում
Հանրապետություններ
Երկրամասեր
Մարզեր
Դաշնային քաղաքներ
Ինքնավար մարզ
Ինքնավար օկրուգներ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 301)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բառնաուլ&oldid=9784164» էջից