Անդրեաս Տեր-Մարուքյան

Անդրեաս Տեր-Մարուքյան;
	Անդրեաս Տեր‐Մարուքյանն իր արվեստանոցում Խաչատուր Աբովյանի արձանի հետ, Փարիզ, 1910 թվական
Ծնվել է	մարտի 23, 1871
Ծննդավայր	Երևան, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 16, 1919 (48 տարեկան)
Վախճանի վայրը	Փարիզ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարան (1894)
Ստեղծագործություն(ներ)	Ռափայել Պատկանյանի հուշարձան և Խաչատուր Աբովյանի հուշարձան
Մասնագիտություն	քանդակագործ
	Andreas Ter-Maroukian Վիքիպահեստում

Անդրեաս Մարուքի Տեր-Մարուքյան (1871, մարտի 23, Երևան - 1919, դեկտեմբերի 16, Փարիզ), հայ քանդակագործ, հայկական նոր, ռեալիստական քանդակագործության հիմնադիրը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անդրեաս Տեր-Մարուքյանը ծնվել է 1871 թվականի մարտին, Երևան քաղաքում։ Հայրը՝ գրասենյակային ծառայող Մարուք Տեր-Մարուքյանը, մահացել է Անդրեասի ծնվելուց մի քանի տարի հետո՝ թողնելով հինգ տղաներին ու երկու աղջիկներին կնոջ՝ Նատալիայի հետ։ Անդրեասը գտնվել է մոր և երկու եղբայրների խնամքի տակ, որոնցից մեկը նոտար էր, մյուսը՝ բժիշկ։

Մինչև 1890 թվականը սովորել է տեղի արական գիմնազիայում։ 1892-1894 թվականներին սովորել է Մոսկվայի Գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանում։ 1894 թվականին տեղափոխվել է Սանկտ Պետերբուրգ, ապա Փարիզ։ Որոշ ժամանակ քանդակագործ Ալեքսանդր Ֆալգիերի (1831-1900) ստուդիայում աշխատելուց ու պատրաստվելուց հետո Մարուքյանը ընդունվել է Կերպարվեստի բարձրագույն պետական դպրոց (Ալեքսանդր Ֆալգիերիի դասարան) և սովորել չորս տարի^[1]։

Ստեղծագործական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1899 թվականին Փարիզում ցուցադրվել է Տեր-Մարուքյանի «Հայ գրողների դափնեպսակ նվիրաբերող մուսան» կոմպոզիցիոն քանդակը։ Գիպսե քանդակի պատվանդանին Խաչատուր Աբովյանի, Ռափայել Պատկանյանի, Մկրտիչ Պեշիկթաշլյանի և Գրիգոր Արծրունու բարձրաքանդակներն էին, իսկ վերևում մուսային մարմնավորող դափնեպսակ կրող կանացի ֆիգուր էր։ Այժմ քանդակի տեղն անհայտ է^[2]։ Այդ տարիներին ստեղծել է հայ մշակութային գործիչների և պատվիրատուների կիսանդրիներ և մահարձաններ։ Անդրեաս Տեր-Մարուքյանը ստեղծագործել է նաև ազգային հայրենասիրական թեմայով։ Ստեղծել է հայ գեղջուկի և գեղջկուհու դիմաքանդակներ։

Աբովյանի արձանը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր ստեղծած՝ Խաչատուր Աբովյանի արձանը Հայաստան է տեղափոխվել Փարիզից հեղափոխության տարիներին՝ Բաթումի նավահանգստում կորելով։ Այն հայտնաբերվում է ու ներկայացվում որպես անհայտ հեղափոխականի արձան։ Աբովյանին ճանաչելուց ու հեղինակին նույնականացնելուց հետո արձանը տեղադրվում է նորակառույց Մոսկվա կինոթատրոնի դիմացի հրապարակում։ 1946 թվականի հոկտեմբերի 5-ին այն տեղափոխվում է Քանաքեռ՝ Աբովյանի տուն-թանգարանի բակ, որտեղ և կանգնած է առ այսօր։ Խաչատուր Աբովյանի հուշարձանով, որը որն այժմ տեղադրված է Քանաքեռում, Տեր-Մարուքյանը սկիզբ է դրել 20-րդ դարի սկզբի հայ հուշարձանային քանդակագործությանը։^[փա՞ստ]

Աբովյանի այս արձանը շատերը նույնականացնում են Աբովյանի հրապարակում կանգեցված արձանի հետ։ Սակայն վերջինիս հեղինակն է Սուրեն Ստեփանյանը ու կանգնեցվել է այն 1933 թվականի հուլիսի 6-ին։