Ալլահի 99 անունները

«Ալլահ» անունը Ղուրանում կրկնվում է շուրջ 2600 անգամ։ Ծագում է ալ-իլահ բառից, որ հենց նշանակում է «Աստված»։ Մինչ իսլամի ի հայտ գալը, հավանաբար, այդպես են անվանել գերագույն աստվածությանը։ Աստծո հատուկ անուններից է նաև ալ-Ռահմանը (Ղուրանում միշտ որոշյալ հոդով է)։ 112 սուրան սկսվում է հենց «Հանուն բարեգութ Աստծո» խոսքով։ Իր քարոզի սկզբնական՝ մեքքայական շրջանում, Մուհամմադը հազվադեպ է ասել Աստծո այս երկու հատուկ անունները, հիմնականում օգտագործել է ռաբ՝ «Տեր» բառը։ Այն Ղուրանում կրկնվում է 990 անգամ, որից 885-ը՝ կից դերանվամբ՝ «իմ Տեր» կամ «քո Տեր» և այլն։ Բացի այս երեք հիմնական անվանումներից Ղուրանը լի է որոշիչ ածականներով։ Ավանդությունն ընդլայնել է անվանումների քանակը՝ հասցնելով 99-ի։ «Ալլահի» ղուրանական ուսմունքը զարգացել է երեք փոխկապակցված ոլորտում. սուֆիզմում, դիալեկտիկական աստվածաբանության և իսլամական փիլիսոփայության մեջ։

Ալլահը Ղուրանում

Ի տարբերություն իսլամական գաղափարի, աստվածաշնչյան Աստվածն իր սրբությունը հազորդում է իր արարածներին. «Սուրբ եղեք, ինչպես ես՝ ձեր Տեր Աստվածը, սուրբ եմ»։ Աստվածաշնչյան Աստվածը մարդուն ստեղծեց իր նմանությամբ, մի բան, որ արմատապես տարբերվում է իսլամի Աստծուց, որի մասին Հայտնությունն ասում է՝ «Ոչ ոք և ոչինչ չկա նրա նմանությամբ»։

Ալլահն իր մասին խոսում է եզակի երրորդ դեմքով՝ «Նա շուտով կբերի մարդկանց, ում սիրում է, և նրանք էլ կսիրեն իրեն» (5։54), հաճախ անցնում է մեծություն բնորոշոշ հոգնակիի (2։151), երբեմն՝ եզակի առաջին դեմքի (2։186, 2։152, 16։2)։ Նա գործում է որպես գերագույն էակ՝ իր պարզ խոսքով։ Հերիք է, որ նա ասի՝ եղիցի և դա կատարվում է։

Նշենք, որ իսլամական ավանդության համաձայն՝ նա, ով անգիր գիտի բոլոր 99 անունները, դրախտ կմտնի։

Ալլահի 99 անունները

Ալլահի 99 անունները (أسماء الله الحسني՝ Ալլահի գեղեցկագույն անունները) իսլամում Ղուրանից և Սուննայից վերցրած աստվածային անուններն են։ Ղուրանի համաձայն՝ «Ալլահը ունի գեղեցկագույն անուններ. «Անվանեք Նրան (Ալլահ) դրանցով (անուններով) և թողեք այն մարդկանց, ովքեր պառակտում են մտցնում Նրա անուններով»(Ղուրան 7:179)։

Ակադեմիական աշխատանքներում անունները դասավորվում են ըստ Ղուրանում դրանց հիշատակման հերթականության։ Գոյություն ունի նաև արաբական այբուբենով դասավորելու սկզբունքը։ «Ալլահ» անվանումը սովորաբար չի ներառվում այս ցուցակի մեջ՝ բնութագրվելով որպես վեհագույն՝ ալ-Իսմ ալ-Ա’զամ՝ الإسم الأعظم և հաճախ համարվում է 100-րդը։ Քանի որ Ղուրանը չի տալիս անվանումների հստակ ցուցակը, տարբեր ավանդույթներում այն կարող է տարբերվել մեկ կամ մի քանի անուններով։ Բոլոր 99 անվանումները պայմանականորեն կարել է բաժանել մի քանի խմբերի։

Առաջին հերթին առանձնացնում են Ալլահի էության՝ ազ-զաթ՝الذات և Նրա որակների՝ աս-սիֆաթ՝ الصفة խմբերը։ Առանձնացնում են նաև անվան ծագումը՝ ավանդական անուններ և անուններ, որոնք անմիջականորեն կամ անուղղակի ձևով ելնում են Ղուրանից։ Իսլամում գոյություն ունեն ավելի մանրամասն դասակարգումներ, մասնավորապես՝ որակների. անունների շարքում կարող են տարբերակվել մեծահոգության և խստության, գեղեցկության և վեհության և այլ խմբեր։

الرَّحْمَان – Առ-Ռահման՝ ողորմած, մեծահոգի
الرَّحِيم – Առ-Ռահիմ՝ ողորմած, մեծահոգի
المَلِك – Ալ-Մալիք՝ արքա
المؤمن – Ալ-Մումին՝ հավատ պարգևող, պահապան
القُدُّوس – Ալ-Կուդդուս՝ սուրբ
السَّلام – Աս-Սալամ՝ խաղաղություն, բարեկեցություն պարգևող
المُهَيْمِن – Ալ-Մուհայմին՝ պահապան, հսկիչ
العَزِيز – Ալ-Ազիզ՝ ուժեղ, հզոր, սիրելի
الجَبَّار – Ալ-Ջաբբար՝ ուժեղ, հզոր
المُتَكَبِّر – Ալ-Մութաքաբբիր՝ հպարտ, կարևոր
الخَالِق – Ալ-Խալիկ՝ արարիչ, ստեղծող
البَارِئ – Ալ-Բարի՝ արարիչ, ստեղծող
المُصَوِّر – Ալ-Մուսավվիր՝ նկարիչ, արարիչ, ստեղծող
الأوَّل – Ալ-Աուալ՝ առաջին, սկզբնադիր
الآخِرُ – Ալ-Ախիր՝ վերջին
الظَاهِر – Ազ-Զահիր՝ տեսանելի, պարզ, ակնհայտ
البَاطِن – Ալ-Բատին՝ թաքնված, գաղտնի
السَّمِيع – Աս-Սամի՝ ամեն բան լսող
البَصِير – Ալ-Բասիր՝ ամենատես
المَوْلَى – Ալ-Մաուլա՝ տեր, տիրակալ
النَّصير – Ան-Նասիր՝ պաշտպան, օգնական, աջակից
العّفوّ - Ալ-Աֆու՝ ներողամիտ, մեծահոգի
القَدير – Ալ-Կադիր՝ հզոր, ուժեղ, ամենակարող
اللَّطيف- Ալ-Լատիֆ՝ սիրալիր, բարի
الخَبِير – Ալ-Խաբիր՝ ամենագետ
الجَمِيل - Ալ-Ջամիլ՝ գեղեցիկ
المُحييّ – Ալ-Մուհի՝ կենդանացնող, կյանք պարգևող
السَّتير – Աս-Սաթիր՝ պահապան
الكَبِير – Ալ-Քաբիր՝ մեծ, մեծագույն
المُتَعَال - Ալ-Մութաալ՝ բարձր, վեհ
الوَاحِد - Ալ-Ուահիդ՝ միակ
القهَّار - Ալ-Կահհար՝ ամենակարող
الحَقّ - Ալ-Հակկ՝ ճշմարիտ, արդարացի
المُبِين - Ալ-Մուբին՝ պարզ, ակնհայտ
القَويّ - Ալ-Կաուի՝ ուժեղ, հզոր
المَتِين - Ալ-Մաթին՝ ամուր
الحيّ - Ալ-Հեյյ՝ կենդանի
القَيُّوم - Ալ-Կայյում՝ հավերժ, հավերժ գոյություն ունեցող
العَليّ - Ալ-Ալի՝ բարձր, վեհ
العَظِيم – Ալ-Ազիմ՝ խոշոր, վեհագույն, մեծագույն
الشَّكُور – Աշ-Շաքուր՝ շնորհակալ, երախտապարտ
الحَلِيم – Ալ-Հալիմ՝ համբերատար
الوَاسِع – Ալ-Ուասի՝ ամենահաս
العَلِيم – Ալ-Ալիմ՝ իմաստուն, ամենատես
التُواب – Աթ-Թուաբ՝ ներող, ներողամիտ
الحَكِيم – Ալ-Հաքիմ՝ իմաստուն
الغَنِيّ – Ալ-Ղանի՝ հարուստ
الكَرِيم – Ալ-Քարիմ՝ բարի, մեծահոգի
الأَحَد - Ալ-Ահադ՝ միակ
الصَّمَد – Աս-Սամադ՝ հավերժ, անփոփոխ
القَرِيب – Ալ-Կարիբ՝ մերձավոր, հարազատ
المُجيب – Ալ-Մուհիբ՝ սիրելի, սիրված
الغَفُور – Ալ-Ղաֆուր՝ ներող, ներողամիտ
الوَدود – Ալ-Ուադուդ՝ սիրող
الوَلِيّ – Ալ-Վալի՝ մոտ, հարազատ
الحَميد – Ալ-Համիդ՝ գովելի, գովեստին արժանի
الحَفِيظ - Ալ-Հաֆիզ՝ պահապան
المَجيد – Ալ-Մաջիդ՝ փառավոր
الفَتَّاح – Ալ-Ֆաթթահ՝ շնորհներ տվող
الشَهِيد - Աշ-Շահիդ՝ վկա, վկայող
المُقَدّم – Ալ-Մուկադդիմ ՝ հատկացնող, շնորհող
المُؤخّر – Ալ-Մուախխար ՝ հեռու տանող, հեռու քշող
المَلِيك – Ալ-Մալիք՝ արքա
المُقْتَدِر – Ալ-Մուկթադիր ՝ ամենակարող
الجَليل – Ալ-Ջալիլ՝ հզոր, ուժեղ
القَابِض – Ալ-Կաբիդ՝ պահող, պահապան
البَاسِط – Ալ-Բասիտ՝ առատաձեռն
الرَّازِق – Առ-Ռազիկ՝ սնող, սնուցող
القَاهِر – Ալ-Կահիր՝ հաղթող, անհաղթ
الديَّان – Ադ-Դայյան՝ դատավոր
الشَّاكر – Աշ-Շաքիր՝ երախտապարտ
المنّان – Ալ-Մաննան՝ ողորմած, մեծահոգի, առատաձեռն
القَادِر - Ալ-Կադիր՝ ուժեղ, հզոր
الخَلَّاق – Ալ-Խալլակ՝ արարիչ, ստեղծող
مالك المُلك – Մալիք ալ-Մուլք՝ արքայությունների արքա
الرَّزَّاق – Առ-Ռազզակ՝ սնուցող, սնող
الوَكِيل - Ալ-Ուաքիլ՝ պահապան, պաշտպան
الرَّقِيب – Առ-Ռակիբ՝ հսկող, հետևող
المُحْسِن - Ալ-Մուհսին՝ բարեգործ
الحَسيب – Ալ-Հասիբ՝ երևելի
الشَّافي – Աշ-Շաֆի՝ դարմանող
الرَّفِيق – Առ-Ռաֆիկ՝ ուղեկից, ընկեր
المُعْطي – Ալ-Մու’տի` պարգևող, շնորհող
المُقيت – Ալ-Մուկիթ՝ սնող, սնուցող
السَّيِّد – Աս-Սայյիդ՝ տեր, տիրակալ
الطَّيِّب – Ատ-Տայյիբ՝ բարի, մեծահոգի
الحَكَم – Ալ-Հաքամ՝ դատավոր
الأَكْرَم – Ալ-Աքրամ՝ ազնվագույն, վեհանձնագույն
البَرّ – Ալ-Բարր՝ ազնիվ, արդար, բարի
الغَفَّار – Ալ-Ղաֆֆար՝ ներող, ներողամիտ
الرَّءوف – Առ-Ռաուֆ՝ կարեկցող, գթասիրտ, ողորմած
الوَهَّاب – Ալ-Ուահհաբ՝ ամենը պարգևող
الجَوَاد – Ալ-Ջաուադ՝ առատաձեռն, մեծահոգի
الرَّشيد – Առ-Ռաշիդ՝ ճշմարիտ
الوَارِث – Ալ- Ուարիս՝ ժառանգող
الرَّبّ – Առ-Ռաբբ՝ տեր, տիրակալ
الأعْلَى – Ալ-Ա’լա՝ վեհագույն
الصَّبور – Աս-Սաբուր՝ համբերատար

Աղբյուրներ

• http://armislam.livejournal.com/
• Իսլամ- Հանրագիտարանային բառարան
• Գրյունեբաում, ֆոն Գ.- Դասական իսլամ
• Իբն Հիշամ- Մարգարեական սիրա

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալլահի 99 անունները» հոդվածին։